Długoszyn (Jaworzno)
50°14′53″N 19°15′12″E/50,248056 19,253333| część Jaworzna | |
 Kościół w Długoszynie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miasto | |
| W granicach Jaworzna | |
| SIMC |
0940476 |
| Powierzchnia |
9,77 km² |
Plan Długoszyna
| |
Położenie na mapie Jaworzna  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
| 50°14′53″N 19°15′12″E/50,248056 19,253333
| |
Długoszyn – dzielnica Jaworzna w województwie śląskim[1][2], dawna wieś w gminie Szczakowa, od 1954 część miasta Szczakowa, a od 1956 część miasta Jaworzno.
Położony jest wśród terenów zalesionych, w północno-zachodniej części Jaworzna, przy granicy z Kazimierzem. Od Długoszyna do centrum Jaworzna jest około 6,5 km, a do centrum Szczakowej ok. 3 km. Głównymi ulicami w Długoszynie są: Jarosława Dąbrowskiego, Jana Długosza, Widokowa i część ul. Chropaczówka.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Nazwa własna Długoszyn ma najprawdopodobniej formę dzierżawczo- patronimiczną, co sugerować może, że nazwa wsi wzięła się od człowieka o imieniu Długosz. Nie można jednak wykluczyć, że ma ona charakter topograficzny przez wzgląd na porastające w tym rejonie paprocie o nazwie długosz królewski (Osmunda regalis).
Pierwsze wzmianki o osadzie pochodzą z roku 1238, kiedy to ówczesny biskup krakowski Wisław z Kościelca potwierdził fakt przynależności wsi do dóbr klasztornych Opactwa Benedyktynek w Staniątkach, zwalniając także osadę z płacenia dziesięciny kościelnej. Z 1242 roku pochodzi natomiast dokument wydany przez ówczesnego księcia krakowskiego Konrada Mazowieckiego, na mocy którego dochodzi do zamiany części dóbr klasztornych z biskupimi, w wyniku której Długoszyn staje się posiadłością biskupów krakowskich. Już wówczas wieś ta jest określana jako cum plumbo,, a więc z ołowiem. To właśnie w tamtym okresie dach katedry wawelskiej pokrywano ołowiem, który pochodził m.in. z Długoszyna. Długoszyn od samego początku swojego istnienia był częścią diecezji krakowskiej, a od 1273 roku Księstwa, a następnie województwa krakowskiego.
Po tym okresie nastąpił najprawdopodobniej tymczasowy zanik osadnictwa, niewątpliwie w stuleciu piętnastym ponownie mieszkają tutaj ludzie. Dnia 8 listopada 1519 roku dochodzi do nowożytnej lokacji wsi Długoszyn. Dokonał jej w imieniu ówczesnego króla Zygmunta I Starego wojewoda lubelski Andrzej Tęczyński. To wówczas dokonano jednocześnie podziału osady na część biskupią oraz część królewską. Ta pierwsza weszła w skład Klucza Sławkowskiego, w którym władzę sprawował w imieniu biskupów starosta biskupi. Druga część, stanowiąca najprawdopodobniej ósmą część gruntów Długoszyna weszła w skład niegrodowego starostwa będzińskiego, podległego zamkowi w Będzinie, pośrednio natomiast królom. Także wówczas na terenie Długoszyna intensywnie rozwijało się górnictwo kruszcowe. Wydobywano tutaj ołowionośną galenę, w kolejnych wiekach także galman. Przez Długoszyn przebiega w tamtym czasie jedna z najważniejszych dróg w okolicy, tzw. Droga Królewska, to tutaj w 1524 roku powstaje druga w Polsce sztolnia odwadniająca, to tutaj być może znajdował się w przeszłości zamek bądź gród lub strażnica, o której mówi nam wzmianka z końca osiemnastego wieku. To także tutaj ma swoją siedzibę żupnik, zawiadujący górnictwem kruszcowym funkcjonującym na obszarze dzisiejszego Jaworzna. I to właśnie Długoszyn, jako jedyna w okolicy miejscowość przez niemal trzy stulecia funkcjonuje jako odrębna osada na mapach o charakterze ogólnopolskim, wydawanych w największych pracowniach kartograficznych ówczesnej Europy. Na terenie Długoszyna znajdowały się tzw. rosty, czyli specjalne piece do wytapiania ołowiu, a więc kruszcu, który finalnie spławiano między innymi do Gdańska.
W lipcu 1789 roku dokonano sekularyzacji dóbr biskupów krakowskich likwidując między innymi Klucz Sławkowski. Długoszyn stał się wówczas jednolitą osadą, wchodząc w skład ekonomii jaworznickiej. W 1795 roku teren wsi został przyłączony do tzw. Galicji Zachodniej, która stanowiła część zaboru austriackiego. W latach 1809–1815 osada należała do Księstwa Warszawskiego, natomiast w latach 1815–1846 do Rzeczypospolitej Krakowskiej. Po jej wcieleniu do Królestwa Galicji, czyli de facto do Austrii, władze zaborcze zorganizowały w Długoszynie gminę jednostkową i obszar dworski w powiecie chrzanowskim w Galicji. Zabudowania dworskie mieścił się przy dzisiejszej ulicy Widokowej. Pozostał po nich fragment muru oraz przydworska kapliczka św. Jana Nepomucena. Po powrocie do Polski w 1920 roku, Długoszyn stanowił gminę jednostkową w powiecie chrzanowskim w województwie krakowskim; 1 sierpnia 1934 stał się gromadą nowo utworzonej zbiorowej gminy Szczakowa wraz z Ciężkowicami i Dąbrową. Pod okupacją hitlerowską włączony został do III Rzeszy, gdzie pod nazwą Premsdorf wszedł w skład nowo utworzonej gminy Dąbrowa Narodowa, wraz z Dąbrową Narodową ze zniesionej gminy Szczakowa oraz z Jęzorem i Wysokim Brzegiem z miasta Jaworzna. Po wojnie powrócono do podziału administracyjnego sprzed wojny W związku z reformą znoszącą gminy jesienią 1954 roku gminę Szczakowa rozwiązano, a Długoszyn włączono do miasta Szczakowa. 20 marca 1956 Szczakową wraz z Długoszynem włączono do Jaworzna[3].
W XIX w. w Długoszynie Austriacy ustalili gminę jednostkową i obszar dworski w powiecie chrzanowskim w Galicji. 31 grudnia 1900 roku gmina liczyła 795 mieszkańców na obszarze 628 ha, a obszar dworski liczył 6 osób na obszarze 349 ha[4].
Po powrocie do Polski w 1920 roku, Długoszyn stanowił gminę jednostkową w powiecie chrzanowskim w województwie krakowskim; 1 sierpnia 1934 stał się gromadą nowo utworzonej zbiorowej gminy Szczakowa, wraz z Ciężkowicami i Dąbrową[5].
Pod okupacją hitlerowską włączony do Rzeszy, gdzie pod nazwą Premsdorf wszedł w skład nowo utworzonej gminy Dąbrowa Narodowa, wraz z Dąbrową Narodową ze zniesionej gminy Szczakowa oraz z Jęzorem i Wysokim Brzegiem z miasta Jaworzna[6]. Po wojnie powrócono do podziału administracyjnego sprzed wojny[7].
W związku z reformą znoszącą gminy jesienią 1954 roku gminę Szczakowa rozwiązano, a Długoszyn (wraz z przysiółkami Ciężkowic – Dobrą i Pieczyskami) włączono do miasta Szczakowa[8].
20 marca 1956 Szczakową (z Długoszynem) włączono do Jaworzna[9].
Ciekawostki
[edytuj | edytuj kod]W Długoszynie urodził się Józef Katerla (Młodszy), który był dziadkiem jednego z najwybitniejszych polskich pisarzy, Stefana Żeromskiego[3]. Pradziadek pisarza, Pan Józef Katerla (Starszy) oraz prapradziadek twórcy, Franciszek Paczek sprawowali we wsi urząd wójta. Dziadek pisarza oraz znaczna część jego rodzeństwa ochrzczona została w jaworznickim kościele św. Wojciecha i Katarzyny.
Na terenie Długoszyna w 1524 roku wybudowano sztolnię odwadniającą. Był to drugi tego typu obiekt w Polsce[3].
Obraz Matki Boskiej Częstochowskiej znajdujący się w ołtarzu starego kościółka parafialnego został przyniesiony z Częstochowy na plecach, przez jedną z mieszkanek wsi, Jadwigę Baran. Była to forma dziękczynienia za szczęśliwe narodziny córki Marii. Wydarzenie miało miejsce pomiędzy 1900 a 1915 rokiem.
Z Długoszyna pochodzi Mariusz Jakus, wybitny polski aktor filmowy i teatralny.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2023
- ↑ a b c Jarosław Sawiak, Długoszyn – zarys dziejów od średniowiecza do końca okresu staropolskiego (XIII–XVIII w.), 2018, ISBN 978-83-65438-10-2.
- ↑ Gemeinde Dąb.
- ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 64, poz. 533.
- ↑ Amtsbezirk Dabrowa-Narodowa.
- ↑ Dz.U. z 1944 r. nr 2, poz. 8.
- ↑ Uchwała Nr 16/IV/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 6 października 1954 r. w sprawie zmiany granic niektórych miast w województwie krakowskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 29 listopada 1954 r., Nr. 11, Poz. 50).
- ↑ Dz.U. z 1956 r. nr 7, poz. 33.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]