Czernidłak błyszczący
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
czernidłak błyszczący |
| Nazwa systematyczna | |
| Coprinellus micaceus (Bull.) Vilgalys, Hopple & Jacq. Johnson Taxon 50(1): 234 (2001) | |
.JPG)
.jpg)
Czernidłak błyszczący (Coprinellus micaceus (Bull.) Vilgalys, Hopple & Jacq. Johnson) – gatunek grzybów z rodziny kruchaweczkowatych (Psathyrellaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Coprinellus, Psathyrellaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Gatunek ten po raz pierwszy opisany został w 1786 r. przez Pierre'a Bulliarda jako Agaricus micaceus Bull., w 1838 r. Vilgalys, Hopple i Jacq. Johnson przenieśli go do rodzaju Coprinus jako Coprinus micaceus (Bull.) Fr[2].
- Agaricus micaceus Bull. 1786
- Coprinus micaceus (Bull.) Fr. 1838
- Coprinus micaceus f. dermatovelatus E. Ludw. 2007
- Coprinus micaceus f. irregularis Vouk & Pevalek 1915
- Coprinus micaceus (Bull.) Fr. 1838 f. micaceus
- Coprinus micaceus var. elegans Naveau 1923
- Coprinus micaceus var. granularis Peck 1894
- Coprinus micaceus var. hyalinus Bogart 1975
- Coprinus micaceus var. laetior Fr.
- Coprinus micaceus var. mammosus Babos 1976
- Coprinus micaceus (Bull.) Fr. 1838 var. micaceus
- Coprinus micaceus var. nudus Thüm.
Franciszek Błoński w 1896 r. nadał mu polską nazwę czernidłak błyszczący[3]. W 2001 r. jednak gatunek ten przeniesiono do odrębnego rodzaju Coprinellus, tak więc polska nazwa stała się niespójna z nazwą naukową. Na niektórych polskojęzycznych stronach internetowych opisywany jest jako czernidłaczek błyszczący[4], jest to jednak nazwa nieużywana w źródłach naukowych.
Według niektórych autorów Coprinellus truncorum nie jest odrębnym gatunkiem, lecz synonimem Coprinells micaceus[5].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Wysokość: 2–4 cm. Źółtobrązowawy, o dzwonkowatym kształcie, pofałdowany i bruzdowany, za młodu pokryty błyszczącymi ziarenkami pozostałości osłony. W wilgotnych warunkach kapelusze rozpływają się[6].
U młodych okazów białe, z wiekiem ciemniejące, w końcu czarne, jednak ich ostrza długo pozostają białe. Są gęste i wąsko przyrośnięte. Podczas wilgotnej pogody rozpływają się[7].
Długość 5–10 cm, szerokość (3–),5 cm. Jest cylindryczny, w środku pusty, u młodych okazów biały i drobno oprószony, u starszych gładki i lśniący[7].
- Cechy mikroskopowe
Wysyp zarodników brunatnoczarny. Zarodniki o rozmiarach 7–11 × 4–7 μm, subeliptyczne, gładkie, z centralną porą rostkową. Podstawki 4-zarodnikowe, otoczone 3-6 brachybazydiolami. Pleurocystydy o kształcie od eliptycznego do jajowatego lub półwrzecionowatego i rozmiarach 150 × 70 μm. Cheilocystydy podobne. Występują także kaulocystydy o długości do 100 μm[5].
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Jest szeroko rozprzestrzeniony na świecie. Występuje w Ameryce Północnej, Europie, Azji, Afryce, Australii i Nowej Zelandii[8]. W Polsce jest pospolity[3].
Rośnie w lasach, ogrodach, w parkach na butwiejących pniach i przy korzeniach drzew, od maja do listopada, często w gęstych kępkach[7].
Znaczenie
[edytuj | edytuj kod]Grzyb jadalny. Jadalne są młode okazy, prawdopodobnie jednak grzyb jest trujący w połączeniu z alkoholem etylowym[6]. Według innych autorów posądzanie go o trujące własności w połączeniu z alkoholem jest bezzasadne[9].
Gatunki podobne
[edytuj | edytuj kod]- tzw. czernidłak podwórzowy (Coprinellus disseminatus). Na kapeluszu nie posiada błyszczących ziarenek, lecz kosmki lub drobne łuski, będące resztkami osłony. Rośnie na gnijących pniach drzew[9],
- Coprinellus angulatus (czernidłaczek kanciastozarodnikowy). Trudny do odróżnienia. Ma matową powierzchnię i ostrza blaszek nie są białe. Pewne rozróznienie daje dopiero obserwacja zarodników pod mikroskopem[10],
- grzybówka zgięta (Mycena inclinata) – podobna kolorem i również rośnie gromadnie na pniakach, ale ma białe blaszki i drobniejszy kapelusz[7],
- Coprinellus xanthothrix – różni się żółtą, filcowatą podstawą trzonu[11],
- kruchaweczka zaroślowa (Psathyrella candolleana) – ma podobnie czerniejce blaszki, ale kapelusz bez promienistego pomarszczenia[11].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Index Fungorum. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).
- ↑ a b Species Fungorum. [dostęp 2013-09-15]. (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda: Checklist of Polisch Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Scienceas, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Na grzyby. [dostęp 2013-09-18].
- ↑ a b MushroomExpert. [dostęp 2016-01-16]. (ang.).
- ↑ a b Ewald Gerhardt: Przewodnik GRZYBY. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2001, s. 164. ISBN 978-83-7404-724-1.
- ↑ a b c d Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2015-12-16].
- ↑ a b Andreas Gminder: Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ Warmia i Mazury. [dostęp 2012-08-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-05-28)].
- ↑ a b Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele: Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. Warszawa: 2006. ISBN 978-1-40547-937-0.