Buławka pałeczkowata

Buławka pałeczkowata
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	siatkolistkowce
Rodzina	buławkowate
Rodzaj	buławka
Gatunek	buławka pałeczkowata
	Nazwa systematyczna
	Clavariadelphus pistillaris (L.) Donk; Meded. Bot. Mus. Herb. Rijks Univ. Utrecht 9: 72 (1933)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Buławka pałeczkowata (Clavariadelphus pistillaris (L.) Donk) – gatunek grzybów należący do rodziny buławkowatych (Clavariadelphaceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Clavariadelphus, Clavariadelphaceae, Gomphales, Phallomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1753 Karol Linneusz nadając mu nazwę Clavaria pistillaris. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1933 Marinus Anton Donk, przenosząc go do rodzaju Clavariadelphus^[1].

Niektóre synonimy naukowe:

Clavaria herculeana Lightf. 1777
Clavaria pulvinata Pers. 1797^[2].

Nazwę polską podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1983 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako goździeniec pałkowaty, goździeniec pałka, buławnik pałeczkowaty^[3].

Morfologia

Owocnik

Wysokość 7–20 cm, grubość 2–7 cm, kształt młodych okazów walcowaty, starszych pałeczkowaty lub maczugowaty. Wierzchołek tępo zaokrąglony. Powierzchnia gładka, później wzdłużnie pomarszczona. U młodych okazów ma barwę cytrynowożółtą, jasnożółtej, z wiekiem ciemnieje do ochrowordzawej i ochrowobrunatnej. Czasami posiada purpurowofioletowy odcień. Przy dotknięciu przebarwia się na kolor brunatny lub winnobrunatny^[4]. Podstawa zwężona z jaśniejszą nasadą^[5].

Hymenofor

Pokrywa cała zewnętrzną powierzchnię owocnika^[4].

Miąższ

U młodych owocników sprężysty i spoisty, u starszych miękki. Barwa biaława, na przekroju zmienia się na brązowopurpurową. Ma słaby zapach i gorzkawy smak^[4].

Wysyp zarodników

Biały. Zarodniki elipsoidalne, bezbarwne, z żółtawymi kroplami, o średnicy 10–13(16) × 5–7(10) µm. Podstawki czasem 2-zarodnikowe^[5].

Gatunki podobne

Buławka obcięta (Clavariadelphus truncatus), rosnąca w lasach iglastych, której owocnik na szczycie jest spłaszczony lub wklęsły i buławka spłaszczona (Clavariadelphus ligula), która ma mniejsze owocniki i rośnie gromadnie w lasach świerkowych^[5]. Podobna jest również buławka rurkowata (Typhula fistulosa). Odróżnia się dłuższymi i bardziej smukłymi owocnikami (osiągają wysokość do 30 cm i średnicę do 0,8 cm) oraz siedliskiem – rozwija się głównie na drewnie olszy i brzozy^[6].

Występowanie i siedlisko

Występuje w Europie, Ameryce Północnej i Azji. W Europie jest szeroko rozprzestrzeniony^[7], w Polsce również. Podano tu ponad 50 jego stanowisk. W latach 1995–2004 był objęty ochroną częściową, w latach 2004–2014 – ochroną ścisłą, a od 2014 roku znów ochroną częściową^[6]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status V – narażony na wyginięcie^[8]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Belgii, Czechach, Litwie, Holandii^[3].

Naziemny grzyb mykoryzowy tworzący symbiozę z drzewami liściastymi, głównie z bukiem^[6]. Owocniki wytwarza od sierpnia do listopada, najczęściej na glebach wapiennych w lasach liściastych, głównie bukowych, pojedynczo lub w grupach po kilkanaście; miejscami dość częsty^[5]. Grzyb niejadalny z powodu gorzkiego smaku.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] .
↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] .
↑ ^a ^b WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1 .
↑ ^a ^b ^c PavolP. Škubla PavolP., Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1 .
↑ ^a ^b ^c ^d E.E. Gerhardt E.E., Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, ISBN 83-7404-513-2 .
↑ ^a ^b ^c AnnaA. Kujawa AnnaA., MałgorzataM. Ruszkiewicz-Michalska MałgorzataM., Izabela L.I.L. Kałucka Izabela L.I.L. (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4 .
↑ Mapa występowania Clavariadelphus pistillaris na świecie [online], gbif.org [dostęp 2015-01-10] .
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5 .

[if-1] Index Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] .

[sf-2] Species Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] .

[check-3] WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1 .

[wag-4] PavolP. Škubla PavolP., Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1 .

[ger-5] E.E. Gerhardt E.E., Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, ISBN 83-7404-513-2 .

[och-6] AnnaA. Kujawa AnnaA., MałgorzataM. Ruszkiewicz-Michalska MałgorzataM., Izabela L.I.L. Kałucka Izabela L.I.L. (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4 .

[gbif-7] Mapa występowania Clavariadelphus pistillaris na świecie [online], gbif.org [dostęp 2015-01-10] .

[mirek-8] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]