Carlemanniaceae

*Carlemanniaceae*
	; Silvianthus bracteatus
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	Carlemanniaceae
	Nazwa systematyczna
	Carlemanniaceae Airy Shaw; Kew Bull. 19: 511. 26 Jul 1965
	Typ nomenklatoryczny
	Carlemannia Benth.
	Multimedia w Wikimedia Commons

Carlemanniaceae – rodzina roślin z rzędu jasnotowców (Lamiales). Obejmuje dwa rodzaje z pięcioma gatunkami^[2]. Są to tęgie byliny i krzewy tropikalnych lasów południowo-wschodniej Azji. Rośliny te nie mają istotnego znaczenia ekonomicznego^[5], są słabo poznane, a ich pozycja taksonomiczna długi czas pozostawała problematyczna. Dopiero w systemach klasyfikacyjnych na przełomie XX i XXI wieku ustalono pozycję rodziny jako siostrzaną dla oliwkowatych^[2].

Rozmieszczenie geograficzne

Rośliny z rodziny Carlemanniaceae występują w południowo-wschodniej Azji na obszarze od wschodniego Nepalu po południowo-wschodnie Chiny; w indyjskim Asamie, w północnym Wietnamie, północnej Tajlandii i północnej Mjanmie oraz na Sumatrze^[2]^[6]. Rosną najczęściej w górskich (od 650 do 1600 m n.p.m.^[6]), zimozielonych lasach zboczowych, w dolinach rzek i strumieni^[7], także na przydrożach^[6].

Morfologia

Pokrój: Rośliny z rodzaju Carlemannia to byliny osiągające 1,5 m wysokości. Do rodzaju Silvianthus należą krzewy osiągające do 3,5 m wysokości^[5]. Pędy tęgie, zwykle nieco mięsiste^[8], w węzłach mniej lub bardziej nieco zgrubiałe i zwykle ze zbiegającą wzdłuż międzywęźli linią łączącą nasady liści^[2].
Liście: Naprzeciwległe, pozbawione przylistków, ogonkowe (ogonki do 6 cm długości^[5]), pojedyncze, o blaszce eliptycznej do jajowatej, z wierzchołkiem zaostrzonym i użyłkowaniem pierzastym. Brzeg blaszki ząbkowany lub piłkowany^[7]. Liście duże, do 18 cm długości i 9 cm szerokości u Carlemannia i 32 cm długości i 12 cm szerokości u Silvianthus^[5]. Blaszka liściowa jest mniej lub bardziej asymetryczna^[8].
Kwiaty: Obupłciowe, czterokrotne u Carlemannia i pięciokrotne u Silvianthus zebrane są w kwiatostany szczytowe lub w wierzchotki wyrastające w kątach liści. Kwiaty są nieco grzbieciste, zwłaszcza działki kielicha są nierówne^[5]. Kielich otula zalążnie i jest trwały. Korona dzwonkowata lub lejkowata, często wewnątrz owłosiona. Pręciki są dwa, przyrośnięte do korony w połowie jej długości. Nitki pręcików krótkie, pylniki podługowato-równowąskie, otwierają się podłużnymi pęknięciami. Zalążnia dolna, powstaje z dwóch owocolistków i jest dwukomorowa, otoczona jest okazałym dyskiem. Szyjka słupka cienka z rozszerzającym się maczugowato znamieniem^[7]. W kwiatach z rodzaju Silvianthus stwierdzono różnosłupkowość^[8]^[2]. Zalążki są liczne^[7].
Owoce: U Carlemannia dwukomorowe suche torebki otwierające się dwiema klapami. U Silvianthus mięsiste, białe torebki otwierające się pięcioma klapami. Zawierają liczne (od 30 do 100^[8]), drobne, jajowate i gładkie nasiona^[5]^[7].

Systematyka

W przeszłości rośliny z tej rodziny zaliczane były do przewiertniowatych (Caprifoliaceae) (system Cronquista z 1981) oraz do marzanowatych (Rubiaceae) (system Takhtajana z 1997)^[2]. Wyodrębnione zostały jako osobna rodzina w systemach APG^[2].

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)^[2]

Na podstawie analiz molekularnych rośliny z tej rodziny uznawane są za grupę siostrzaną rodziny oliwkowatych Oleaceae^[5]^[2]. Do synapomorfii łączących te rodziny należą: czterokrotne kwiaty, dwa pręciki, trójbruzdowe ziarna pyłku (tricolpate), maczugowate znamię, trwały endotel (epiderma integumentu)^[9].

jasnotowce

Plocospermataceae

	Carlemanniaceae

	Oleaceae oliwkowate

Tetrachondraceae

Peltantheraceae

	Calceolariaceae

	Gesneriaceae ostrojowate

Plantaginaceae babkowate

Scrophulariaceae trędownikowate

Stilbaceae

	Byblidaceae byblisowate

	Linderniaceae linderniowate

	Pedaliaceae połapkowate, sezamowate

	Martyniaceae martyniowate

	Acanthaceae akantowate

Bignoniaceae bignoniowate

	Schlegeliaceae

	Lentibulariaceae pływaczowate

	Thomandersiaceae

	Verbenaceae werbenowate

jasnotowate Lamiaceae

Mazaceae

Phrymaceae

	paulowniowate Paulowniaceae

	zarazowate Orobanchaceae

Podział na rodzaje^[10]

Carlemannia Benth.
Silvianthus Hook.f.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
↑ Robert W. Kiger, James L. Reveal: A comprehensive scheme for standardized abbreviation of usable plant-family names and type-based suprafamilial names. University of Maryland. [dostęp 2016-01-02].
↑ Family: Carlemanniaceae Airy Shaw. National Plant Germplast System GRIN. [dostęp 2016-01-02].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 88-89. ISBN 1-55407-206-9.
↑ ^a ^b ^c Yang Xue, Lu ShuGang, Zhang YiPing, Peng Hua, Hou SiMing. Factors acting on the distribution region of Carlemanniaceae: Rainfall, temperature and the plants’ biological characteristics. „Chinese Science Bulletin”. 52, 2, s. 244-250, 2007.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e M. Thiv: Carlemanniaceae. W: Joachim W. Kadereit (red.): Flowering Plants · Dicotyledons. T. 7: Lamiales (except Acanthaceae including Avicenniaceae). Springer Science & Business Media, 2004, s. 57-59. ISBN 3-540-40593-3.
↑ ^a ^b ^c ^d Tao Chen & Anthony R. Brach: Carlemanniaceae. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-01-02].
↑ Jan Thomas Johansson: PLANTAGINALES Juss. ex Bercht. et J. Presl. [w:] The Phylogeny of Angiosperms [on-line]. angio.bergianska.se. [dostęp 2016-01-02].
↑ List of genera in family CARLEMANNIACEAE. [w:] Vascular Plant Families and Genera [on-line]. Kew Royal Botanical Gardens. [dostęp 2016-01-02].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).

[apweb-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).

[3] Robert W. Kiger, James L. Reveal: A comprehensive scheme for standardized abbreviation of usable plant-family names and type-based suprafamilial names. University of Maryland. [dostęp 2016-01-02].

[4] Family: Carlemanniaceae Airy Shaw. National Plant Germplast System GRIN. [dostęp 2016-01-02].

[heywood-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 88-89. ISBN 1-55407-206-9.

[yang-6] Yang Xue, Lu ShuGang, Zhang YiPing, Peng Hua, Hou SiMing. Factors acting on the distribution region of Carlemanniaceae: Rainfall, temperature and the plants’ biological characteristics. „Chinese Science Bulletin”. 52, 2, s. 244-250, 2007.

[thiv-7] M. Thiv: Carlemanniaceae. W: Joachim W. Kadereit (red.): Flowering Plants · Dicotyledons. T. 7: Lamiales (except Acanthaceae including Avicenniaceae). Springer Science & Business Media, 2004, s. 57-59. ISBN 3-540-40593-3.

[china-8] Tao Chen & Anthony R. Brach: Carlemanniaceae. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-01-02].

[9] Jan Thomas Johansson: PLANTAGINALES Juss. ex Bercht. et J. Presl. [w:] The Phylogeny of Angiosperms [on-line]. angio.bergianska.se. [dostęp 2016-01-02].

[10] List of genera in family CARLEMANNIACEAE. [w:] Vascular Plant Families and Genera [on-line]. Kew Royal Botanical Gardens. [dostęp 2016-01-02].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]