Autobus przegubowy

Autobus dwuczłonowy Solaris w Białymstoku

Trójczłonowy autobus Van Hool z dwoma przegubami o długości 24,8 m

Autobus czteroosiowy, dwuczłonowy Mercedes-Benz CapaCity

Neoplan Jumbocruiser, dwuczłonowy autobus piętrowy

Autobus przegubowy (zwany inaczej autobusem członowym, pot. przegubowiec) – pojazd silnikowy składający się z dwóch (lub więcej) sztywnych części jezdnych, które są ze sobą połączone przez część przegubową. W pojazdach tego typu istnieje przejście między pomieszczeniami dla pasażerów znajdujących się w obu sztywnych częściach pojazdu. Część przegubowa pozwala pasażerom na swobodne przemieszczanie między obydwiema sztywnymi częściami pojazdu. Obydwie części nie mogą funkcjonować bez siebie nawzajem. Łączy się je lub rozłącza tylko w serwisie.

Przegub autobusu zgina się podczas skręcania i umożliwia swobodne przechodzenie pomiędzy członami. Przegub osłonięty jest miechem (zwanym potocznie harmonią). Czasem we wrędze znajduje się podłużne okienko.

Budowa autobusów członowych została zainicjowana przez firmy włoskie (FIAT, Viberti Monotral) i niemieckie (Henschel) w latach 50. XX wieku. M.in. autobus Fiat Viberti był pierwszym przegubowcem jaki pojawił się w Polsce i jeździł na warszawskiej linii 107 przez kilka dni w roku 1957. Viberti to firma produkująca przyczepy, która w ten sposób rozbudowywała autobusy Fiat 411. Autobusy członowe mogły być początkowo robione na bazie autobusów z silnikiem z przodu lub podpodłogowym ze względu na konieczność stosowania wleczonej przyczepy, którą jest drugi człon. Np. silnik podpodłogowy jest stosowany w autobusach Ikarus 280. Powoduje to podniesienie podłogi, podczas gdy od lat trwały próby obniżenia podłogi autobusów miejskich. Zastosowanie silnika z tyłu dla obniżenia podłogi uniemożliwiało natomiast budowanie autobusów przegubowych opartych na danym modelu. Kupując licencję Berlieta PR100 i PR110 zrezygnowano z produkcji autobusów przegubowych w Polsce. Dopiero skonstruowanie mechanizmu przeciw wężykowaniu przez firmę Mercedes-Benz umożliwiło zastosowanie przyczep pchających z silnikiem umieszczonym z tyłu pojazdu i powstanie członowych autobusów niskopodłogowych. Dla pojazdów trójczłonowych stosuje się perony jak dla pojazdów kolejowych, ze względu na konieczność stosowania silnika podpodłogowego. Często są to autobusy torowe.

Są różne rodzaje autobusów członowych: jednoczłonowe (bezprzegubowe, nazywane również solowymi), dwuczłonowe (jednoprzegubowe) i trójczłonowe (dwuprzegubowe). Mają znacznie większą pojemność od zwykłych autobusów, mogą pomieścić nawet 200 osób. Ich długości wahają się od 16 do 25 metrów podczas gdy pojedyncze mają długość maksymalnie 15 metrów. Budowane są jako trójosiowe (do ok. 18,75 m), czteroosiowe dwuczłonowe (do ok. 21 m) i czteroosiowe trójczłonowe (większe długości). Istnieją również przegubowe autobusy piętrowe. W autobusach dwuczłonowych układ napędowy najczęściej znajduje się w drugim członie i silnik jest umieszczony za tylną osią i właśnie na nią przekazuje moment obrotowy. Spotykane są czasami również autobusy z silnikiem w pierwszym członie z napędzaną środkową osią i taki układ jest również powszechny w autobusach trójczłonowych.

Autobusy przegubowe występują w bardzo dużych miastach. W Polsce użytkowane są jedynie autobusy dwuczłonowe, natomiast autobusy trójczłonowe są popularne w Ameryce Południowej i Holandii.

Bibliografia

• Dąbrowski J., Nalazek D., Stiasny M.: Warszawskie autobusy i trolejbusy. Wydawnictwo Betezda, Rybnik 2005
• Leśniak W. (red.): Samochody od A-Z. Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa 1961