Azotan srebra
| ||||||||||||||||||||||||||||||
 Próbka krystalicznego AgNO 3 | ||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny |
AgNO3 | |||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Masa molowa |
169,88 g/mol | |||||||||||||||||||||||||||||
| Wygląd |
bezbarwne, przezroczyste kryształy lub biały, krystaliczny proszek lub białe laski o krystalicznym przełomie; ciemnieje pod wpływem światła[1] | |||||||||||||||||||||||||||||
| Identyfikacja | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS | ||||||||||||||||||||||||||||||
| PubChem | ||||||||||||||||||||||||||||||
| DrugBank | ||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||
| Podobne związki | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Inne aniony | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Inne kationy | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | ||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||
Azotan srebra (łac. argenti nitras; lapis od łac. lapis infernalis – kamień piekielny) – nieorganiczny związek chemiczny, sól kwasu azotowego i srebra. Związek ten został odkryty przez Alberta Wielkiego.
Otrzymywanie
[edytuj | edytuj kod]Powstaje łatwo w reakcji kwasu azotowego o dowolnym stężeniu[6][7] z metalicznym srebrem, z wydzieleniem tlenków azotu[8][9][10][11][12]:
- (1) 3Ag 4HNO
3 → 3AgNO
3 NO↑ 2H
2O
- (2) 4Ag 6HNO
3 → 4AgNO
3 NO↑ NO
2↑ 3H
2O
W praktyce reakcja przebiega równolegle wg obu równań[12].
Wydajne roztwarzanie srebra w kwasie azotowym wymaga jego stężenia > 3 M w temperaturze 20 °C lub > 1 M przy 100 °C. Reakcja przebiega najszybciej przy stężeniu kwasu 8–10 M[12].
W warunkach przemysłowych reakcję prowadzi się na gorąco, stosując kwas średnio stężony (32%). NO
2 powstający w reakcji (2) można wykorzystywać do odtwarzania kwasu azotowego (dawniej tlenki azotu rozkładano termicznie do azotu i tlenu, co jest jednak nieopłacalne)[12]:
- 3NO
2 H
2O → 2HNO
3 NO
Przy całkowitym odzysku proces opisuje równanie (1). Tlenek azotu NO utlenia się na powietrzu do dwutlenku NO
2. Utlenianie przeprowadza się także przepuszczając tlen przez reaktor[12]:
- 4Ag 4HNO
3 O
2 → 4AgNO
3 2H
2O
Właściwości
[edytuj | edytuj kod]Azotan srebra jest bezbarwnym, krystalicznym ciałem stałym o gęstości 4,35 g/cm³. Jest bardzo dobrze rozpuszczalny w wodzie, co jest wyjątkiem wśród soli srebra(I), których rozpuszczalność rzadko przekracza 1 g na 100 g H
2O. Rozpuszczalność AgNO
3 bardzo szybko wzrasta z temperaturą: dla 0 °C wynosi 120 g na 100 g H
2O, dla 20 °C – 215 g, dla 80 °C – 669 g, a dla 100 °C – 1024 g. Odczyn roztworu jest lekko kwasowy. Azotan srebra topi się w temperaturze 212 °C. Po podgrzaniu powyżej 440 °C rozkłada się[6] z wydzieleniem srebra, dwutlenku azotu i tlenu[8]:
- 2AgNO
3 → 2Ag 2NO
2↑ O
2↑
Azotan srebra ma właściwości utleniające. Działa żrąco na skórę, pozostawiając trudne do usunięcia czarne plamy z rozdrobnionego metalicznego srebra (co było przyczyną nadania mu nazwy „kamień piekielny”).
Zastosowania
[edytuj | edytuj kod]Służy do otrzymywania innych związków srebra. Jest używany w chemii analitycznej np. do wykrywania aldehydów (próba Tollensa). Używa się go także do srebrzenia luster, do otrzymywania halogenków srebra (przede wszystkim bromku srebra) używanych jako substancje światłoczułe w technice fotograficznej, do produkcji materiałów wybuchowych (np. acetylenek srebra).
Ze względu na właściwości bakteriobójcze i przyżegające, od początku XX w. azotan srebra jest stosowany w medycynie jako środek antyseptyczny np. podczas zabiegu Credégo, lapisowania zębów, a także do kauteryzacji. Jest składnikiem maści stosowanej w trudno gojących się ranach (Unguentum Argentii nitratis compositum tzw. maść Mikulicza)[13]. Preparaty farmaceutyczne azotanu srebra mogą zawierać znaczne ilości azotanu potasu jako substancji pomocniczej[14], np. pałeczki „Lapis” (Argentum nitricum cum Kalio nitrico in bacillis) zawierające 33,33% azotanu srebra i 66,67% azotanu potasu[15][16], z kolei sprzedawany w Polsce (przez m.in. DOZ, CEFARM) sztyft Lapis Diabelski Kamyk zawiera 97 cz. azotanu srebra i 3 cz. azotanu potasu[17][18].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Farmakopea Polska VI, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2002, s. 1176, ISBN 83-88157-18-3.
- ↑ a b c d Silver nitrate, [w:] GESTIS-Stoffdatenbank [online], Institut für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung, ZVG: 3720 [dostęp 2012-09-03] (niem. • ang.).
- ↑ Silver nitrate, [w:] Classification and Labelling Inventory, Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2015-04-10] (ang.).
- ↑ Azotan srebra (nr 204390) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski. [dostęp 2011-12-26]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ Silver nitrate (nr 204390) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-12-26]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ a b c P. Patnaik: Handbook of Inorganic Chemicals. McGraw-Hill, 2002, s. 836, 842. ISBN 0-07-049439-8.
- ↑ Dale L. Perry: Handbook of Inorganic Compounds. Wyd. 2. Boca Raton: CRC, 2011, s. 364. ISBN 978-1-4398-1461-1.
- ↑ a b C. Chambers, A. K. Holliday: Modern Inorganic Chemistry. Butterworths, 1975, s. 836.
- ↑ Adam Bielański: Chemia ogólna i nieorganiczna. Warszawa: PWN, 1981, s. 642. ISBN 83-01-02626-X.
- ↑ Adam Bielański: Podstawy chemii nieorganicznej. Wyd. 5. Warszawa: PWN, 2002, s. 973. ISBN 83-01-13654-5.
- ↑ Włodzimierz Trzebiatowski: Chemia nieorganiczna. Wyd. VIII. Warszawa: PWN, 1978, s. 465–466.
- ↑ a b c d e f H. Renner, Silver, Silver Compounds, and Silver Alloys, [w:] Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry, Weinheim: Wiley‐VCH, 2005, s. 7–8, 29–31, DOI: 10.1002/14356007.a24_107 (ang.).
- ↑ Srebra azotan. Lapis infernalis, Pharma Cosmetic [zarchiwizowane 2013-05-03].
- ↑ Potasu azotan [online], Pharma Cosmetic [zarchiwizowane z adresu 2007-10-28].
- ↑ O. Anselmino, Ernst Gilg, Argentum nitricum cum Kalio nitrico, [w:] Kommentar zum Deutschen Arzneibuch 6. Ausgabe 1926, Berlin, Heidelberg: Springer Berlin Heidelberg, 1928, s. 277–278, DOI: 10.1007/978-3-642-90745-6_82, ISBN 978-3-642-88890-8 (niem.).
- ↑ Argentum nitr.c.Kalio im bacillis pałeczka - ulotka (dawkowanie, zastosowanie, interakcje) [online], ktomalek.pl [dostęp 2023-05-11].
- ↑ Lapis Diabelski Kamyk, sztyft, 1 szt. [online], doz.pl [dostęp 2023-06-14] (pol.).
- ↑ Lapis - Diabelski Kamyk do usuwania brodawek kurzajek sztyft - gojenie uszkodzeń skóry [online], www.cefarm24.pl [dostęp 2023-06-14].
