Dlaczego istnieje raczej coś niż nic
.png)
Dlaczego istnieje raczej coś niż nic?, Dlaczego w ogóle coś jest?, pytanie Leibniza[1][2] – jeden z podstawowych problemów metafizycznych[3]. Obecny w obrębie teologii, filozofii religii, kosmologii.
Był formułowany przez filozofów, w tym przez Gottfrieda Wilhelma Leibniza[4], Martina Heideggera – który nazwał to podstawowym pytaniem metafizyki[5] – i Ludwiga Wittgensteina. Pytanie jest ogólne, nie dotyczy istnienia czegokolwiek konkretnego (na przykład wszechświata, Wielkiego Wybuchu, praw matematycznych czy fizycznych, czasu, świadomości czy Boga). Można je postrzegać jako otwarte pytanie metafizyczne[6][7][8]. Bywa też nazywane ostatecznym pytaniem[3].
O tym pytaniu filozofowie pisali przynajmniej od czasów starożytnego Parmenidesa (ok. 515 p.n.e.)[9][10][11].
Krytyka adekwatności pytania
[edytuj | edytuj kod]Niektórzy argumentują, że pytanie to może być z natury nielogiczne; gdyby wszechświat nie miał punktu początkowego, jego nieistnienie mogłoby nigdy nie być opcją[12]. Jedno z badań sugerowało model, który eliminuje początkową osobliwość i przewiduje, że wszechświat nie miał początku, ale istniał zawsze jako rodzaj potencjału kwantowego, zanim „rozpadł się” w stan gorącego, gęstego stanu Wielkiego Wybuchu[13][14]. W innych badaniach możliwą konsekwencją „tęczowej grawitacji” może być to, że wszechświat nie miał początku w czasie rozciągającym się w nieskończoność bez początkowej osobliwości i Wielkiego Wybuchu[15]. Fizyka może wnioskować, że czas nie istniał przed Wielkim Wybuchem, ale „zaczął” się wraz z Wielkim Wybuchem, a więc mogło nie być „początku”, „przed” lub potencjalnej „przyczyny” i zamiast tego zawsze istniał[16][17].
Niektórzy, w tym filozof Bede Rundle[18], pytają, czy nic może istnieć[19][20][21].
O przyczynowości
[edytuj | edytuj kod]David Hume argumentował, że chociaż spodziewamy się, że wszystko ma przyczynę z powodu naszego doświadczenia konieczności przyczyn, przyczyna może nie być konieczna w przypadku formowania się wszechświata, który jest poza naszym doświadczeniem[22].
Bertrand Russell powiedział: „Powinienem powiedzieć, że wszechświat po prostu jest, i to wszystko”[23], stanowisko „brutalnego faktu” również podjął fizyk Sean Carroll[24][25].
Lawrence Krauss stwierdził:
- „Przez więcej niż dwa tysiąclecia pytanie o to, «dlaczego raczej istnieje coś niż nic», stanowiło wyzwanie dla tezy powstania naszego Wszechświata bez zamysłu, planu albo celu, a przecież zawierającego ogromny konglomerat gwiazd, galaktyk, ludzi i kto wie czego jeszcze. I choć zwykle uważa się to za zagadnienie filozoficzne lub religijne, to przede wszystkim dotyczy ono świata przyrody i dlatego najbardziej odpowiednim narzędziem do jego badania jest nauka”; „(…) bez nauki każda definicja to tylko słowa”[26].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑
Jacek Wojtysiak, Nieusuwalność koniecznośći, „Znak”, styczeń 2007 [dostęp 2022-12-06].
- ↑ Łukasz Lamża, Wyjaśnić wszystko, „Tygodnik Powszechny”, 8 marca 2021 [dostęp 2022-12-06].
- ↑ a b 菅沼 聡, 究極の問い再考, „哲学”, 2004 (55), 2004, s. 179–192,28, DOI: 10.11439/philosophy1952.2004.179, ISSN 0387-3358 [dostęp 2019-01-18] (jap.).
- ↑ Robarts – University of Toronto, The philosophical works of Leibnitz : comprising the Monadology, New system of nature, Principles of nature and of grace, Letters to Clarke, Refutation of Spinoza, and his other important philosophical opuscules, together with the Abridgment of the Theodicy and extracts from the New essays on human understanding : translated from the original Latin and French, New Haven : Tuttle, Morehouse & Taylor, 1890 [dostęp 2018-12-23].
- ↑ The Fundamental Question [online], www.hedweb.com [dostęp 2018-12-23].
- ↑ Richard Webb, Metaphysics special: Why is there something rather than nothing? [online], New Scientist [dostęp 2018-12-23] (ang.).
- ↑ Roy Sorensen, Nothingness, Edward N. Zalta (red.), wyd. Fall 2017, Metaphysics Research Lab, Stanford University, 2017 [dostęp 2018-12-23].
- ↑ Marcelo Dascal, Leibniz: What Kind of Rationalist?, Springer Science & Business Media, 9 sierpnia 2008, ISBN 978-1-4020-8668-7 [dostęp 2018-12-23] (ang.).
- ↑ Poem of Parmenides : on nature [online], philoctetes.free.fr [dostęp 2018-12-23].
- ↑ The Metaphysics of Nothing [online], www.friesian.com [dostęp 2018-12-23].
- ↑ Parmenides [online], Ancient History Encyclopedia [dostęp 2018-12-23].
- ↑ Peter Lynds, Why there is something rather than nothing: The finite, infinite and eternal, „arXiv: [physics]”, 10 stycznia 2012, arXiv:1205.2720 [dostęp 2018-12-23].
- ↑ What if the universe had no beginning? | EarthSky.org [online], earthsky.org [dostęp 2018-12-23] (ang.).
- ↑ Kosmologie: Quantentrick schafft Urknall-Singularität ab [online], www.spektrum.de [dostęp 2018-12-23] (niem.).
- ↑ Clara Moskowitz, In a "Rainbow" Universe Time May Have No Beginning [online], Scientific American [dostęp 2018-12-23] (ang.).
- ↑ No Big Bang? Quantum equation predicts universe has no beginning [online], phys.org [dostęp 2018-12-23] (ang.).
- ↑ The Beginning of TIme [online], Stephen Hawking [dostęp 2018-12-23] [zarchiwizowane z adresu 2014-10-06] (ang.).
- ↑ Edward Kanterian, Bede Rundle obituary, „The Guardian”, 31 października 2011, ISSN 0261-3077 [dostęp 2018-12-23] (ang.).
- ↑ Why there’s something rather than nothing [online], Washington Post [dostęp 2018-12-23] (ang.).
- ↑ Levels of Nothing by Robert Lawrence Kuhn | Closer to Truth [online], www.closertotruth.com [dostęp 2018-12-23].
- ↑ Why Does Anything Exist? [online], www.hedweb.com [dostęp 2018-12-23].
- ↑ Gary Gutting, Talking God: Philosophers on Belief, W. W. Norton & Company, 22 listopada 2016, ISBN 978-0-393-35282-5 [dostęp 2018-12-23] (ang.).
- ↑ 5 Reasons Why the Universe Can’t Be Merely a Brute Fact [online], Strange Notions, 12 lipca 2016 [dostęp 2018-12-23] (ang.).
- ↑ "The evidence is pretty incontrovertible that he doesn't exist": Stephen Colbert's favorite scientist on the universe, naturalism and finding meaning without God [online], Salon, 8 maja 2016 [dostęp 2018-12-23] (ang.).
- ↑ Sean M. Carroll, Why Is There Something, Rather Than Nothing?, „arXiv: [gr-qc, physics:physics]”, 6 lutego 2018, arXiv:1802.02231 [dostęp 2018-12-23].
- ↑ Lawrence Krauss, Wszechświat z niczego. Dlaczego istnieje raczej coś niż nic, T. Krzysztoń (red.), Warszawa: Prószyński i S-ka, 2014, s. 19-20.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]
Nagrania na YouTube, kanał „Copernicus”, Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych – Uniwersytet Jagielloński (CKBI UJ) [dostęp 2024-09-05]:
- Michał Heller, Dlaczego istnieje raczej coś niż nic?, 24 kwietnia 2013.
- Jan Woleński, Something, nothing and Leibniz's question. Negation in logic and metaphysics (ang.), 11 września 2017.