Rumieniak piaskowy
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
rumieniak piaskowy |
| Nazwa systematyczna | |
| Clitopilus caelatus (Fr.) Vila & Contu Boll. Assoc. Micol. Ecol. Romana 25(nos 77-78): 12 (2009) | |
Rumieniak piaskowy (Clitopilus caelatus (Fr.) Vila & Contu) – gatunek grzybów należący do rodziny dzwonkówkowatych (Entolomataceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Clitopilus, Entolomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1838 r. Elias Fries nadając mu nazwę Agaricus caelatus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu w 2009 r. Jordi Vila i Marco Contu przenosząc go do rodzaju Clitopilus[1].
- Agaricus caelatus Fr. 1838
- Clitopilus caelatus (Fr.) Kühner & Romagn. 1953
- Gyrophila caelata (Fr.) Quél. 1886
- Rhodocybe caelata (Fr.) Maire 1926
- Tricholoma caelatum (Fr.) Gillet 1874
Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r. (dla synonimu Rhodocybe caelata)[3]. Po przeniesieniu gatunku do rodzaju Clitopilus jest niespójna z nazwą naukową.
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Średnica 5–30 mm, kształt początkowo wypukły, potem płaskowypukły z wgłębieniem, lub bez. Brzeg początkowo podwinięty, potem prosty. Jest słabo higrofaniczny, w stanie wilgotnym nieprążkowany i nie półprzezroczysty. Powierzchnia o barwie od ciemnoszarej do szarobrązowej, jaśniejsza przy brzegu, w stanie suchym lekko wyblakła, u młodszych owocników połyskująca, u starszych błyszcząca[4].
Blaszkowy. Blaszki w liczbie 20–25, dość odległe, szeroko przyrośnięte, często zbiegające z ząbkiem, czasami anastomozujące, początkowo łukowate, potem brzuchate, o szerokości do 3,5 mm. Początkowo są kremowe, potem różowe. Ostrza równe, tej samej barwy[4].
Wysokość 20–40 mm, grubość 2–3 mm, cylindryczny, czasami wygięty, początkowo pełny, potem pusty. Powierzchnia o barwie sepii lub szarobrązowej, początkowo delikatnie owłosiona, potem gładka i błyszcząca[4].
Cienki, w kapeluszu tej samej barwy co powierzchnia, lub nieco jaśniejszy, w trzonie jaśniejszy i włóknisty[4].
- Cechy mikroskopowe
Zarodniki o rozmiarach 6,5–9 × 4–5 μm. Kształt elipsoidalny do podłużnego, delikatnie drobnokanciaste. Podstawki 4–sterygmowe, o rozmiarach 18–32 × 6–9 μm. Pseudocystydy liczne, o szerokości 4–12 μm, o kształcie od cylindrycznego do maczugowatego, czasami ze stożkowym końcem, wewnątrz ziarniste. Strzępki w zewnętrznej warstwie kapelusza wąskocylindryczne, o grubości 3,5–7 μm. Warstwa podskórkowa nieregularna, złożona z silnie splecionych, ciasno upakowanych cylindrycznych strzępek. Strzępki skórki i tramy kapelusza inkrustowane. Brak sprzążek[4].
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Opisano jego występowanie głównie w Europie i Ameryce Północnej. Jest tutaj szeroko rozprzestrzeniony, ale rzadki[4]. Poza tym występuje na pojedynczych stanowiskach w Argentynie i Maroku[5]. W polskim piśmiennictwie naukowym do 2003 r. podano jedno tylko stanowisko w Puszczy Białowieskiej (1968). Więcej i aktualnych stanowisk tego gatunku podają natomiast hobbyści na internetowej stronie Atlasu grzybów Polski[6]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – gatunek zagrożony wymarciem, którego przeżycie jest mało prawdopodobne, jeśli nadal będą działać czynniki zagrożenia[7]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Niemczech, Danii, Holandii[3].
Saprotrof. Siedlisko: tereny trawiaste i wrzosowiska, zwłaszcza na kwaśnej i piaszczystej glebie. Owocniki pojawiają się od lipca do listopada[4].
Gatunki podobne
[edytuj | edytuj kod]Bardzo podobny jest Rhodocybe arenicola. Wydaje się, że brak powodu, by uważać je za odrębne gatunki[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2019-01-16]. (ang.).
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2019-01-16]. (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f g h Flora Agaricina Neerlandica. Critical monographs on the families of agarics and boleti occuring in the Netherlands. 1: Entolomataceae. 1, s. 78
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2019-01-16].
- ↑ Aktualne stanowiska rumieniaka piaskowego w Polsce. [dostęp 2019-01-16].
- ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.