Dendrocollybia racemosa
 Owocniki sfotografowane na Mount Tamalpais w Kalifornii | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
Dendrocollybia |
| Gatunek |
Dendrocollybia racemosa |
| Nazwa systematyczna | |
| Dendrocollybia racemosa (Pers.) R.H. Petersen & Redhead Mycol. Res. 105(2): 169 (2001) | |
Dendrocollybia racemosa – gatunek grzybów z rzędu pieczarkowców (Agaricales), jedyny przedstawiciel rodzaju Dendrocollybia[1]. Owocniki tego gatunku zwykle wyrastają na rozkładających się owocnikach innych grzybów kapeluszowych. Mają szarobiałe lub szarobrązowe kapelusze o średnicy do 1 cm, osadzone na charakterystycznych trzonkach z krótkimi poziomymi odgałęzieniami. Odgałęzienia te często zakończone są konidioforami: grzyb może rozmnażać się płciowo lub bezpłciowo. Dlatego obserwuje się niekiedy owocniki z niewykształconymi kapeluszami. Owocniki wyrastają z czarnej skleroty wielkości ziarna grochu. Postać anamorficzna grzyba znana jest jako Tilachlidiopsis racemosa; wyróżnia się zdolnością do wzrostu w stosunkowo niskich temperaturach.
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj Dendrocollybia został utworzony w 2001 roku, dla gatunku znanego wcześniej jako Collybia racemosa. Przedtem był zaliczany do rodzaju pieniążek (Collybia) liczącego cztery gatunki po rewizji rodzaju z 1997 roku, w której większość gatunków zaliczono do rodzajów Gymnopus i Rhodocollybia[2]. C. racemosa został opisany przez Christiaana Hendrika Persoona jako Agaricus racemosus w 1797 roku[3], i usankcjonowany przez Eliasa Magnusa Friesa w 1821[4]. Fries w swojej pracy Systema Mycologicum zebrał różne małe grzyby o wysklepionym kapeluszu i delikatnym trzonie w „plemię” Collybia, do którego zaliczył także omawiany gatunek. Lucien Quélet w 1873 roku podniósł plemię Collybia do rangi rodzaju. Samuel Frederick Gray w swojej pracy z 1821 roku wprowadził nazwę Mycena racemosa[5], jednak ani nazwa łacińska, ani zaproponowana przez Graya angielska nazwa zwyczajowa („racemelike high-stool”) nie przyjęły się.
W czwartym wydaniu Agaricales in Modern Taxonomy Rolfa Singera Collybia racemosa umieszczono w sekcji Collybia, wspólnie z trzema gatunkami zaliczanymi do tego rodzaju do dziś: C. tuberosa, C. cirrhata i C. cookei[6]. Na podstawie analizy filogenetycznej fragmentów ITS (ang. internal transcribed spacer) w rDNA wykazano, że istotnie C. tuberosa, C. cirrhata i C. cookei tworzą monofiletyczną grupę w obrębie większego kladu, zawierającego liczne gatunki Lyophyllum, Tricholoma, Lepista, Hypsizygus, a także C. racemosa. Na podstawie wyników tej analizy, a także unikalnych cech takich jak odgałęzienia trzonków, zabarwienie owocników i ich charakterystyczne reakcje na próby chemiczne, utworzono nowy, monotypowy rodzaj Dendrocollybia[7].
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Tricholomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
- Agaricus racemosus Pers. 1797
- Collybia racemosa (Pers.) Quél. 1873
- Microcollybia racemosa (Pers.) Lennox. 1979
- Mycena racemosa (Pers.) Gray. 1821
- Sclerostilbum septentrionale Povah. 1932
- Sclerotium lacunosum Pers. 1794
- Tilachlidiopsis racemosa Keissl 1924
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Kapelusz Dendrocollybia racemosa ma średnicę zazwyczaj 3 do 10 mm, i w zależności od stopnia dojrzałości może być stożkowaty lub wypukły, lub, w przypadku dojrzałych owocników, spłaszczony z wypukłością na środku. Powierzchnia kapelusza jest sucha i matowa, jedwabista w dotyku. Kolor jest ciemnoszarobrązowy, blednie stopniowo od środka kapelusza ku jego brzegom. Brzeg jest zwykle podwinięty w stronę blaszek; w starszych owocnikach może się wyprostować, ma też tendencję do kruszenia się i pękania. Na powierzchni kapelusza niekiedy obserwuje się delikatne rowki odpowiadające ułożeniu blaszek po spodniej stronie kapelusza; brzeg może być wtedy karbowany. Miąższ jest bardzo cienki i delikatny, bezbarwny, o słabo wyczuwalnym zapachu i smaku[9]. Blaszki są stosunkowo szerokie, ciasno przytwierdzone do trzonu, gęsto ustawione, szarawe lub szarobrązowe, nieco ciemniejsze niż kapelusz[10]. Dodatkowe blaszki, tzw. lamellulae niedochodzące do samego trzonu; są ustawione w trzech warstwach o równej długości. Niekiedy grzyb wykształca owocniki z „poronnymi” kapeluszami lub bez kapeluszy w ogóle[11].
Trzon ma długość 4 do 6 cm i około 1 mm średnicy. Trzon zwęża się u podstawy w dłuższy „korzeń”, zakończony czarną, mniej więcej okrągłą sklerotą[12]. Trzon może być głęboko osadzony w podłożu. Powierzchnia trzonu jest zbliżona barwą do kapelusza, lekko białawo oprószona w górnej części. W dolnej części trzon jest brązowawy, ma też delikatne pionowe rowki. Od dolnej połowy odchodzą nieregularnie pod kątem prostym krótkie gałązkowate wypustki, o wymiarach 2–3 na 0,5 mm. Mają cylindryczny kształt i zwężają się ku końcowi, pokrytemu śluzem zawierającym konidia. D. racemosa jest jedynym znanym gatunkiem grzyba, wykształcającym konidia na bocznych odgałęzieniach trzonu owocnika[13]. Sklerota z której wyrasta trzon jest wodnistoszara i homogenna na przekroju, z czarną osłonką. Ma średnicę od 3 do 6 mm[12].
Cechy mikroskopowe
[edytuj | edytuj kod]Zarodniki są wąsko elipsoidalne lub owoidalne, cienkościenne, hialinowe, o wymiarach 4–5,5 na 2–3 µm. Potraktowane odczynnikiem Melzera przybierają jasnoniebieski kolor. Podstawki z czterema zarodnikami, mają wymiary 16–20 na 3,5–4 µm, stopniowo zwężają się ku podstawie. Cystydy u tego gatunku nie wykształcają się. Powierzchnia kapelusza jest zbudowana ze zbitych, promieniście ułożonych, dość grubych strzępek.
Konidia mają rozmiary 8,5–12 na 4–5 µm, kształt orzechów ziemnych i są nieamyloidalne[14].
W przeciwieństwie do trzech gatunków rodzaju Collybia[7], D. racemosa daje negatywne wyniki w najczęściej stosowanych w mykologii do identyfikacji próbach chemicznych, w tym próby z aniliną, alfa-naftolem, gwajakiem, sulfoformolem i fenolem[14].
Szarawy kolor owocników wywołany jest przez złogi barwników, prawdopodobnie melaniny, zatopione w miąższu trzonu i kapelusza, w tym hymenoforu. Barwniki takie nie występują u rodzaju Collybia[7].
Postać anamorficzna
[edytuj | edytuj kod]Wykazano[15], że anamorfą Dendrocollybia jest Tilachlidiopsis racemosa (wcześniej znana pod nazwą Sclerostilbum septentrionale, opisana przez Alfreda Povaha w 1932 roku[16]). Synnemy Tilachlidiopsis racemosa zawsze rosną na trzonie Dendrocollybia. Anamorfy mają bardzo niski zakres optymalnej temperatury dla wzrostu (od 12 do 18 °C; zakres tolerowanej temperatury 3 do 22 °C). Uważa się, że jest to wyraz przystosowania, pozwalającego grzybni na szybki wzrost i wykształcenie owocników na bardzo nietrwałym podłożu, jakim są rozkładające się owocniki grzybów[17].
Biologia
[edytuj | edytuj kod]Dendrocollybia racemosa jest grzybem saprotroficznym. Jego owocniki wyrastają na owocnikach pieczarkowców, zwykle mleczajów i gołąbków, w stadium posuniętego rozkładu. Spotykane są też rzadziej w małych skupiskach na ściółce z igliwia. Dendrocollybia jest jednym z czterech rodzajów pieczarkowców, których rozwój jest obligatoryjnie związany z owocnikami innych grzybów tej grupy – pozostałymi trzema są Squamanita, Asterophora i Collybia[7].
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Dendrocollybia ma szeroki zasięg występowania, obejmujący strefę umiarkowaną[18]. Dane do rozmieszczenia tego grzyba są jednak niekompletne ze względu na rzadkość obserwacji. W Stanach Zjednoczonych zasięg ograniczony jest do Wybrzeża Północno-Zachodniego[19]. Występuje w Europie, także w Polsce[20]. Grzyb wykazany jest w Duńskiej Czerwonej Księdze jako narażony na wyginięcie[21].
Znaczenie
[edytuj | edytuj kod]Nie wiadomo czy jest jadalny[22] – owocniki są zbyt niepozorne i rzadkie[11].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Index Fungorum [online] [dostęp 2020-05-13] (ang.).
- ↑ Antonín V, Halling RE, Noordeloos ME. Generic concepts within the groups of Marasmius and Collybia sensu lato. „Mycotaxon”. 63, s. 359–368, 1997.
- ↑ Persoon CH. Dispositio methodica fungorum. „Neues Magazin für die Botanik”. 1, s. 81–128, 1794.
- ↑ Fries EM: Systema mycologicum. T. 1. Lundae: Ex Officina Berlingiana, 1821, s. 13.
- ↑ Gray SF: A Natural Arrangement of British Plants. 1821, s. 620.
- ↑ Singer R: The Agaricales in Modern Taxonomy (4th ed.). Koenigstein: Koeltz Scientific Books, 1986, s. 318. ISBN 3-87429-254-1.
- ↑ a b c d Hughes KW, Petersen RH, Johnson JE, Moncalvo J-E, Vilgalys R, Redhead SA, Thomas T, McGhee LL. Infragenic phylogeny of Collybia s. str. based on sequences of ribosomal ITS and LSU regions. „Mycological Research”. 105 (2), s. 164–172, 2001.
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-04-15]. (ang.).
- ↑ California Fungi: Collybia racemosa. [dostęp 2010-09-05].
- ↑ Bas C, Kuyper Th W, Noordeloos ME, Vellinga EC, van Os J: Flora Agaricina Neerlandica. T. 3. Boca Raton, Florida: CRC Press, 1995, s. 109–110. ISBN 90-5410-616-6.
- ↑ a b Arora D: Mushrooms Demystified: a Comprehensive Guide to the Fleshy Fungi. Berkeley, California: Ten Speed Press, 1986, s. 213. ISBN 0-89815-169-4.
- ↑ a b Smith AH. Notes on agarics from the Western United States. „Bulletin of the Torrey Botanical Club”. 64 (7), s. 477–487, 1937.
- ↑ Castellano MA, Cazares E, Fondrick B, Dreisbach T.: Handbook to additional fungal species of special concern in the Northwest Forest Plan (Gen. Tech Rep. PNW-GTR-572). Portland, OR: U.S. Department of Agriculture, Forest Service, Pacific Northwest Research Station, 2003, s. S3-51.
- ↑ a b Lennox JW. Collybioid genera in the Pacific Northwest. „Mycotaxon”. 9 (1), s. 117–231, 1979.
- ↑ Watling R, Kendrick B. Dimorphism in Collybia racemosa. „Michigan Botanist”. 16, s. 65–72, 1977.
- ↑ Povah AHW. New fungi from Isle Royale. „Mycologia”. 24 (2), s. 240–244, 1932.
- ↑ Stalpers JA, Seifert KA, Samson RA. A revision of the genera Antromycopsis, Sclerostilbum, and Tilachlidiopsis (Hypomyces). „Canadian Journal of Botany”. 69 (1), s. 6–15, 1991.
- ↑ Kirk PM, Cannon PF, Minter DW, Stalpers JA: Dictionary of the Fungi (10th ed.). Wallingford: CABI, 2008, s. 198. ISBN 978-85199-826-8.
- ↑ Kuo M: Dendrocollybia racemosa. MushroomExpert.Com. [dostęp 2010-09-05].
- ↑ pieniążek rozgałęzionotrzonowy – Collybia racemosa. 2005. [dostęp 2010-09-05].
- ↑ NERI – The Danish Red Data Book – Dendrocollybia racemosa (Pers.) R.H. Petersen & Redhead. [dostęp 2010-09-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-18)].
- ↑ Smith AH: A Field Guide to Western Mushrooms. Ann Arbor, Mich: University of Michigan Press, 1975, s. 108–109. ISBN 0-472-85599-9.