Białe koszary w Stargardzie
.jpg) Białe koszary (2023 r.) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Aleja Żołnierza 37 |
| Typ budynku |
koszary |
| Kondygnacje |
3 |
| Rozpoczęcie budowy |
1935 |
| Ukończenie budowy |
1938 |
| Pierwszy właściciel |
Wojsko Niemieckie |
| Kolejni właściciele |
Armia Czerwona/Radziecka |
| Obecny właściciel |
Wojsko Polskie |
Położenie na mapie Polski  | |
 53°20′13,1125″N 15°00′46,9822″E/53,336976 15,013051
| |
„Białe koszary” – potoczna nazwa kompleksu koszarowego usytuowanego w Stargardzie przy Alei Żołnierza 37. Kompleks został wzniesiony w latach 30. XX wieku z przeznaczeniem dla żołnierzy Wehrmachtu. Budowa koszarowców była częścią ogólnoniemieckiej reorganizacji sił zbrojnych, którą podjęto w 1934 r. W 1938 r. w koszarach zakwaterowane zostały wydzielone pododdziały 25 pułku piechoty (Infanterie Regiment 25)[1]. Stargard znajdował się wówczas na terenie II Okręgu Wojskowego Wehrmachtu, którego siedzibą dowództwa był Szczecin. Nazwa koszar pochodzi od jasnego koloru tynku, dla odróżnienia od „czerwonych koszar”. W skład kompleksu wchodzi 10 budynków koszarowych i 7 obiektów towarzyszących[potrzebny przypis].
Jednostki w „białych koszarach”
[edytuj | edytuj kod]Jednostki Wehrmachtu[1]:
- 25 pułk piechoty (zmot.) (Infanterie-Regiment (mot.) 25) w składzie 2 Dywizji Piechoty – (1938–1939)
- sztab
- 13 i 14 kompania
- 1 i 2 batalion
W ramach zaczepnej operacji Sonnenwende od początku lutego 1945 r. doraźnie kwaterowały, przemieszczały się i walczyły[2][3][4]:
._W_k%C5%82%C4%99bach_dymu_widoczny_zarys_wie%C5%BCy_ko%C5%9Bcio%C5%82a_%C5%9Bw._Jana.jpg)
_w_1945_r.,_widziana_od_strony_pl._Wolno%C5%9Bci_(2).jpg)
- 4 Dywizja Grenadierów Pancernych SS „Polizei” (Polizei-Division) – (była 1 lutego i 23 lutego 1945)
- 28 Ochotnicza Dywizja Grenadierów Pancernych SS (1 walońska) „Wallonien” (niem.: 28. SS-Freiwilligen-Grenadier-Division Wallonien) – (była 5 lutego 1945)
- 27 Ochotnicza Dywizja Grenadierów Pancernych SS (1 flamandzka) „Langemarck” – (była 5 lutego 1945)
- 10 Dywizja Pancerna SS „Frundsberg” – (była 8 lutego i 23 lutego 1945)
- Dywizja Ochrony Führera (1 Dywizja Pancerna SS „Leibstandarte SS Adolf Hitler”) – (była 9 lutego 1945)
- 22 pułk grenadierów pancernych SS – (był 16 lutego 1945)
- 10 pułk artylerii SS – (był 16 lutego 1945)
- 281 dywizja piechoty – (była w obronie Stargardu 3/4 marca 1945)
- pozostałości dywizji „Nordland”, „Nederland” i „Wallonien” – (były w obronie Stargardu 3/4 marca 1945 z dowódcą garnizonu generałem-majorem Hansem Voigtem)
W czasie II wojny światowej kompleks koszarowy, mimo że był stricte wojskowy, nie poniósł większych strat. W trakcie operacji „Sonnenwende” przez miasto przemieszczały się wycofujące jednostki Wehrmachtu i nacierające Armii Czerwonej (oddziały 61. Armii gen. Pawła Biełowa i 2. Armii Pancernej Gwardii gen. Siemiona Bogdanowa ze składu I. Frontu Białoruskiego)[5][6], a po nich wkraczały jednostki 63 Dywizji Strzeleckiej Wojsk Wewnętrznych NKWD, które między innymi doraźnie kwaterowały także w wojskowym kompleksie „białych koszar” z zadaniem zabezpieczenia tyłów armii czynnej. W praktyce oznaczało to zwalczanie wszelkich rzeczywistych i domniemanych „wrogich elementów”[7].
Jednostki Armii Czerwonej/Armii Radzieckiej[8][9]:
- Radziecka Komendantura Wojenna – (5 marca – 23 marca 1945)
- 63 Dywizja Strzelecka Wojsk Wewnętrznych NKWD – (doraźnie od marca 1945)
- 46 Dywizja Wojsk Konwojowych NKWD – (doraźnie od marca 1945 w zakresie nadzoru nad obozem jeńców wojennych nr 66 w Stargardzie)
- 2 batalion strzelców (striełkowyj batalion) w składzie 218 pułku pogranicznego NKWD (stacjonujący w Szczecinie) – (doraźnie od marca 1945)
- 3 strażnica rezerwowa w składzie 87 Osowieckiego pułku pogranicznego NKWD – (doraźnie od marca 1945)
(?) – (1945–1946)
Jednostki Wojska Polskiego:
- dowództwo 12 Dywizji Piechoty – (od 1 czerwca 1945 do 30 września 1945)[10]
- 12 Polowy Ruchomy Szpital Chirurgiczny – (od 29.06.1945-14.08.1945)[11]
_w_9pz..jpeg)
- 43 Pułk Piechoty – (sierpień 1946-maj 1957)[12][13][14]
- 9 Zaodrzański Pułk Piechoty – (maj 1957–październik 1957)[13]
- 9 Zaodrzański Pułk Zmotoryzowany – (październik 1957–październik 1958)[a]
- 9 Zaodrzański Pułk Zmechanizowany – (październik 1958–1990)[b]
- 9 Pułk Zmechanizowany – (1990–1995)
- 6 Brygada Pancerna – (1995)[15]
- 6 Brygada Kawalerii Pancernej – (1995–2007)
- Garnizonowy Węzeł Łączności –
- 39 Batalion Medyczno-Sanitarny w składzie 14 DP – (od 1955 do 1957 roku, przedyslokowany do Kołobrzegu i podporządkowany dowódcy 8. DZ)[c]
- 45 Batalion Medyczny – (1961–1996)
- 12 Batalion Medyczny – (1996–2007)
Obecnie w koszarach stacjonują:
- dowództwo Brygady Wsparcia Dowodzenia Wielonarodowego Korpusu Północno-Wschodniego
- 14 batalion Ułanów Jazłowieckich (2 batalion piechoty zmotoryzowanej) z 12 Brygady Zmechanizowanej
- 3 batalion piechoty zmotoryzowanej z 12 Brygady Zmechanizowanej
- dywizjon przeciwlotniczy z 12 Brygady Zmechanizowanej
- Parafia wojskowa Matki Bożej Dobrej Rady w Stargardzie
- Węzeł Łączności
Obiekty szkoleniowe „białych koszar”
[edytuj | edytuj kod]- hala sportowa
- plac apelowy (musztry)
- strzelnica pneumatyczna
Pomnik, tablice pamiątkowe
[edytuj | edytuj kod]10 marca 2002 r. w kompleksie „Białych koszar” nastąpiło odsłonięcie tablicy pamiątkowej w hołdzie żołnierzom 9 Pułk Piechoty.
22 kwietnia 2015 r. do kompleksu „Białych koszar” został przywieziony i umieszczony na cokole czołg T-72. Będzie pomnikiem dla upamiętnienia żołnierzy 6 Brygady Kawalerii Pancernej, którzy do połowy 2007 r. stacjonowali w tych koszarach.
Oficjalne odsłonięcie pomnika nastąpiło 22 maja 2015 r. podczas obchodów święta 12 Brygady Zmechanizowanej[16]. Odsłonięto również tablicę pamiątkową dla upamiętnienia służby i pracy żołnierzy i pracowników wojska 6BKPanc. im. gen. bryg. Konstantego Plisowskiego w latach 1995–2007 r.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Andrzej Szutowicz, W rocznicę września [online], www.choszczno.info.pl, 29 sierpnia 2011 [dostęp 2018-01-05] [zarchiwizowane z adresu 2016-06-25] (ang.).
- ↑ Ledwoch 1993 ↓, s. 49.
- ↑ Bliss, Hofman 1995 ↓, s. 113.
- ↑ Sonnenwende 1945 [online], sonnenwende-1945.blogspot.com [dostęp 2017-11-22].
- ↑ 69. rocznica zdobycia Stargardu [online], www.stargard.pl [dostęp 2017-11-22] [zarchiwizowane z adresu 2016-01-27] (ang.).
- ↑ Dopierala 1969 ↓, s. 210–211.
- ↑ Działania operacyjne jednostek NKWD – Centrum Dialogu [online], www.przelomy.muzeum.szczecin.pl [dostęp 2018-01-13] (pol.).
- ↑ Stargardia 2015 ↓, s. 157.
- ↑ Jan Macholak, Działania operacyjne jednostek 63 dywizji NKWD na Pomorzu Zachodnim w pierwszych miesiącach 1945 roku [online] [dostęp 2016-01-05] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-15].
- ↑ Faszcza 2005 ↓, s. 15–16.
- ↑ Brzeziński i Janicki 1994 ↓, s. 12.
- ↑ Aniszewska i Machałek 2009 ↓, s. 112.
- ↑ a b Faszcza 2005 ↓, s. 24.
- ↑ Faszcza 2015 ↓, s. 38.
- ↑ Faszcza 2005 ↓, s. 35.
- ↑ Białe koszary w Stargardzie. Operacja pod kryptonimem Czołg-15 – NaszeMiasto.pl [online], stargard.naszemiasto.pl [dostęp 2017-11-22] (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Andrzej Wojtaszak, Kazimierz Kozłowski: Żołnierz polski na Pomorzu Zachodnim X-XX wiek. Materiały z sesji naukowej z 10 listopada 1999 r. Praca zbiorowa. Szczecin: Oddział Edukacji Obywatelskiej, 2001. ISBN 83-86992-76-X.
- Dariusz Faszcza: Z Dziejów 12 Szczecińskiej Dywizji Zmechanizowanej. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2005, s. 2-136. ISBN 83-11-10131-0.
- Tadeusz Brzeziński, Wojciech Janicki: Księga pamiątkowa wydana z okazji pięćdziesięciolecia 109 Szpitala Wojskowego w Szczecinie (1944–1994). Szczecin: JotA, 1994. ISBN 83-901965-2-2.
- Zdzisław Barszczewski: Generał hetmanem polnym zwany: wspomnienia o gen. dyw. Zbigniewie Ohanowiczu, Wydawca – Zarząd Główny Związku Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy WP [Wojska Polskiego] w Warszawie, 2004
- Dariusz Faszcza: 12 Szczecińska Dywizja Zmechanizowana. 70 lat służby na Pomorzu Zachodnim (1945–2015). Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2015. ISBN 978-83-63755-75-1.
- Jolanta Aniszewska, Małgorzata Machałek: Stargard w latach 40. i 50. XX w. Problemy Społeczno-Gospodarcze i Polityczne: praca zbiorowa. Stargard: Muzeum w Stargardzie, 2009, s. 2-213. ISBN 978-83-61456-00-1.
- Stargardia t. VIII, Rocznik Muzeum w Stargardzie, Stargard 2014, ISSN 1641-7747.
- Z dziejów ziemi stargardzkiej, praca zb. pod redakcją Bogdana Dopierały, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1969.
- Janusz Ledwoch, Waffen SS. Jednostki pancerne, Warszawa 1993, seria: Militaria, nr 1
- H.Bliss, H.Hoffman, Als Stargard verloren ging, Eigenverlag, 1995
