Przejdź do zawartości

Cicha noc

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Stille Nacht / Cicha noc
Wydany

1816 (tekst, wersja polska ok. 1930), 24 grudnia 1818 (melodia)

Gatunek

kolęda, walc

Twórca

Franz Xaver Gruber (melodia), Joseph Mohr (tekst), Piotr Maszyński (tekst polski)

Cicha noc w wykonaniu artystów Studia Accantus
Autograf kolędy Grubera, prawdopodobnie napisany ok. 1860 r.

Cicha noc – jedna z najbardziej znanych kolęd na świecie, po raz pierwszy wykonana podczas pasterki w 1818 roku, w austriackim Oberndorfie bei Salzburg. Autorem słów Stille Nacht był Joseph Mohr[1], melodię ułożył Franz Xaver Gruber. Słowa jednej z wersji w języku polskim ułożył ok. 1930 roku Piotr Maszyński.

Przetłumaczono ją na ponad 300 różnych języków i dialektów (Kolekcja Wallace Bronner, Frankenmuth, Michigan, USA).

Powstanie kolędy

[edytuj | edytuj kod]
Stille-Nacht-Kapelle (Kaplica Cichej Nocy) w Oberndorfie bei Salzburg

Tekst pieśni powstał jako wiersz już w roku 1816. Autor wiersza, Joseph Mohr, był wówczas (1815-1817) wikarym w Mariapfarr w regionie Lungau (południowo-wschodnia część landu Salzburg).

Melodia powstała dwa lata później, 24 grudnia 1818 roku. Joseph Mohr, w latach 1817–1819 wikary w nowo powstałej parafii św. Mikołaja w Oberndorfie bei Salzburg, zaproponował Franzowi Gruberowi napisanie muzyki do swojego wiersza. Franz Gruber był od 1807 do 1829 r. nauczycielem i organistą kościelnym w Arnsdorfie, zaś od 1816 do 1829 r. również organistą w nowej parafii w pobliskim Oberndorf bei Salzburg. Kompozycja miała być na 2 głosy solowe z towarzyszeniem chóru i gitary. Przypuszcza się, że kościół w Oberndorfie bei Salzburg dysponował jedynie starym, niesprawnym pozytywem i dlatego potrzebna była pieśń z towarzyszeniem gitary. Została ona napisana w tonacji D-dur, w metrum 6/8.

Pieśń została wykonana w tym samym dniu podczas pasterki. Mohr śpiewał partię tenorową i grał na gitarze, Gruber wykonywał partię basową. Gruber określił kolędę jako „prostą kompozycję” i nie przypisywał jej szczególnego znaczenia.

Kolęda spodobała się mieszkańcom Oberndorfu bei Salzburg i wkrótce była znana również w okolicy. Świadczą o tym zachowane odpisy pieśni (najstarszy z 1822 r. z Salzburga). Nie podają one jednak nazwisk autorów. Pieśnią zainteresowała się królewska kapela dworska w Berlinie, która w roku 1854 wysłała do Salzburga pytanie o twórcę kolędy. 30 grudnia 1854 r. Franz Gruber opisał okoliczności powstania utworu. W ojczystym Salzburgu kolęda została zaliczona do oficjalnych pieśni kościelnych dopiero w roku 1866.

Oryginalny zapis nutowy Grubera z 24 grudnia 1818 r. zaginął, podobnie jak następny zapis, prawdopodobnie z ok. 1830 r., na dwa głosy solowe, chór i organy.

Zaginął również śpiewnik kościelny Blasiusa Wimmera (organisty i nauczyciela z Waidring w Tyrolu), w którym pieśń „Cicha noc” zapisana była z datą 22 lipca 1819 r. i liczyła siedem zwrotek.

Zachował się natomiast niedatowany rękopis Mohra, powstały prawdopodobnie między rokiem 1820 a 1825 (zapis w tonacji D-dur, metrum 6/8, na dwa głosy wokalne z towarzyszeniem gitary, sześć zwrotek), w którym wyraźnie podano autorów pieśni.

Zachowały się również późniejsze rękopisy Grubera:

  • najwcześniejszy z zachowanych, z 12 grudnia 1836 r. (zapis w tonacji Es-dur, metrum 6/8, na cztery głosy wokalne, dwoje skrzypiec, altówkę, flet, fagot, dwa klarnety, dwie waltornie, wiolonczelę (Violone) i organy, sześć zwrotek),
  • niedatowany, prawdopodobnie z ok. 1845 r. (zapis w tonacji D-dur, metrum 6/8, na dwa głosy solowe i chór mieszany, z towarzyszeniem trio smyczkowego, dwóch rogów i organów, jedna -pierwsza – zwrotka),
  • niedatowany, prawdopodobnie z roku 1854 (zapis w tonacji D-dur, metrum 6/8, na dwa głosy solowe i chór, bez akompaniamentu, pięć zwrotek – brak trzeciej zwrotki),
  • niedatowany, prawdopodobnie z ok. 1860 r. (zapis w tonacji D-dur, metrum 6/8, na sopran i alt z „cichym akompaniamentem organów”, sześć zwrotek).

Autografy te przechowywane są w archiwach w Hallein pod Salzburgiem (Stille-Nacht-Archiv) i w Salzburgu (Carolino Augusteum).

Tekst kolędy

[edytuj | edytuj kod]

Oryginalna wersja, według autografu Josepha Mohra (1816 r.), liczy sześć zwrotek. Obecnie śpiewa się najczęściej wersję skróconą: zwrotkę 1, 2 i 6. Melodia (kompozycja): Franz Xaver Gruber, 1818.

Wersja instrumentalna na fortepianie.

Różne wersje językowe

[edytuj | edytuj kod]
Język Tytuł
afrykanerski Stille Nag
albański Natë e shenjtë
dialekt gegijski Shetja natë
angielski Silent Night
arabski عيد الليل
baskijski Gau ixilla, gau donea
białoruski Ціхая ноч
bretoński Nozvezh sioul, nozvezh kaer
bulu Mba-mba a-lu, si ne mienn
bułgarski Тиха нощ
cebuański Gabiing malinaw
chiński 平安夜 [Ping’an ye]
chorwacki Tiha noć
czamorro Puengen Yu’os
czejeński Pavetaa’eva nehe’xoveva
czeski Tichá noc
cziczewa Usikuwo woyerawo
dolnołużycki Śicha noc
dolnosaksoński Stille Nacht
duński Glade jul, dejlige jul
Stille nat, hellige nat
esperanto Paca nokt’
Milda nokt’[2]
estoński Püha öö
farerski Gleðilig jól
fiński Jouluyö, juhlayö
francuski Douce nuit
friulski Tal scûr de gnot
fryzyjski Stille nacht
górnołużycki Ćicha nóc
grecki Άγια Νύχτα
grenlandzki Jûtdlime Kîmasugtut
gruziński ღამე ნათელი [Ghame nateli]
haitański Nuit pèzib
hawajski Po la’i e
hebrajski לילה שקט [Layla sheket]
hindi धन्य रात [Dhanya raat]
hiszpański Noche de paz
holenderski Stille nacht
indonezyjski Malam kudus
inuicki Jûtdlime kîmasugtut
irlandzki Oíche chiúin
islandzki Heims um ból
Hljóða nótt
japoński きよしこの夜 [Kiyoshi kono yoru]
jawajski Dalu Suci
jèrriais Oh tchi douoche niet
karoliński Scho’ragh bwong
kaszubski Cëchô noc
kataloński Santa nit
komancze Tsaa ta tukani
koreański 고요한 밤 거룩한 밤 [Goyohan bam geolughan bam]
kornijski Nos hep son
korsykański Capanna santa
litewski Tyli naktis
luksemburski Se’leg Nuecht
łaciński Alma nox /Sancta nox
łatgalski Klusa nakts
łemkowski Тіха ноч
łotewski Klusa nakts
macedoński Тивка ноќ
malajalam Shantha raathri thiru raathri
malajski Malam sunyi
malgaski Alina masina
maltański O lejl ta’ skiet
manx Oie sheoil
maya Jeets’el áak’ab
mongolski Аниргүй шөнө
nahuatl Paxe yohual
niemiecki Stille Nacht
norweski bokmål Glade jul
nynorsk Stille natt / Glade jol
ormiański Լուռ գիշեր [Lurr gisher]
pampango Tahimic ya, at masala
perski شب ساکت و آروم
polski Cicha noc
portugalski Noite de paz
romansz (retoromański) Clara notg de Nadal
rosyjski Тихая ночь
rumuński Noapte de vis / O, noapte preasfinţită
serbski Тиха ноћ
słowacki Tichá noc
słoweński Sveta noč
suahili Usiku mtakatifu
szkocki gaelicki Oidhche shàmhach
szwedzki Stilla natt
tagalski Talang Patnubay
tajski ยามราตรี ศรีหรรษา
tok pisin Gutpela nait
turecki Sakin gece! Kutsal gece!
ukraiński Тиха ніч
uzbecki Ойдин тун
venda Vhusiku ha u difha
walijski Tawel nos
waloński Paujère gnût
węgierski Csendes éj
wietnamski Đêm thánh vô cùng
włoski Astro del ciel
Bianco Natal
xhosa Busuku obungewele
zuluski Busuku obuhle

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]