Przejdź do zawartości

Cmentarz Brętowski

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Cmentarz Brętowski
Zabytek: nr rej. A-1990 z 8.12.2021[1]
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 pomorskie

Miejscowość

Gdańsk

Adres

ul. Słowackiego 79

Powierzchnia cmentarza

2,5 ha[2]

Data otwarcia

1906

Data ostatniego pochówku

1958[3]

Położenie na mapie Gdańska
Mapa konturowa Gdańska, po lewej znajduje się punkt z opisem „Cmentarz Brętowski”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się punkt z opisem „Cmentarz Brętowski”
Położenie na mapie województwa pomorskiego
Mapa konturowa województwa pomorskiego, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Cmentarz Brętowski”
Ziemia54°22′45,0″N 18°34′32,2″E/54,379167 18,575611
Multimedia w Wikimedia Commons

Cmentarz Brętowski, Cmentarz w Brętowie[4][5] – cmentarz w dzielnicy Wrzeszcz Górny w Gdańsku przy ul. Słowackiego 79[1].

Historia Cmentarza

[edytuj | edytuj kod]

Teren z przeznaczeniem na cmentarz został zakupiony przez parafię Najświętszego Serca Jezusowego w 1904. Cmentarz otwarto w 1906[3]. Na jego terenie istniała początkowo kaplica (wybudowana w latach 1912–1913)[3], którą następnie rozbudowano (lata 20 XX wieku) i utworzono tutaj samodzielną parafię – Matki Boskiej Nieustającej Pomocy (w 1929)[3]. Od 1947 na cmentarzu nie są już chowani zmarli[6]. W 1956 cmentarz został zamknięty[7], jednak ostatni pochówek miał miejsce w 1958 – ksiądz Stephanus Sikorski[3]. Na części dawnych grobów stoi nowy kościół (budowa w latach 80 XX wieku), dom parafialny oraz garaże[a].

Część cmentarza znajdującą się za domem parafialnym, na stoku wzgórza Ślimak, zarósł las[a]. Na tym obszarze sporo nagrobków jest w złym stanie, większość inskrypcji na płytach uległa już całkowitemu zatarciu i nie jest możliwa do odczytania.

W 2013 dokonano ekshumacji szczątków kilkunastu pochówków ludzkich z terenu dawnego cmentarza, którego północny fragment graniczy z terenem linii kolejowej nr 248 (Pomorska Kolej Metropolitalna). Pochowano je, we wspólnej i skromnej mogile oraz oznaczono krzyżem z tabliczką ze stosowną na niej sentencją, w południowej części tego cmentarza[8].

Według stanu z 2013 cmentarz liczył 259 grobów (w południowej części znajdowało się 127 czytelnych grobów, w północnej dziecięcej kwaterze nekropolii zachowało się 132 grobów)[8].

14 października 2020 Rada Dzielnicy Wrzeszcz Górny podjęła uchwałę o wpisaniu cmentarza do Rejestru Zabytków Województwa Pomorskiego[9][10]. W maju 2021 Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków rozpoczął procedurę wpisania cmentarza do tego rejestru[11][12][13][14][15], która zakończyła się w grudniu tego samego roku[3][16].

Cmentarz jest również wpisany do gminnej ewidencji zabytków miasta Gdańska (stan na 29 kwietnia 2024)[17].

24 kwietnia 2021 odbyła się akcja uporządkowania północnej (leśnej) kwatery cmentarza[18][19], która była następnie kontynuowana[20][21][22][b].

W marcu 2022 Pomorskie Towarzystwo Genealogiczne[23] otrzymało zgodę od Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków na przeprowadzanie prac porządkowych na cmentarzu[21]. Organizacja uzyskała również zgodę parafii na dygitalizację i indeksację parafialnych ksiąg metrykalnych[potrzebny przypis].

Nagrobek Horsta Mellera

[edytuj | edytuj kod]

Wśród dzieci pochowanych na cmentarzu jest Horst Meller (1929–1936), uwieczniony w powieści Weiser Dawidek Pawła Huelle. Grób tego dziecka znajduje się za domem parafialnym, w północnej (leśnej) części cmentarza. 31 października 2001 na grobie postawiono krzyż wraz z tabliczką z danymi[24]. Zniknęły one w styczniu 2016[25], jednak jeszcze w tym samym miesiącu zostały odnalezione[26]. W lutym tego samego roku powróciły na grób[27]. 26 czerwca 2016 odbyła się uroczystość odsłonięcia nowego nagrobka Horsta Mellera[28][29][30][31][32][33][34]. Uległ on zniszczeniu w listopadzie 2024[35], jednak jeszcze w tym samym miesiącu został naprawiony[36].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Leśna część cmentarza (północna) stała się jego osobną częścią dopiero od momentu budowy nowego kościoła (w latach 80 XX wieku). Zniszczono wówczas centralną część cmentarza, zaś obecna część leśna została odcięta hałdą ziemi pochodzącej z wykopu pod fundamenty. Wcześniej cmentarz stanowił jednolitą całość. Groby w części leśnej najprawdopodobniej w większości należą do dzieci ale jest tam również wiele pochówków osób, które dożyły sędziwego wieku. Podobnie, w południowej części cmentarza także znajdują się groby dziecięce.
  2. ↑ współinicjatorem przeprowadzenia prac porządkowych był Wojciech Chmielewski, radny dzielnicy Wrzeszcz Górny w Gdańsku

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych województwa pomorskiego - Narodowy Instytut Dziedzictwa. nid.pl. [dostęp 2024-05-20].
  2. ↑ Gdańskie cmentarze. cmentarze-gdanskie.pl. [dostęp 2020-12-14].
  3. ↑ a b c d e f Decyzja Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. download.cloudgdansk.pl. [dostęp 2023-03-01].
  4. ↑ WIG – Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000, GDAŃSK (Danzig) Warszawa 1938. igrek.amzp.pl. [dostęp 2023-09-04]. P31-S27-E_GDANSK_1938.jpg. (pol.).
  5. ↑ Trójmiasto na historycznej mapie. mapa.trojmiasto.pl. [dostęp 2023-05-14].
  6. ↑ CMENTARZ W BRĘTOWIE – Encyklopedia Gdańska [online], gedanopedia.pl [dostęp 2019-02-06].
  7. ↑ Zaniedbana gdańska nekropolia, [w:] gdanskstrefa.com [online], Gdańsk Strefa Prestiżu [dostęp 2021-01-18].
  8. ↑ a b Ekshumacja szczątków dawnych gdańszczan w Brętowie. Co z resztą? [online], naszemiasto.pl [dostęp 2016-06-23] (pol.).
  9. ↑ Uchwała Nr XI/51/20Rady Dzielnicy Wrzeszcz Górnyz dnia 14października 2020 r.. wrzeszczgorny.pl. [dostęp 2021-02-19].
  10. ↑ Wrzeszcz Górny. Rada dzielnicy chce wpisu Cmentarza Brętowskiego do rejestru zabytków. gdansk.pl. [dostęp 2021-02-26].
  11. ↑ Cmentarz Brętowski w rejestrze zabytków. pwkzgdansk. [dostęp 2021-09-13].
  12. ↑ Cmentarz Brętowski w rejestrze zabytków. pulsgdanska.pl. [dostęp 2021-05-23].
  13. ↑ Pomorski konserwator zabytków wpisuje do rejestru zabytków przedwojenny Cmentarz Brętowski w Gdańsku. Proboszcz mówi „nie”. dziennikbaltycki.pl, 2021-05-24. [dostęp 2021-05-26].
  14. ↑ Kolejne zabytki w Rejestrze Zabytków. gdansk.tvp.pl, 2021-05-23. [dostęp 2021-09-14].
  15. ↑ Wrzeszcz Górny. Konserwator zabytków wpisuje Cmentarz Brętowski do Rejestru Zabytków. gdansk.pl, 2021-05-30. [dostęp 2021-05-31].
  16. ↑ Cmentarz Brętowski w rejestrze zabytków. gdanskstrefa.com, 2021-12-09. [dostęp 2021-12-09].
  17. ↑ Gminna ewidencja zabytków miasta Gdańska, stan na dzień 29.04.2024. gdansk.pl. [dostęp 2024-05-17].
  18. ↑ Gdańszczanie chętnie angażują się w sprzątanie swoich dzielnic. W sobotę kolejne akcje. gdansk.pl, 2021-04-21. [dostęp 2021-04-21].
  19. ↑ Wielkie sprzątanie dzielnic. gdansk.tvp.pl. [dostęp 2021-04-25].
  20. ↑ Suchanino, Wrzeszcz Górny. Radni dzielnicy i aktywiści organizują kolejne akcje sprzątania. gdansk.pl, 2021-05-13. [dostęp 2021-05-14].
  21. ↑ a b Wrzeszcz Górny. Radni i aktywiści zachęcają do sprzątania Cmentarza Brętowskiego. gdansk.pl, 2022-05-26. [dostęp 2023-06-15].
  22. ↑ Archiwistyka społeczna, czyli tajemnice brętowskiego cmentarza. trojmiasto.pl. [dostęp 2023-07-07].
  23. ↑ PTG Pomorskie Towarzystwo Genealogiczne :: Home [online], ptg.gda.pl [dostęp 2022-06-17].
  24. ↑ Rysy na akwaforcie [online], tygodnik.com.pl [dostęp 2023-02-28] (pol.).
  25. ↑ Dewastacja grobu w Brętowie [online], trojmiasto.pl [dostęp 2016-01-09] (pol.).
  26. ↑ Zdewastowano grób Horsta Mellera w Brętowie. Uwiecznił go Huelle [online], strefahistorii.pl [dostęp 2016-06-09] (pol.).
  27. ↑ Odsłonięcie płyty nagrobnej na grobie Horsta Mellera [online], strefahistorii.pl [dostęp 2024-11-02] (pol.).
  28. ↑ Odtworzono nagrobek Horsta Mellera [online], staraoliwa.pl [dostęp 2023-02-21] (pol.).
  29. ↑ Nagrobek Horsta Mellera odsłonięty po rekonstrukcji [online], gdansk.pl [dostęp 2016-06-27] (pol.).
  30. ↑ Odtworzono nagrobek pierwowzoru Weisera Dawidka. historia.trojmiasto.pl. [dostęp 2023-06-14]. (pol.).
  31. ↑ Ewa Kowalska: Cmentarz w Brętowie. Nagrobek z powieści Pawła Huelle „Weiser Dawidek”. ibedeker.pl, 2016-11-08. [dostęp 2017-04-15].
  32. ↑ Odsłonięcie nagrobka Horsta Mellera na cmentarzu brętowskim. facebook.com/PomorskaKolejMetropolitalna, 2016-06-26. [dostęp 2023-01-04].
  33. ↑ Odsłonięcie płyty nagrobnej na grobie Horsta Mellera [online], youtube.com [dostęp 2023-03-01] (pol.).
  34. ↑ Paweł Huelle czyta fragment „Weisera Dawidka” przy grobie Horsta Mellera [online], youtube.com [dostęp 2023-02-23] (pol.).
  35. ↑ Zniszczony nagrobek Horsta Mellera [online], trojmiasto.pl [dostęp 2024-11-02] (pol.).
  36. ↑ Nagrobek Horsta Mellera naprawiony [online], trojmiasto.pl [dostęp 2024-11-06] (pol.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Kościoły Gdańska i Sopotu, Bp Zygmunt Pawłowicz, wyd.xxx, Gdańsk 1991.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Cmentarze w Gdańsku
Komunalne
Parafialne
Wojenne
Zlikwidowane
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Cmentarz_Brętowski&oldid=75469254”