Bitwa o Bolonię

Bitwa o Bolonię

II wojna światowa, kampania włoska, część ofensywy wiosennej
Wkroczenie oddziałów 2 Korpusu Polskiego do Bolonii. W samochodzie generałowie Zygmunt Bohusz-Szyszko i Klemens Rudnicki (za kierownicą)
Czas	9–21 kwietnia 1945
Miejsce	Bolonia
Terytorium	Włochy
Wynik	zwycięstwo aliantów
Strony konfliktu
III Rzesza Polska Wielka Brytania Stany Zjednoczone Włochy Brazylia
Dowódcy
Richard Heidrich Zygmunt Bohusz-Szyszko
Siły
LXXVI Korpus Pancerny 2 Korpus Polski
Straty
n/n 234–300 poległych
Położenie na mapie Włoch miejsce bitwy
44°29′38″N 11°20′34″E

Bitwa o Bolonię (operacja Buckland) – jedna z ostatnich bitew stoczonych przez wojska alianckie na froncie włoskim w 1945 roku.

Zamiar działania dowódcy 15 GA

Na froncie włoskim, po zwycięstwach w operacji jesienno-zimowej 1944 roku, 15 Grupa Armii przeszła do obrony na południe od Bolonii. Wiosną 1945 roku dowódca 15 GA gen. Clark zamierzał wznowić operacje i stosując „manewr kleszczowy” odciąć siły niemieckie od przepraw przez Pad i zniszczyć je w Dolinie Lombardzkiej. Brytyjska 8 Armia miała uderzyć z rejonu Rawenny na Ferrarę i Modenę, a amerykańska 5 Armia – prowadzić natarcie z rejonu na południe od Bolonii w kierunku północnym i wyjść w dolinę Padu. Główne uderzenie na kierunku działania 8 Armii wykonywały 2 Korpus Polski i brytyjski V Korpus. Miały one przełamać obronę niemiecką nad rzeką Senio, zdobyć przyczółki za Santerno, a następnie rozwijać natarcie: V Korpus na Argentę, 2 KP na Mordano i Castel San Pietro.

Działania 2 Korpusu Polskiego

Do marca 1945 roku 2 Korpus Polski prowadził walki pozycyjne. Oddziały obsadzały obronę nad rzeką Senio, prowadziły rozpoznanie przeciwnika i pojedynki ogniowe artylerii.

Dowódca 8 Armii gen. Mac Creery przydzielił 2 Korpusowi następujące jednostki brytyjskie:

• 43 Zmotoryzowana Brygada „Gurkha” (trzy bataliony piechoty)
• 7 Brygada Pancerna (dwa pułki czołgów typu „Churchill” i jeden pułk czołgów typu „Sherman”)
• część 25 Brygady Saperów Szturmowych – dowództwo, 51 pułk czołgów i trzy szwadrony specjalne, jeden wyposażony w czołgi z miotaczem płomieni typu „Krokodyl”, drugi w czołgi-niszczyciele min typu „Flail” oraz trzeci w czołgi-mosty typu „Ark”
• dwa pułki artylerii: (15 Fletd R.A. samobieżny i 78, Med. R.A. ciężki)
• 14/20 pułk huzarów (w tym dywizjon pojazdów opancerzonych typu „Kangur” zdolny do przewożenia jednego batalionu piechoty)
• jeden szwadron zapasowy 27 pułku ułanów (lancers)
• jednostki włoskie: batalion piechoty (Brygada „Maiella”)

Schemat bitwy o Bolonię

W marcu korpus, działający w ramach brytyjskiej 8 Armii, otrzymał zadanie sforsowania Senio na północ od Faenzy i nacierania na głównym kierunku uderzenia armii. We współdziałaniu z dywizją nowozelandzką Polacy mieli rozwinąć natarcie, przeciąć drogi odwrotu na kierunku Ferrara – Bolonia, po czym odciąć Bolonię od niemieckich sił głównych manewrem oskrzydlającym z północy. Dowódca korpusu postanowił forsować Senio siłami 3 Dywizji Strzelców Karpackich, rozwinąć wyłom uderzeniem 5 Kresowej Dywizji Piechoty i dalej, przy wsparciu 2 Brygady Pancernej, opanować rejon na północ od Bolonii.

9 kwietnia 1945, po kilkugodzinnym ogniowym przygotowaniu natarcia, 3 Dywizja Strzelców Karpackich rozpoczęła forsowanie Senio. Jedna z fal własnych bombowców omyłkowo położyła dywan na oddziały dywizji. Zginęło 34, a rannych zostało 188 żołnierzy. Mimo to dywizja kontynuowała forsowanie, przełamała niemiecką obronę nad Senio, a następnie nad rzeką Santerno. Rozwijając natarcie, Polacy forsowali liczne w tym rejonie przeszkody wodne i zdobywali miejscowości zawczasu przygotowane do obrony.

Sukcesy oddziałów polskich i brytyjskich walczących w ramach 8 Armii od wschodu i amerykańskiej 5 Armii od południa zmusiły Niemców do odwrotu. 2 Korpus przeszedł do działań pościgowych.

Na kierunku pomocniczym działało zgrupowanie „Rud” pod dowództwem płk. Klemensa Rudnickiego. W jego składzie walczyły 3 Brygada Strzelców Karpackich i 4 Wołyńska Brygada Piechoty. Prowadząc pościg po szosie Nr 9, zgrupowanie odcięło niemieckie pozycje rozmieszczone w górach i 17 kwietnia zdobyło Castel San Pietro. 20 kwietnia oddziały korpusu sforsowały rzeki Gaiana i Idice. 21 kwietnia o 6:05 9 Batalion Strzelców Karpackich wkroczył jako pierwszy do Bolonii i zawiesił nad miastem polską flagę.

Działanie zgrupowania RUD w pierwszej fazie bitwy

6 kwietnia wchodzące w skład zgrupowania RUD nowo sformowane 3 Brygada Strzelców Karpackich i 4 Wołyńska Brygada Piechoty zluzowały oddziały 3 DSK i 5 KDP i przejęły obronę całego pasa obrony 2 Korpusu. Pod ich osłoną przegrupowano wojska i utworzono zgrupowania uderzeniowe. Z chwilą podejścia na podstawy wyjściowe do natarcia oddziałów głównego zgrupowania przełamującego (wzmocniona 3 DSK), pas obrony RUD zmniejszony został o odcinek przełamania dywizji.

Zgrupowanie uderzeniowe „Rud” w składzie 3 BSK, 4 WBP, 7 pak, 5 pal, brytyjski pal, szwadron czołgów i kompania saperów działało w tej fazie bitwy na pomocniczym kierunku. Osią działania była droga nr 9: Imola – Bolonia. Taktyka jego działania polegała początkowo na pozorowaniu natarcia. Wieczorem 9 kwietnia, 3 BSK wykonała kilka wypadów siłami kompanii. 10 kwietnia dowódca zgrupowania oddał do dyspozycji dowódcy 3 BSK swój 10 batalion. 11 kwietnia przeszły do natarcia bataliony 4 WBP wspierane ogniem 7 pułku artylerii konnej. Styczność bojową osiągnęły 12 kwietnia nad rzeką Santewrno w rejonie Castelnuovo. Wieczorem, współdziałając z wykonującymi główne uderzenie oddziałami 3 DSK zaatakowała linie obronne przeciwnika na rzekach Saatemo i Sanguinara. W tym samym czasie 3 Brygada Strzelców Karpackich, wykonując manewr obejścia od południa, zajęła Castel Bolognese. 13 kwietnia zgrupowanie „Rud” wyszło nad kanał di Molira i dotarło do wschodniego skraju Imoli. Dowódca zgrupowania postanowił zdobyć miasto manewrem oskrzydlającym od północy z kierunku Il Ponte Santa. Manewr wykonywała 4 Wołyńska Brygada Piechoty, a 3 BSK wiązała przeciwnika od czoła. W godzinach popołudniowych 14 kwietnia 4 WBSK wzmocniona brytyjskim pcz z 7 BPanc, uderzyła z rejonu na południe od Chiusura. Przeciwnik nie stawiał większego oporu. Wieczorem zdobyto Il Ponte Sarito. Wykorzystując manewr 4 Brygady, 3 BSK zajęła Imolię.

Zabezpieczenie medyczne natarcia

W pierwszej fazie działania zabezpieczenie medyczne 2 Korpusu realizowane było w oparciu o rozwinięte w rejonie Forli Centrum Szpitalne: 3 i 5 polowe szpitale ewakuacyjne. W tym systemie pierwszą pomoc chirurgiczną miało zapewnić wysunięte Centrum Chirurgiczne.

Główną arterią komunikacyjną była droga nr 9. Ranni, poprzez Szpital Wojenny w Miramare di Romagna trafiali do Centrum Szpitalnego w rejonie Forli oraz do 161 Szpitala Wojennego w Ankonie. W okresie od 17 do 21 kwietnia zorganizowano w rejonie Faenzy wysunięte Centrum Chirurgiczne, które następnie przesunięto do Bagnara di Romagna.

Epilog

Żołnierze 2 Korpusu Polskiego po bitwie o Bolonię – generałowie Władysław Anders (1. z prawej) i Bronisław Rakowski (2. z prawej) na wieży czołgu M4 Sherman

Tablica w bazylice panewnickiej w Katowicach

Wyzwolenie Bolonii miało duże znaczenie dla ostatecznej klęski Niemiec na froncie włoskim. Oddziały 2 Korpusu Polskiego wkroczyły do miasta witane owacyjnie przez ludność. Z rozkazu dowódcy 8 Armii Polacy pozostali w tym rejonie, nie biorąc już udziału w dalszym pościgu. 9 batalion strzelców karpackich uzyskał miano „bolońskiego”, a 17 dowódców otrzymało honorowe obywatelstwo miasta. Senat Bolonii wręczył żołnierzom polskim 215 specjalnie wybitych pamiątkowych medali z napisem „Al liberatori che primi entrarono in Bologna 21 Aprile 1945 – per benem erenza”.

Straty polskie poniesione w bitwie bolońskiej wyniosły 600 rannych oraz 300 poległych żołnierzy. Inne źródła podają 234 poległych i 1228 rannych. Witold Biegański podaje: straty podane przez kwatermistrzostwo 2 KP: poległych – 170 oficerów i 210 szeregowych; rannych – 87 oficerów i 1121 szeregowych; razem 258 oficerów i 1338 szeregowych. Dane późniejsze: łącznie 1489, w tym 249 poległych, 1219 rannych i 12 zaginionych. Według Gustawa Łowczowskiego: 234 zabitych (w tym 17 oficerów), 1228 rannych (w tym 88 oficerów) i 7 zaginionych.

Walki o Bolonię zostały upamiętnione na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie, napisem na jednej z tablic po 1990 r. – „BOLONIA 9 – 21 IV 1945”. W 53. rocznicę bitwy tablica ją upamiętniająca została odsłonięta w bazylice panewnickiej w Katowicach.

Bibliografia

• Wojsko Polskie 1939-1945 : barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984. ISBN 83-223-2055-8. Brak numerów stron w książce
• Wojciech Narębski: Działania 5 Wileńskiej Brygady Piechoty podczas kampanii włoskiej 1944–45. Bydgoszcz: Towarzystwo Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej, 2005. ISBN 83-87865-49-4. Brak numerów stron w książce
• A. Blum, M. Przedrzymirski, J. Wisz, J. Paśnicki: Artyleria polska. Bitwa o Bolonię. Koło Oficerów Artylerii. Londyn 1990.
• Witold Biegański: Bolonia 1945. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1986. ISBN 83-11-07363-5.
• Witold Biegański. Bitwa o Bolonię. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3, s. 183–204, 1985. Warszawa: Wydawnictwo Czasopisma Wojskowe. ISSN 0043-7182. 
• (red.)Krzysztof Komorowski: Boje Polskie 1939–1945. Przewodnik encyklopedyczny. Warszawa: Bellona Spółka Akcyjna, 2009. ISBN 978-83-7399-353-2.
• Stefan J. Drue: 7 P.A.K. Szkic historyczny zmechanizowanego pułku artylerii konnej 1942-1947. Londyn: Instytut Polski. Komisja Historyczna, 1991. ISBN 0-9517561-0-9.