Biała (dopływ Bukowej)

Biała
	; Trzebensz (z lewej) i Biała. Widok w kierunku południowo-zachodnim, tj. zgodnie z biegiem rzek. Widoczne starorzecza, przelewanie się wody z Trzebenszy do Białej przez mokradła i erozja wsteczna powstającego w ten sposób koryta.
Kontynent	Europa
Państwo	Polska
Lokalizacja	woj. lubelskie
	Rzeka
Długość	31,1 km
Spadek	2,9‰
Powierzchnia zlewni	164,8 km²
	Źródło
Miejsce	Godziszów
Wysokość	256 m n.p.m.
Współrzędne	50°45′27″N 22°29′02″E/50,757500 22,483889
	Ujście
Recypient	Bukowa
Miejsce	na południowy wschód od Łążka Garncarskiego
Wysokość	166,4 m n.p.m.
Współrzędne	50°37′20″N 22°16′40″E/50,622222 22,277778
	Położenie na mapie województwa lubelskiego źródło ujście
	Położenie na mapie Polski źródło ujście

Biała (Białka^[2]) – rzeka, prawy dopływ Bukowej^[3] o długości 31,1 km^[4] (wg mniej dokładnego, oficjalnego źródła 27,39 km^[5]).

Rzeka wypływa we wsi Godziszów i, płynąc na południowy zachód, mija między innymi miejscowości: Wólka Ratajska, Rataj Ordynacki, Rataj Poduchowny, Kawęczyn, Janów Lubelski (gdzie przecina drogę krajową nr 19), Pikule, Łążek Ordynacki, a po minięciu wsi Łążek Garncarski wpada do Bukowej.

Charakterystyka przyrodnicza

Stan hydromorfologiczny

Koryto Białej na 65% długości nosi ślady regulacji, ulega jednak samoczynnej renaturyzacji na większości tego odcinka. W górnym biegu dawna regulacja spowodowała przekształcenie koryta meandrującego w kręte, w dolnym biegu rzeka nadal meandruje. Na Białej zlokalizowanych jest co najmniej 9 sztucznych barier dla migracji ryb.

W środkowym biegu Biała płynie szeroką, otwartą doliną, przyjmując dopływy: Borownicę i Trzebensz. Na odcinku doliny o długości ok. 2 km między drogą S19, a miejscowością Gierlachy, Biała płynie równolegle do Trzebenszy w niewielkiej odległości, tworząc płytkie rozlewiska. Na tym odcinku doliny dochodzi do kaptażu^[4].

Bioróżnorodność

W Białej stwierdzono występowanie 12 gatunków ryb. Były to: czebaczek amurski, jelec, kiełb krótkowąsy, kleń, miętus, minóg ukraiński, okoń, piekielnica, płoć, słonecznica pospolita, szczupak i śliz. Wszystkie te gatunki obserwowano w dolnej połowie rzeki, od ujścia do oczyszczalni w Janowie Lubelskim. Na rozmieszczenie populacji ryb w Białej negatywnie wpływają kamienne rampy przy ujściu do Bukowej, zwłaszcza pierwsza budowla od ujścia^[4].

Rozwój osadnictwa wzdłuż Białej

Osadnictwo w górnym biegu Białki pojawiło się w IX-X wieku, kiedy na obszarze między Bugiem i Wisłą miała miejsce jego intensyfikacja. Z tego okresu pochodzi kompleks czterech osad, w tym trzy wielkohektarowe (do 5 ha) z Godziszowa I (zlokalizowane od strony Kolonii Godziszów). Nad suchą obecnie dolinką w Nowej Osadzie odkryto dwie osady wczesnośredniowieczne (niedatowane) i szereg mniejszych śladów osadniczych. Jeden z nich pochodzi z IX-X wieku, co pozwala sytuować osadnictwo na okres plemienny. Po załamaniu z X wieku osadnictwo powróciło na te obszary około XIII wieku lub nieco wcześniej. Na skraju Janowa Lubelskiego przy wsi Biała odkryto ślady osady, ale nie jest ona datowana. Można przypuszczać, że jej powstanie zapewne pod koniec okresu wczesnośredniowiecznego wiązało się z ekspansją osadnictwa na północny skraj puszczy (obecnych Lasów Janowskich). Wieś Biała jest wzmiankowana w źródłach historycznych już w 1243 roku, a więc osadnictwo musiało się rozwinąć przed tym okresem.

Zobacz też

Rzeki Polski

Przypisy

↑ Biała na mapie Geoportalu Polskiej Infrastruktury Informacji Przestrzennej. Główny Geodeta Kraju. [dostęp 2017-06-19].
↑ Biała na mapie Geoportalu Polskiej Infrastruktury Informacji Przestrzennej (wynik wyszukiwania), Główny Geodeta Kraju, za: Mapa topograficzna w skali 1:10 000; Nazwy geograficzne Rzeczypospolitej Polskiej (gazeter) PPWK - Warszawa 1991; Protokół z posiedzenia KUNMiOF w dniach 29 - 30 czerwca 2004 [dostęp 2017-06-19] .
↑ Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 8, ISBN 83-239-9607-5 .
↑ ^a ^b ^c PiotrP. Bednarek PiotrP., ŁukaszŁ. Tworek ŁukaszŁ., Projekt renaturyzacji Bukowej. Jak naprawić rzekę i stosunki wodne w jej zlewni?, Podkarpackie Towarzystwo Przyrodników Wolne Rzeki, 18 czerwca 2024, ISBN 978-83-953780-7-2 (pol.).
↑ Biała na mapie Geoportalu Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej >> Moduł: Obszary Dorzeczy (wynik wyszukiwania). Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej. [dostęp 2017-06-19].

Bibliografia

Baranowski Z. Ł.: Osadnictwa wczesnośredniowieczne na terenie obecnej Ziemi Janowskiej (VII-XIII w.), Janowskie Korzenie Nr. 12, Janów Lubelski 2009, str. 11-15.

Linki zewnętrzne

Raport o stanie wód Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Lublinie - HTML

[geoportal-1] Biała na mapie Geoportalu Polskiej Infrastruktury Informacji Przestrzennej. Główny Geodeta Kraju. [dostęp 2017-06-19].

[geoportaln-2] Biała na mapie Geoportalu Polskiej Infrastruktury Informacji Przestrzennej (wynik wyszukiwania), Główny Geodeta Kraju, za: Mapa topograficzna w skali 1:10 000; Nazwy geograficzne Rzeczypospolitej Polskiej (gazeter) PPWK - Warszawa 1991; Protokół z posiedzenia KUNMiOF w dniach 29 - 30 czerwca 2004 [dostęp 2017-06-19] .

[hydronimy_p-3] Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 8, ISBN 83-239-9607-5 .

[:0-4] PiotrP. Bednarek PiotrP., ŁukaszŁ. Tworek ŁukaszŁ., Projekt renaturyzacji Bukowej. Jak naprawić rzekę i stosunki wodne w jej zlewni?, Podkarpackie Towarzystwo Przyrodników Wolne Rzeki, 18 czerwca 2024, ISBN 978-83-953780-7-2 (pol.).

[geoportalKZGW-5] Biała na mapie Geoportalu Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej >> Moduł: Obszary Dorzeczy (wynik wyszukiwania). Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej. [dostęp 2017-06-19].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]