Czarnostopka kasztanowa

Czarnostopka kasztanowa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	żagwiowce
Rodzina	żagwiowate
Rodzaj	czarnostopka
Gatunek	żagiew kasztanowa
	Nazwa systematyczna
	Picipes badius (Pers.) Zmitr. & Kovalenko; International Journal of Medicinal Mushrooms (Redding) 18(1): 35 (2016)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Czarnostopka kasztanowa (Picipes badius (Pers.) Zmitr. & Kovalenko) – gatunek grzybów należący do rodziny żagwiowatych (Polyporaceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Picipes, Polyporaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten opisany został w 1801 r. przez Christiana Hendrika Persoona jako Boletus badius, później przeważnie zaliczany był do rodzaju Polyporus (żagiew). Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę, nadali mu Ivan V. Zmitrovich i Alexander E. Kovalenko w 2016 roku, przenosząc takson do nowo utworzonego rodzaju Picipes.

Synonimy naukowe^[2]:

Boletus badius Pers. 1801
Boletus badius var. nummularius Sw. 1810
Grifola badia (Pers.) Gray 1821
Polyporellus badius (Pers.) Imazeki 1989
Polyporellus picipes f. carpaticus Pilát 1936
Polyporus badius (Pers.) Schwein. 1832
Polyporus badius f. carpaticus (Pilát) Domański 1973
Polyporus picipes f. carpaticus (Pilát) Bondartsev, 1953
Polyporus picipes f. carpaticus (Pilát) Domański, Orloś & Skirg. 1967
Royoporus badius (Pers.) A.B. De 1997

Nazwa polska na podstawie rekomendacji Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów^[3]. Jest ona spójna z nazwą naukową zaakceptowaną przez Index Fungorum. Uprzednio, Władysław Wojewoda w 2003 r. zaproponował nazwę żagiew kasztanowa^[4], gdyż wtedy takson ten należał do rodzaju Polyporus. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był wcześniej przez Franciszka Błońskiego jako żagiew czarnotrzonowa i huba czarnotrzonowa^[4].

Morfologia

Kapelusz

Początkowo podwinięty, później rozpostarty, w końcu lejkowaty. Kształt kolisty, muszlowaty lub nerkowaty. Osiąga szerokość 5–10 cm, ale czasami nawet 20 cm. Jest cienki – grubość 1–3 mm i ma ostry i zazwyczaj faliście powyginany brzeg. Czasami z jednego trzonu wyrastają 2 lub więcej kapeluszy. Skórka żelatynowata, gdyż zbudowana jest z posklejanych z sobą strzępek, gładka i naga, w czasie suchej pogody błyszcząca. Górna powierzchnia u młodych owocników ma barwę oliwkową lub oliwkowobrązową, u starszych staje się purpurowobrązowa, kasztanowata, czarnobrązowa, nawet czarna, zwłaszcza na środku kapelusza^[5].

Hymenofor

Rurkowaty. Rurki zbiegają nieco na trzon. Mają długość 0,5–2,5 mm i tworzą jedną warstwę. U młodych owocników są białe, u starszych zmieniają barwę na kremową lub orzechową. Pory okrągłe i bardzo drobne, na jednym mm mieści się ich 4–7^[5].

Trzon

Krótki i dość cienki (w stosunku do wielkości kapelusza). Ma długość 2–2,3 cm i grubość 0,5–1,5 cm. Zazwyczaj jest ekscentryczny, rzadziej boczny lub centryczny. Jest cały czarny i zamszowaty, pokryty łatwo odpadającym kutnerem^[5].

Miąższ

U młodych owocników mięsisto-skórzasty, u starszych twardniejący. Po wysuszeniu staje się łamliwy^[5].

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników biały. Zarodniki o kształcie od elipsoidalnego do wrzecionowatego i rozmiarach 5–9 × od 3–5 µm. Są hialinowe i nieamyloidalne, mają gładką powierzchnię i ziarnisto-kroplistą treść wewnątrz. Cystyd brak^[5].

Występowanie i siedlisko

Występuje na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Afryki i Antarktydy^[6]. W Polsce jest średnio pospolity.

Rozwija się na drzewie głównie drzew liściastych, na iglastych bardzo rzadko^[5]. Rośnie na martwym drewnie, szczególnie na powalonych pniach, preferuje wierzby, topole, buki, dęby i graby. Owocniki pojawiają się w dwóch turach: wiosną oraz jesienią. Ostatnio liczebność tego gatunku w Europie wzrasta, co prawdopodobnie jest skutkiem ocieplania się klimatu^[7].

Saprotrof wywołujący białą zgniliznę drewna^[5].

Gatunki podobne

żagiew ciemnonoga (Polyporus melanopus), występująca na zagrzebanym w ziemi drewnie drzew liściastych. Kapelusz młodego owocnika jasny, w kolorze ochry lub szarego brązu, krótko włoskowaty,
żagwiak zmienny (Cerioporus varius). Ma czarny trzon tylko w dolnej części, a kapelusz o barwie od żółtawej do brązowej.

Przypisy

↑ ^a ^b Index Fungorum [online], speciesfungorum.org [dostęp 2019-09-02] (ang.).
↑ Species Fungorum [online], speciesfungorum.org [dostęp 2019-09-02] (ang.).
↑ Rekomendacjanr 2/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa GrzybówPolskiego Towarzystwa Mykologicznego
↑ ^a ^b Władysław Wojewoda, Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Domański S., Orłoś H., Skirgiełło A., Żagwiowate II (Polyporaceae pileateae), szczecinkowcowate II (Mucronosporaceae pileateae), lakownicowate (Ganodermataceae), bondarcewiowate (Bondarzewiaceae), boletkowate (Boletopsidaceae), ozorkowate (Fistulinaceae), In: J. Kochman, A. Skirgiełło (eds.), Grzyby (Mycota) 3: Podstawczaki (Basidiomycotes). Bezblaszkowce (Aphyllophorales), Warszawa, PWN, 1967.
↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2014-08-25] .
↑ Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, ISBN 978-83-258-0588-3.

[if-1] Index Fungorum [online], speciesfungorum.org [dostęp 2019-09-02] (ang.).

[sf-2] Species Fungorum [online], speciesfungorum.org [dostęp 2019-09-02] (ang.).

[3] Rekomendacjanr 2/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa GrzybówPolskiego Towarzystwa Mykologicznego

[checklist-4] Władysław Wojewoda, Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.

[dom-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Domański S., Orłoś H., Skirgiełło A., Żagwiowate II (Polyporaceae pileateae), szczecinkowcowate II (Mucronosporaceae pileateae), lakownicowate (Ganodermataceae), bondarcewiowate (Bondarzewiaceae), boletkowate (Boletopsidaceae), ozorkowate (Fistulinaceae), In: J. Kochman, A. Skirgiełło (eds.), Grzyby (Mycota) 3: Podstawczaki (Basidiomycotes). Bezblaszkowce (Aphyllophorales), Warszawa, PWN, 1967.

[dis-6] Discover Life Maps [online] [dostęp 2014-08-25] .

[gmin-7] Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, ISBN 978-83-258-0588-3.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]