Przejdź do zawartości

Archidiecezja katowicka

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Archidiecezja katowicka
Archidioecesis Katovicensis
Archikatedra Chrystusa Króla
Archikatedra Chrystusa Króla w Katowicach
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Siedziba

Katowice

Data powołania

25 marca 1992

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Metropolia

katowicka

Archikatedra

Chrystusa Króla w Katowicach

Biskup diecezjalny

abp Adrian Galbas SAC
(metropolita katowicki)

Biskup pomocniczy

Marek Szkudło
Adam Wodarczyk
Grzegorz Olszowski

Biskup senior

abp Damian Zimoń
abp Wiktor Skworc

Dane statystyczne (2017[1])
Liczba wiernych
• odsetek wiernych

1 386 000
97,1

Liczba kapłanów
• w tym diecezjalnych
• w tym zakonnych

1174
1065
109

Liczba dekanatów

37

Liczba parafii

322

Powierzchnia

2400 km²

Mapa
50°15′02″N 19°01′08″E/50,250556 19,018889
Strona internetowa
Herb Archidiecezji Katowickiej
Ilustracja
Typ herbu

diecezjalny

Archidiecezja katowicka (łac. Archidioecesis Katovicensis) – jedna z 14 archidiecezji obrządku łacińskiego w Kościele katolickim w Polsce. Ustanowiona diecezją 28 października 1925 roku przez papieża Piusa XI bullą „Vixdum Poloniae unitas”. Podniesiona do rangi archidiecezji 25 marca 1992 roku przez papieża Jana Pawła II bullą Totus Tuus Poloniae populus. Tworzy metropolię katowicką wraz z sufraganiami: diecezją gliwicką i diecezją opolską.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Po podziale Górnego Śląska w 1922 r. wraz z ustanowieniem w 1922 r. Administracji Apostolskiej dla Śląska Polskiego w jej granicach znalazły się górnośląskie dekanaty oddzielone od diecezji wrocławskiej: dębieński, królewskohucki, lubliniecki, mikołowski, mysłowicki, pogrzebieński, pszczyński, tarnogórski, rudzki, wodzisławski, żorski. W 1923 r. ks. August Hlond utworzył dwa kolejne dekanaty: katowicki i piekarski.

W dniu 28 października 1925 r. diecezja katowicka została ustanowiona przez papieża Piusa XI bullą Vixdum Poloniae unitas i weszła jako sufragania w skład metropolii krakowskiej. Złożyły się na nią dwie niejednolicie geograficznie i historycznie ukształtowane części, składowe diecezji wrocławskiej. Pierwsza, to dawny obszar Wikariatu Cieszyńskiego (do końca I wojny światowej część Śląska Austriackiego), a druga to wschodnia część pruskiego Górnego Śląska (dekanaty odłączone w 1922 r. z diecezji wrocławskiej). Granice powołanej do życia diecezji, liczącej 4225 km² pokrywały się z granicami województwa śląskiego.

W 1938 ordynariuszowi katowickiemu przekazano pod zarząd fragment diecezji wrocławskiej, leżący w granicach Czechosłowacji, tzw. Zaolzie, obejmujące 29 parafii: 9 z dekanatu Jabłonków (Czeski Cieszyn, Łomna Górna, Jabłonków, Końska, Mosty, Ropica, Trzycież, Trzyniec, Wędrynia), 9 z frysztackiego (Bogumin (Stary), Dziećmorowice, Dąbrowa, Frysztat, Łąki, Lutynia Niemiecka, Nowy Bogumin, Piotrowice, Rychwałd), 7 z karwińskiego (Błędowice, Sucha Górna, Karwina, Orłowa, Sucha Średnia, Stonawa, Cierlicko), 1 ze śląskoostrawskiego (Pietwałd) i 3 z frydeckiego (Dobracice, Domasłowice, Gnojnik). 13 stycznia 1939 roku biskup katowicki przejął zarząd nad skrawkiem diecezji nitrzańskiej w okręgu Czadeckim, obejmującym 2 parafie: Czarne i Skalite. 1 stycznia 1940 roku Zaolzie powróciło pod jurysdykcję biskupa wrocławskiego.

W końcu ustanowiona archidiecezją 25 marca 1992 roku przez papieża Jana Pawła II bullą Totus Tuus Poloniae Populus (dokonał on reorganizacji istniejących diecezji i prowincji kościelnych, której efektem było powstanie kolejnych 9 prowincji kościelnych). Z liczebnie dużej diecezji katowickiej 13 dekanatów weszło w skład nowo utworzonej diecezji gliwickiej (powierzchnia – ok. 800 km², katolicy – ok. 200000, parafie – 48, co stanowi 1/4 obszaru diecezji). Dalsze 8 dekanatów weszło w skład nowo utworzonej diecezji bielsko-żywieckiej (powierzchnia – ok. 1000 km², katolicy – 350000, parafie – 84 co stanowi ok. 1/4 dotychczasowego obszaru diecezji katowickiej).

W lutym 2020 premier Mateusz Morawiecki, przedstawiciele województwa śląskiego, miasta Katowice i abp Wiktor Skworc podpisali umowę w sprawie sfinansowania budowy w archikatedrze w Katowicach tzw. Panteonu Górnośląskiego. Wkład finansowy ze środków publicznych wyniesie minimum 46 mln złotych. Strona kościelna ma wnieść 3 mln zł[2].

Archidiecezja w liczbach

[edytuj | edytuj kod]
  • 1921 – po plebiscycie część księży została po stronie niemieckiej, część zaś przeniosła się na stronę polską obawiając się prześladowań
  • 1922 – administrator apostolski ks. August Hlond przyjął do pracy grupę księży z innych diecezji, w tym kilku spoza granic Polski. Wszyscy posiadali wyższe wykształcenie teologiczne. W okresie międzywojennym otrzymywali wykształcenie na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Na jednego księdza przypadało 3385 katolików
  • 1925 – katolicy – ok. 915.000, dekanaty – 18, parafie i stacje duszpasterskie – 179
  • duchowieństwo nowo powstającej diecezji rekrutowało się z kleru wrocławskiego, wychowanego i wykształconego w seminariach duchownych we Wrocławiu i Widnawie (ok. 300 księży, pośród nich 64 uważało się za Niemców, 4 posiadało obywatelstwo niemieckie)
  • 1925–1935 – katolicy – wzrost o ok. 400.000 (mimo wyjazdu ok. 70 tys. Niemców)
  • 1932 – kościoły parafialne – 188 (w tym kościoły tymczasowe – 13, kościoły prywatne – 2, kościół zakonny – 1, kościoły filialne – 20, kaplice z możliwością odprawiania nabożeństw – 133, inne ośrodki kultu – 19)
  • 1933 – katolicy – 1195395 (w tym katolicy niemieccy – 149.153, tj. 12.4%), jak wynika z oficjalnych statystyk państwowych, na polskim Śląsku na początku lat trzydziestych żyło ok. 100.000 ludzi używających języka niemieckiego
  • 1938 – katolicy – 1.305.000, grekokatolicy – 111, prawosławni – 53, ewangelicy – 67685, żydzi – 19124, innowiercy – 1401, ateiści – 399
  • 1939 – w przeddzień wybuchu II wojny światowej księża – 489. Wybuch wojny zastał przy życiu 72 księży – działaczy plebiscytowych i powstańczych, z których 41 było represjonowanych, wielu przeniosło się dobrowolnie lub przymusowo do Generalnego Gubernatorstwa. Łącznie księża dotknięci różnymi represjami – 157 (45 księży i kleryków zginęło w obozach koncentracyjnych, 5 w więzieniach, 2 w czasie działań wojennych, 5 rozstrzelano, 7 zmarło jako ofiary wojny, 26 przeżyło obozy, 15 czasowo przebywało w obozach, 50 czasowo przebywało w więzieniach, 34 otrzymało zakaz urzędowania, 33 wysiedlono do GG, 12 uciekło za granicę w obawie przed prześladowaniami)
  • od poł. 1940 r. na Górny Śląsk sprowadzano ludność niemiecką z Besarabii i Bukowiny, wyznania protestanckiego i katolickiego (w czasie okupacji, z Kościoła katolickiego wystąpiło ok. 4000 wiernych, tj. 0.4%) tworzącą m.in. kadrę urzędniczą powstającej wówczas administracji okupacyjnej
  • podczas okupacji ok. 150 kościołów i kaplic ucierpiało w mniejszym lub większym stopniu
  • po okupacji katolicy – 1250000, z tego 80% deklarowało się jako Polacy, a 20% jako Niemcy
  • 1986 – katolicy – 2.357.000
  • 1988 (diecezja katowicka) – katolicy – 2.5 mln, dekanaty – 42, parafie – 398
  • 2017 katolicy – 1.386.000, dekanaty – 34, parafie – 322[3]

W 2021 w 322 parafiach (w tym 13 zakonnych) pracowało 704 księży, ponadto w seminarium uczyło się 49 kleryków. Udzielono 17.470 chrztów (w 2020 r. 17.980), 9500 I komunii (w 2020 10.000), 6000 bierzmowań (8000 w 2020) i 5040 ślubów (wobec 6035 w 2020). W niedzielnej mszy uczestniczy 24,4% wiernych, 13,4% przystępuje do komunii, a 84,8% uczęszcza na lekcje religii[4].

rok[5] ludność kapłani diakoni stali zakonnicy parafie
ochrzczeni mieszkańców % liczba diecezjalni zakonni ochrzczonych na
kapłana
mężczyzn kobiet
1950 1260 tys. 1282 tys. 98,3 506 459 47 2490 62 1806 233
1970 1600 tys. 1700 tys. 94,1 858 719 139 1864 186 1753 261
1980 2036 tys. 2200 tys. 92,5 919 803 116 2215 222 1499 348
1990 2261 tys. 2373 tys. 95,3 1,136 979 157 1990 292 1390 425
1999 1700 tys. 1750 tys. 97,1 1008 882 126 1686 213 922 310
2000 1650 tys. 1700 tys. 97,1 1018 894 124 1620 202 914 311
2001 1650 tys. 1700 tys. 97,1 1035 908 127 1863 222 887 312
2002 1735 tys. 1785 tys. 97,2 1053 920 133 1647 212 977 313
2003 1670 tys. 1719 tys. 97,1 1052 922 130 1587 203 883 313
2004 1660 tys. 1712 tys. 97,0 1061 930 131 1564 199 879 313
2006 1640 tys. 1685 tys. 97,3 1071 946 125 1531 180 843 314
2011 1453 tys. 1495 tys. 97,2 1073 937 136 1355 820 317
2017[3] 1386 tys. 1459 tys. 1174 1065 109 815 322
2021 1390 tys. 1461 tys. 95,1 1066 938 128 1303 5 193 830 322

Biskupi

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Biskupi katowiccy.
Adrian Galbas SAC – metropolita

Biskup diecezjalny

[edytuj | edytuj kod]

Biskupi pomocniczy

[edytuj | edytuj kod]

Biskupi seniorzy

[edytuj | edytuj kod]
  • abp Damian Zimoń – biskup diecezjalny katowicki w latach 1985–2011 (metropolita katowicki w latach 1992–2011), senior od 2011
  • abp Wiktor Skworc – metropolita katowicki w latach 2011–2023, senior od 2023

Patroni

[edytuj | edytuj kod]
Obraz Matki Boskiej Piekarskiej, patronki archidiecezji

Błogosławieni i męczennicy

[edytuj | edytuj kod]

Świątynie

[edytuj | edytuj kod]

Świątynia główna

[edytuj | edytuj kod]

Bazyliki

[edytuj | edytuj kod]

Na terenie archidiecezji znajduje się sześć bazylik mniejszych:

Sanktuaria[7]

[edytuj | edytuj kod]

Instytucje diecezjalne

[edytuj | edytuj kod]

Wyższe Śląskie Seminarium Duchowne

[edytuj | edytuj kod]
WŚSD w Katowicach
Kuria Metropolitalna w Katowicach
Wydział Teologiczny UŚ w Katowicach

W 1980 przeniesiono siedzibę Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego z Krakowa do Katowic. W 1989 w seminarium studia teologiczne w ramach studium domesticum odbywało 294 alumnów. Obecnie wszyscy kandydaci do kapłaństwa kształcą się na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Od 2023 rektorem seminarium jest ks. dr Krzysztof Matuszewski.

Kuria Metropolitalna w Katowicach

[edytuj | edytuj kod]
  • Kanclerz – ks. dr Tomasz Wojtal
    • Dyrektor Wydziału Katechetycznego – ks. Roman Buchta
    • Dyrektor Wydziału Duszpasterstwa – ks. Jarosław Ogrodniczak[8]
    • Dyrektor Wydziału Duszpasterstwa Rodzin – ks. Kazimierz Musioł
    • Dyrektor Wydziału ds. Misji - bp Grzegorz Olszowski
    • Notariusze – ks. Paweł Rylski, ks. Tomasz Antczak[9]
    • Ekonom Archidiecezji Katowickiej – ks. Damian Suszka
    • Delegat ds. Ochrony Dzieci i Młodzieży – ks. Łukasz Nocoń[10]
  • Caritas Archidiecezji Katowickiej – dyrektor ks. Marek Konsek[11]
  • Dom Księży Emerytów św. Józefa – dyrektor ks. Grzegorz Krzyk
  • Egzorcyści diecezjalni – ks. Dariusz Borowiec, ks. Andrzej Chorzępa, ks. Bogdan Kuczyński[12]
  • Muzeum Archidiecezjalne – dyrektor ks. Przemysław Malinowski
  • Archiwum Archidiecezjalne – dyrektor Wojciech Schaffer
  • Radio eM – redaktor naczelny ks. Rafał Skitek
  • Gość Niedzielny – redaktor naczelny ks. Adam Pawlaszczyk
  • Księgarnia św. Jacka – dyrektor dk. Tadeusz Cieślik
  • Archidiecezjalny Dom Rekolekcyjny – dyrektor ks. Adam Zgodzaj
  • Gospodarstwo Rolne Archidiecezji – dyrektor ks. Adam Zgodzaj

Sąd Metropolitalny w Katowicach

[edytuj | edytuj kod]
  • Oficjał (Wikariusz sądowy) – ks. Andrzej Kumor
  • Wiceoficjałowie (Pomocniczy wikariusze sądowi):
    • ks. Mariusz Auguścik
    • ks. Marek Górka
    • ks. Józef Kużaj
  • Audytorzy
    • ks. Łukasz Radecki
    • ks. Wojciech Solik
    • ks. Paweł Czyrnik
    • ks. Łukasz Nocoń
  • Promotor sprawiedliwości
    • ks. Łukasz Nocoń
  • Sędziowie:
    • p. Aleksandra Brzemia-Bonarek
    • ks. Paweł Buchta
    • ks. Jan Buchta
    • ks. Paweł Czyrnik
    • ks. Andrzej Sacher
    • ks. Zbigniew Janczewski
    • ks. Łukasz Radecki
    • ks. Wojciech Solik
    • ks. Piotr Wenzel
    • ks. Andrzej Pastwa
    • ks. Łukasz Płaszewski
    • ks. Mariusz Auguścik
    • ks. Marek Górka
    • ks. Józef Kużaj
    • ks. Michał Palowski
    • ks. Paweł Rylski
  • Obrońca węzła:
    • ks. Krzysztof Jurczyński
    • ks. Marcin Matonóg
    • ks. Szymon Badura
    • ks. Paweł Olszewski
    • ks. Rafał Oleksy
    • ks. Łukasz Piper
  • Notariusze:
    • ks. Jakub Kania[8]
    • ks. Jakub Gojny
    • ks. Łukasz Nocoń
  • Archiwistka:
    • s. M. Honorata Typańska AMBV
  • Adwokaci:
    • Alicja Droździk-Makówka
    • Bolesław A. Dullek
    • Monika Gwóźdź
    • Elżbieta Tryba
    • Paweł Walkowski

Zakony

[edytuj | edytuj kod]

Na terenie archidiecezji znajduje się siedem domów prowincjalnych, prawie wszystkie w Katowicach: franciszkanów[13], jadwiżanek[14], elżbietanek[15], służebniczek śląskich[16] i niepokalanek[17]. Boromeuszki mają dom prowincjalny w Mikołowie, a salwatorianki[18] w Goczałkowicach Zdroju. W klasztorze w Katowicach Panewnikach ma swoją siedzibę Wyższe Seminarium Duchowne Braci Mniejszych. W Chorzowie Klimzowcu istnieje Franciszkańskie Centrum Młodzieżowo-Powołaniowe Trzej Towarzysze[19].

Zakony męskie[20]

[edytuj | edytuj kod]

Zakony żeńskie[22]

[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Konferencja Episkopatu Polski, Informator 2017, Biblos 2017, ISBN 978-83-7793-478-4.
  2. Teresa Semik: To zły czas dla Panteonu Górnośląskiego, ale zacznie działać jeszcze w maju. dziennikzachodni.pl, 7 maja 2020. [dostęp 2020-05-10].
  3. a b Konferencja Episkopatu Polski – Informator 2017. Tarnów: Biblos, 2017, s. 189.
  4. Archidiecezja katowicka.
  5. David M. Cheney: Statistics. catholic-hierarchy.org, 2024-04-14. [dostęp 2024-04-26]. (ang.).
  6. Tech Studio s.c.- Strony WWW Katowice, Parafia św. apostołów Piotra i Pawła w Katowicach [online], Piotr i Paweł [dostęp 2018-09-10] (pol.).
  7. Stanica górnośląska – sanktuaria [online], www.skladnica-gornoslaska.pl [dostęp 2023-09-16].
  8. a b Archidiecezja katowicka: Zmiany personalne księży. archidiecezjakatowicka.pl, 2023-06-09. [dostęp 2023-09-15]. (pol.).
  9. Archidiecezja katowicka: Kancelaria Kurii. archidiecezjakatowicka.pl. [dostęp 2024-08-02]. (pol.).
  10. Archidiecezja katowicka: Delegat ds. Ochrony Dzieci i Młodzieży w Archidiecezji Katowickiej. archidiecezjakatowicka.pl. [dostęp 2024-08-02]. (pol.).
  11. Caritas Archidiecezji Katowickiej: Pracownicy. caritas.katowice.pl. [dostęp 2024-08-02]. (pol.).
  12. Egzorcyści archidiecezjalni. Archidiecezja Katowicka. [dostęp 2019-09-14].
  13. www.panewniki.franciszkanie.pl: Zarys dziejów Prowincji. [dostęp 2009-02-26].
  14. Katowice – Bogucice. Zgromadzenie Sióstr Świętej Jadwigi. [dostęp 2011-06-18].
  15. Zgromadzenie Sióstr św. Elżbiety w Katowicach [online] [dostęp 2020-04-12].
  16. www.sluzebniczki.pl: Struktury. Generalat i Prowincje. [dostęp 2011-06-19].
  17. Prowincja Katowice. maria-immaculata.pl. [dostęp 2011-11-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-23)].
  18. Siostry Salwatorianki. [dostęp 2015-05-08].
  19. Idea powstania [online], Trzej Towarzysze [dostęp 2012-01-31] [zarchiwizowane z adresu 2012-03-18].
  20. Instytuty zakonne męskie. archidiecezja.katowice.pl. [dostęp 2012-01-31].
  21. O klasztorze: Wspólnota zakonna. bonifratrzy.pl. [dostęp 2023-10-24].
  22. Instytuty zakonne żeńskie. archidiecezja.katowice.pl. [dostęp 2012-01-31].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]