Berdówka (rejon lidzki)
53°55′15″N 25°30′37″E/53,920833 25,510278 Pałac Dębowieckiego (2014) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Rejon | |
| Sielsowiet | |
| Wysokość |
149 m n.p.m. |
| Populacja (2009) • liczba ludności |
|
| Nr kierunkowy |
375 1561 |
| Tablice rejestracyjne |
4 |
Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego  | |
Położenie na mapie Białorusi  | |
Położenie na mapie Polski w 1939  | |
| 53°55′15″N 25°30′37″E/53,920833 25,510278
| |
Berdówka (biał. Бердаўка; ros. Бердовка) – agromiasteczko na Białorusi, w rejonie lidzkim obwodu grodzieńskiego, około 15 km na wschód od Lidy; siedziba sielsowietu.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Własność majątku
[edytuj | edytuj kod]Pierwsza znana dziś wzmianka o Berdówce pochodzi z 1527 roku i znajduje się w przywilejach Zygmunta Starego. Prawdopodobnie Berdówka była własnością rodziny Berdowskich herbu Mądrostki od XVI wieku do powstania styczniowego[1][a]. W 1865 roku dobra te były własnością Wincentego Zachwatowicza[3], jednak już kilka lat po powstaniu należały do Aleksandra Stanisławowicza Dębowieckiego (1840–~1914), zrusyfikowanego szlachcica, ponoć naturalnego syna cara Aleksandra II[1][4]. Jest prawdopodobne, że panna Berdowska wyszła za Zachwatowicza, ale następnie majątek im skonfiskowano i nadano Dębowieckiemu[1][2]. Prawie do I wojny światowej Berdówka należała do Dębowieckiego, gorliwego zwolennika Rosjan (który w 1913 roku sprzedał majątek). Po wojnie dobra te przejął Skarb Państwa, jednak Zachwatowicze wystąpili o zwrot skonfiskowanej własności. Ponieważ polskie władze założyły tu już stację ogierów i szkołę rolniczą, zawarto ugodę, w ramach której Zachwatowiczom zwrócono jedynie lasy należące do dawnego majątku[5]. Miasteczko było zasiedlane polskimi osadnikami, sprowadzono tu około 16 rodzin, po których pozostało do dziś kilka domów[4]. W latach 20. wybudowano tu również nowy kościół katolicki w stylu modernistycznym, który jednak nie przetrwał czasów komunizmu[2].
Lewobrzeżna Berdówka
[edytuj | edytuj kod]Dzisiejsza Berdówka leży na obu brzegach małej rzeczki Berdówki o długości jedynie 10 km. Do XX wieku Berdówka (wieś) istniała tylko na prawym (południowym) brzegu rzeczki. Na lewym brzegu był folwark Filipki, którego właścicielem był w czasach powstania styczniowego polski szlachcic Albert Leskowicz. Za udział w powstaniu został rozstrzelany, a jego majątek został skonfiskowany i również przez cara podarowany Dębowieckiemu[2].
Przynależność administracyjna
[edytuj | edytuj kod]Po III rozbiorze Polski w 1795 roku Berdówka, wcześniej należąca do powiatu lidzkiego województwa wileńskiego Rzeczypospolitej, znalazła się na terenie ujezdu lidzkiego guberni wileńskiej Imperium Rosyjskiego. Po ustabilizowaniu się granicy polsko-radzieckiej w 1921 roku Berdówka wróciła do Polski, znalazła się w gminie Lida w powiecie lidzkim województwa nowogródzkiego[6]. Od 1945 roku – w ZSRR, od 1991 roku – na terenie Republiki Białorusi[4][5][7].
Czasy współczesne
[edytuj | edytuj kod]W 2009 roku miejscowość liczyła 634 mieszkańców[8]. W agromiasteczku działają: stadnina z lat 30. XX wieku[4][2], średnia szkoła, dom kultury i biblioteka (w pałacu Dębowieckiego[2]), ambulatorium (w domu byłego dyrektora stadniny), poczta, kościół pw. Przenajświętszej Trójcy (zbudowany w latach 2003–2006[4]), kaplica katolicka z lat 50. XX wieku[4], zbiorowa mogiła radzieckich żołnierzy i partyzantów. Od 1989 roku działa tu również muzeum historyczno-krajoznawcze z 6 salami i 2900 eksponatami[2].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Dawny dwór Berdowskich
[edytuj | edytuj kod]Na początku XXI wieku decyzją władz lokalnych rozebrano dawny dwór Berdowskich, prawdopodobnie z początku XIX wieku. Był to niewielki, parterowy, drewniany klasycystyczny dwór z portykiem, którego dwie pary kolumn podpierały trójkątny szczyt, nad którym było okno pokoju na poddaszu. Dwór był przykryty gładkim czterospadowym dachem[4].
Pałac Dębowieckiego
[edytuj | edytuj kod]Aleksander Dębowiecki, sprowadziwszy się do Berdówki, wzniósł tu w latach 70. XIX wieku neogotycki pałacyk. Jest to dwukondygnacyjny budynek na planie prostokąta z trójosiowym ryzalitem w środkowej części dziewięcioosiowej elewacji frontowej. Nad tym ryzalitem wznosi się trzecie piętro w postaci kwadratowej wieży zwieńczonej blankami i pinaklami. Przed frontowym ryzalitem był arkadowy portyk, nad którym był balkon z żeliwną balustradą. Portyk ten w czasie ostatniej rekonstrukcji zamieniono tak, że daszek nad wejściem podparty jest jedną kolumną z jednej strony i litą ścianką z drugiej. Budynek nakrywa płaski dach dwuspadowy. Obok pałacu stoi niewielki, prostokątny budynek, który służył niegdyś jako kuchnia i spiżarnia[1][4][2].
Wokół pałacu istnieją zdziczałe resztki parku.
Majątek Berdówka został opisany w 4. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego[1].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e Berdówka, [w:] Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 4: Województwo wileńskie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993, s. 19–20, ISBN 83-04-04020-4, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
- ↑ a b c d e f g h Деревня Бердовка (Гродненская область): конезавод с жеребцами английских и шведских кровей не закрывался даже во время войны [online], 11 kwietnia 2013 [dostęp 2017-11-05].
- ↑ Berdówka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 101.
- ↑ a b c d e f g h Бердовка na stronie Globus Białorusi. [dostęp 2017-11-05]. (ros.).
- ↑ a b Berdówka na stronie Radzima.org. [dostęp 2017-11-05].
- ↑ Rozporządzenie Wojewody Nowogródzkiego z dnia 16 października 1933 roku w sprawie zmiany granic gromad gminy lidzkiej powiatu lidzkiego. „Nowogródzki Dziennik Wojewódzki”. 31, s. 185, 1933-10-16. Nowogródek. [dostęp 2017-11-05].
- ↑ Berdówka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 134.
- ↑ Liczby ludności miejscowości obwodu grodzieńskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 14 października 2009 roku. [dostęp 2017-11-05]. (ros.).