Arka Przymierza

Skała pod Kopułą na Skale

Relief w katedrze w Auch

Arka Przymierza (hebr. ‏אָרוֹן הָבְרִית‎ Aron ha-Berit, łac. arca – „skrzynia”) – w chrześcijaństwie i judaizmie ozdobna skrzynia, w której przechowywano tablice z Dekalogiem, była symbolem obecności Jahwe.

Opis

W Biblii opisana jest jako skrzynia z drewna akacjowego o wymiarach ok. 140×80×80 cm obita obustronnie złotą blachą. Zamknięcie Arki Przymierza stanowiła płyta ze złota (hebr. kaporet). Zgodnie z tradycją żydowską, w arce przechowywano laskę Aarona, dzban z manną i dwie kamienne tablice z tekstem Dekalogu; tradycję tę podziela autor Listu do Hebrajczyków (Hbr 9,4). Natomiast zgodnie z 1 Księgą Królewską 8,9 w czasach Salomona znajdowały się tam jedynie tablice Przymierza. Jahwe miał wręczyć te tablice Mojżeszowi na górze Synaj, w trakcie wędrówki ludu Izraela z Egiptu do Ziemi Obiecanej. Osobą, która miała wyłączne uprawnienie do bezpośredniego dostępu do arki był arcykapłan.

Historia

Według hebrajskiej Biblii, do momentu wybudowania Pierwszej Świątyni przez króla Salomona arka była przewożona na specjalnym wozie z zasłonami podczas kampanii wojskowych prowadzonych przez Izraelitów. Stanowiła ona centrum kultu w czasie wędrówki Izraelitów do ziemi Kanaan. Wierzono, że armia posiadająca arkę jest niezwyciężona. W czasie oblężenia Jerycha obnoszono ją wokół murów miasta. Później przechowywana była w miejscu najświętszym Przybytku Mojżeszowego w Szilo. Następnie zdobyć ją mieli Filistyni lecz, jak twierdzi Biblia, zwrócili, widząc w niej przyczynę swoich klęsk. Król Dawid miał przenieść ją na wzgórze Syjon w Jerozolimie, a Salomon po wybudowaniu świątyni do specjalnego pomieszczenia zwanego Święte Świętych, do którego nie miał wstępu nikt prócz arcykapłana (raz w roku, z okazji święta Jom Kipur).

Arka zaginęła w trakcie najazdu armii Babilonu pod wodzą Nabuchodonozora II na Palestynę w 586 p.n.e. i zburzenia Pierwszej Świątyni.

W niektórych Kościołach wschodnich istnieje doktryna, według której arka została potajemnie wywieziona z Pierwszej Świątyni i znajduje się gdzieś na terytorium obecnego Sudanu, gdzie zostanie odnaleziona przez Jezusa Chrystusa w dniu zstąpienia Królestwa Bożego na Ziemię.

Według tradycji kościoła etiopskiego arka lub jej dokładna kopia znajduje się w kościele Matki Bożej z Syjonu w Aksum – dawnej stolicy Cesarstwa Etiopii. Według przekazów z XIV wieku, Menelik I – pierwszy król Etiopii i zgodnie z legendą syn królowej Saby i króla Salomona – miał przywieźć arkę z Izraela do Etiopii. Według innej teorii arkę wywieźli Żydzi udający się na emigrację do Egiptu, zatrzymali się na wyspie Elefantyna znajdującej się na rzece Nil i ok. 650 r. p.n.e. zbudowali świątynię. Po jej zburzeniu przez Egipcjan ok. 410 r. p.n.e. wyruszyli na południe wzdłuż Nilu do Etiopii i umieścili ją w Aksum. Każdego roku, 19 stycznia podczas święta Timkat upamiętniającego chrzest Jezusa Chrystusa w Jordanie, kopia arki jest obnoszona w procesji. Arka jest pilnie strzeżona, a opiekę nad nią sprawuje dożywotnio wyłącznie jeden mnich – nikt inny nie ma do niej dostępu.

Do poglądów o losach zaginionej arki dołącza opis zawarty w 2 Księdze Machabejskiej, wedle którego prorok Jeremiasz ukrył ją w grocie na górze Nebo, po wschodniej stronie Jordanu. Część religijnych Żydów i niektórzy uczeni uważają, że kapłani jerozolimscy, na wieść o rychłym upadku miasta, ukryli arkę w tajemnej komnacie pod Wzgórzem Świątynnym. Ta komnata ma się znajdować pod muzułmańską Studnią Dusz.

Arka Przymierza w Biblii

I uczynią arkę z drzewa akacjowego; jej długość będzie wynosiła dwa i pół łokcia; jej wysokość półtora łokcia i jej szerokość półtora łokcia.
I pokryjesz ją szczerym złotem wewnątrz i zewnątrz, i uczynisz na niej dokoła złote wieńce.
Odlejesz do niej cztery pierścienie ze złota i przymocujesz je do czterech jej krawędzi: dwa pierścienie do jednego jej boku i dwa do drugiego jej boku.
Rozkażesz zrobić drążki z drzewa akacjowego i pokryjesz je złotem.
I włożysz drążki te do pierścieni po obu bokach arki celem przenoszenia jej.
Drążki pozostaną w pierścieniach arki i nie będą z nich wyjmowane.
I włożysz do arki Świadectwo, które dam tobie.
I uczynisz przebłagalnię ze szczerego złota: długość jej wynosić będzie dwa i pół łokcia, szerokość zaś półtora łokcia;
dwa też cheruby wykujesz ze złota. Uczynisz zaś je na obu końcach przebłagalni.
Jednego cheruba uczynisz na jednym końcu, a drugiego cheruba na drugim końcu przebłagalni. Uczynisz cheruby na końcach górnych.
Cheruby będą miały rozpostarte skrzydła ku górze i zakrywać będą swymi skrzydłami przebłagalnię, twarze zaś będą miały zwrócone jeden ku drugiemu.I ku przebłagalni będą zwrócone twarze cherubów.
Umieścisz przebłagalnię na wierzchu arki, w arce zaś złożysz Świadectwo, które dam tobie.
Tam będę się spotykał z tobą i sponad przebłagalni i spośród cherubów, które są ponad Arką Świadectwa, będę z tobą rozmawiał o wszystkich nakazach, które dam za twoim pośrednictwem Izraelitom.

(Wj 25, 10-22) wersja Biblii Tysiąclecia

Arka przed murami Jerycha, obraz Jacques’a J. Tissota

• Budowa i wygląd arki przymierza: zbudowana przez Besaleela podczas obozowania pod górą Synaj (Wyjścia 25, 10-22; 37, 1-9), zbudowana przez Mojżesza (Powtórzonego Prawa 10, 5).
• Z początku przechowywana była w Namiocie Spotkania w Miejscu Najświętszym (Wyjścia 26, 33), później – po wybudowaniu przez Salomona – w świątyni w Jerozolimie (2 Księga Kronik 5, 1-7).
• Zawartość arki przymierza: 2 Księga Kronik 5, 10 podaje, że w czasie oddania do użytku świątyni Salomona znajdowały się tam dwie tablice kamienne, które Bóg dał Mojżeszowi (Powtórzonego Prawa 10, 5), wcześniej znajdowały się tam także: złote naczynie z manną (Wyjścia 16, 33-34) i laska Aarona – umieszczona tam po buncie Koracha jako znak dla zbuntowanego pokolenia (List do Hebrajczyków 9, 4).
• Księga Powtórzonego Prawa 31, 24-27 opisuje, że obok Arki została położona Księga Prawa;
• W czasie zdobywania Jerycha kapłani nieśli arkę za wojownikami Księga Jozuego 6, 1-5
• Potem przez jakiś czas znajdowała się w Szilo Księga Jozuego 18, 1; Księga Sędziów 18, 31, następnie w Betel Księga Sędziów 20, 18. 26.
• 1 Księga Samuela rozdziały od 4 do 6 opisują zdobycie arki przez Filistynów i związane z tym dla nich przykrości.
• Następnie przechowywano ją w domu Obed-Edoma z Gat 2 Księga Samuela 6, 10-12
• 1 Księga Kronik rozdziały od 13 do 16 opisują sprowadzenie arki, która od ok. 70 lat stoi w Kirjat Jaerim do Jerozolimy; w drodze za lekceważenie wskazówek Bożych dotyczących transportu arki ginie Uzza.
• W 2 Księdze Machabejskiej mowa jest o ukryciu arki przez proroka Jeremiasza w pobliżu Góry Nebo na stepach Moabu (por. 2 Mch 2, 4-6).
• Księga Jeremiasza zawiera proroctwo, zgodnie z którym w przyszłości nikt nie będzie już wspominał Arki Przymierza ani odczuwał jej braku, nikt też nie uczyni nowej (Jer 3, 16).
• Arka przymierza wymieniona jest także w Apokalipsie św. Jana 11, 19, znajduje się tam w niebiańskim sanktuarium Boga.

Arka Przymierza w kulturze

• Duża część akcji powieści Odkrycie nieba Harry’ego Mulischa opiera się na poszukiwaniu Arki Przymierza.
• Poszukiwacze zaginionej Arki – film przygodowy z 1981 roku w reżyserii Stevena Spielberga
• Zaginiony skarb templariuszy – film przygodowy z 2006 roku produkcji duńskiej.

Bibliografia

• Janusz Lemański, Arka Przymierza w dziejach narodu wybranego: pomiędzy historią a teologią, Szczecin, WT US, 2006 ISBN 83-89872-10-2.
• Roderick Gierson, Stuart Muntro-Hay, Arka Przymierza, Warszawa, Amber, 2000 ISBN 83-241-2066-1.