Budowanie Skadra

Budowanie Skadra (oryg. serb. Зидање Скадра на Бојани lub krócej Зидање Скадра) – serbska ludowa pieśń epicka opisująca legendę o powstaniu miasta Szkodra (serb. Skadar). Jeden z najstarszych znanych przykładów południowosłowiańskiej ludowej pieśni epickiej.

Utwór powstał najprawdopodobniej w średniowieczu, w czasie, gdy wśród ludności serbskiej silne były jeszcze pierwotne wierzenia pogańskie. Pieśń opiera się na szeroko rozpowszechnionym wśród Słowian południowych motywie fabularnym ofiary z człowieka, która miała przebłagać złe duchy i uzyskać od nich zgodę na realizację ludzkich planów. Pogański motyw zmagania człowieka z duchami natury, uosabianymi przez rusałkę, łączy się z motywem chrześcijańskim – bohaterowie utworu wierzą w Boga i przysięgają mu.

Do pieśni Budowanie Skadra nawiązał Ivo Andrić w powieści Most na Drinie, opisując istniejącą w Wyszegradzie legendę o tym, że w czasie budowy mostu, w celu przebłagania niszczącej fundamenty willi, w filarze konstrukcji zamurowano niemowlęta Stoję i Ostoję. Opisując następnie korzenie powstania tej nieprawdziwej historii, Andrić przedstawiał proces powstawania opowieści ludowych.

Treść

Pieśń opisuje proces powstawania miasta Skadar, które miało być budowane nad rzeką Buną przez trzech braci Mrniawczewiczów: króla Wukaszyna, wojewodę Ugleszę i Gojka. Wysiłki na rzecz budowy miasta nie przynoszą efektów, gdyż to, co budowniczowie wznoszą w ciągu dnia, w nocy niszczy rusałka. Po czterech latach prac oznajmia ona, że miasto powstanie, jeśli budowniczowie zamurują w jego fundamentach dwoje bliźniąt o imionach Stoja i Stojan. Król Wukaszyn nakazuje swojemu słudze Desimirowi odnalezienie takich ludzi, jednak jego poszukiwania kończą się niepowodzeniem. Rusałka nakazuje wówczas zamurować w murach żonę jednego z trzech braci – tę, która następnego dnia pojawi się nad rzeką z posiłkiem dla budowniczych. Wukaszyn, Uglesza i Gojko przysięgają, że tak właśnie postąpią, zaś w wyborze ofiary zdadzą się na sąd boży, nie uprzedzając swoich żon o swojej decyzji. Jednak zarówno Wukaszyn, jak i Uglesza łamią obietnicę i nakazują żonom pozostać w domu. Nieświadoma woli rusałki żona Gojka udaje się natomiast na budowę i zostaje, mimo błagań, zamurowana żywcem w murze. Budowniczowie pozostawiają jedynie otwory w murze na jej piersi, by mogła karmić swojego miesięcznego syna, co dzieje się codziennie przez rok. Z miejsca zaś, gdzie zginęła, wypływa woda, która leczy kobiety pozbawione mleka.

Bibliografia

• A. Kamieńska, Wstęp [w:] A. Kamieńska, Perły i kamienie. Wybór serbsko-chorwackiej poezji ludowej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1967