Banita (powieść)

Banita

Autor	Józef Ignacy Kraszewski
Typ utworu	powieść historyczna
Data powstania	1884
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Kraków
Język	polski
Data wydania	1885
Wydawca	Spółka Księgarzy Warszawskich
poprzednia Infantka następna Bajbuza

Ścięcie Samuela Zborowskiego (mal. Władysław Łuszczkiewicz)

Banita. Czasy Stefana Batorego – powieść historyczna Józefa Ignacego Kraszewskiego z 1884 roku, jako 22 zaliczana do cyklu Dzieje Polski.

Jej pierwsze wydanie w trzech tomach ukazało się w następnym roku w Krakowie. Po śmierci autora wielokrotnie wznawiana. Rękopis przechowywany w zbiorach Biblioteki Narodowej nie ocalał, zniszczony w trakcie działań wojennych.

Dedykowana Aleksandrowi Krausharowi, napisana w Dreźnie przez autora oskarżonego przez Niemców w procesie politycznym, należy do czterech wyróżniających się powieści z tego schyłkowego okresu jego twórczości. W jej całokształcie zaliczana też do wybitniejszych powieści historycznych Kraszewskiego ze względu na wykazaną erudycję (w bogactwie zawartych faktów politycznych i obyczajowych), talent twórczy oraz pomysł pasjonującej fabuły.

Treść

Surowe i przywracające ład w Rzeczypospolitej rządy Stefana Batorego ukazane są na tle sensacyjnej historii awanturnika, warchoła i banity Samuela Zborowskiego. Odnoszący sukcesy w wojnach z Moskwą król pragnie w kraju przede wszystkim wzmocnić osłabioną władzę królewską, opierając się głównie na „ludziach nowych”. Wśród nich do szczególnie wysokich godności kanclerza i hetmana dochodzi Jan Zamoyski, który jako prawa ręka władcy staje się drugą osobą w państwie. Działania i reformatorskie plany Batorego i Zamoyskiego sprzeczne są jednak z interesami części magnaterii i przedstawicieli starych rodów. W tych okolicznościach narasta niebezpieczna opozycja antykrólewska, której ton nadaje możny ród wielkopolski – rodzina Zborowskich. Ich knowania, próby dokonania zamachu na króla i kanclerza oraz nieustanne wyzwania rzucane rządom prawa doprowadzają do schwytania wichrzącego banity i wydania odstraszającego wyroku śmierci na Zborowskiego.

Bibliografia

• Józef Ignacy Kraszewski: Banita. Czasy Stefana Batorego. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1985, ISBN 83-205-3674-X.

Linki zewnętrzne

• Banita (wyd. 1885): tom 1, tom 2, tom 3 w bibliotece Polona