Przejdź do zawartości

Andrzej Korsak

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Andrzej Korsak
Żuraw, Aczek
Ilustracja
Andrzej Korsak, około 1967
Data i miejsce urodzenia

21 stycznia 1928
Wilno

Data i miejsce śmierci

15 marca 1999
Hamburg

Specjalność: doktor nauk medycznych
Alma Mater

Akademia Medyczna we Wrocławiu, 1960

Doktorat

1971
Akademia Medyczna we Wrocławiu

Odznaczenia
Krzyż Walecznych (od 1941)
Multimedia w Wikimedia Commons

Andrzej Michał Ziemowit Korsak, ps. Żuraw i Aczek (ur. 21 stycznia 1928 w Wilnie, zm. 15 marca 1999 w Hamburgu) – polski lekarz, pisarz, popularyzator medycyny, harcerz Szarych Szeregów, powstaniec warszawski, więzień polityczny PRL, taternik i grotołaz.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]
Kościół i klasztor jezuitów w Nowym Sączu – miejsce spotkania założycielskiego w kwietniu 1941 obywatelskiego komitetu pomocy Żydom z pobliskiego getta, widok w 2013[1]
Odznaka Zgrupowania Pułku AK „Baszta”

Urodził się w Wilnie. Pochodził z rodziny o tradycjach patriotycznych[2][3]. Był synem zawodowego oficera Wojciecha Korsaka (1894–1965) i Ireny z domu Brzostowskiej (1898–1974)[4]. Ojciec był szefem Rejonowej Komendy Uzupełnień w Nowym Sączu i w czasie wojny walczył w szeregach Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich[5]. Matka przebywała z dziećmi w Nowym Sączu. Od listopada 1939 była jedną z lokalnych inicjatorek organizacji pomagającej Żydom z lokalnego getta[6][7][8]. Pracując na kolei jako sprzątaczka zbierała informacje na temat transportów z Nowego Sącza i Tarnowa do niemieckiego obozu zagłady Auschwitz[9]. W swoim mieszkaniu przetrzymywała w roku 1941 uciekinierów z pobliskiego getta. Używała pseudonimu „Roma”[1].

Andrzej Korsak aktywnie uczestniczył w konspiracji w rejonie Nowego Sącza i pomocy ludności żydowskiej[7]. Był członkiem Szarych Szeregów, używał pseudonimów „Aczek” i „Żuraw”[10][11]. We wspomnieniach napisał: „Zdawałem sobie sprawę, że puszczenie pary z ust nie tylko może narazić wielu ludzi na pewną śmierć, ale skazałoby mnie na okropne, stokroć większe męczarnie”[1][12].

W latach 1941–1944 uczestniczył, razem z matką, w Akcji N[13]. Aby uniknąć aresztowania przez Gestapo wyjechał w 1944 do Warszawy i pod pseudonimem „Żuraw” wziął udział w Powstaniu Warszawskim jako żołnierz AK pułku „Baszta” (batalion „Olza”)[7][14]. Został odznaczony Krzyżem Walecznych[15].

W latach 1945–1949 był członkiem Męskiego Hufca ZHP w Nowym Sączu[16][17]. W 1948 uzyskał maturę w I Liceum Ogólnokształcącym im, Jana Długosza w Nowym Sączu, jednej z najstarszych (1818) szkól w Polsce[18]. W tym samym roku został przyjęty na studia medycyny w Uniwersytecie i Politechnice we Wrocławiu, które ukończył na Uniwersytecie Jagiellońskim dopiero w 1960[5]. W 1951 został razem z Aleksandrem Seniutą (ps. „Krzysztof”) aresztowany i skazany na 8 lat więzienia pod zarzutem przynależności na terenie Wrocławia do organizacji podziemnej Armii Krajowej[19]. Obniżony po amnestii wyrok czterech lat w całości odbył (1951–1954) w ciężkim więzieniu w Strzelcach Opolskich. Jako „były członek nielegalnej organizacji” był inwigilowany przez Służbę Bezpieczeństwa PRL do 1990[20].

Stopień naukowy doktora medycyny (promotor prof. Zdzisław Wiktor) w Akademii Medycznej we Wrocławiu uzyskał w 1971. W latach 1960–1971 był członkiem Oddziału Wrocławskiego Polskiego Towarzystwa Historii Nauk Medycznych[21].

Od 1963 pracował jako kierownik przemysłowej przychodni lekarskiej w Piasecznie, a w okresie 1971–1979 był adiunktem naukowo-badawczym w Państwowym Zakładzie Higieny w Warszawie. W 1979 zatrudnił się jako lekarz okrętowy w Polskich Liniach Oceanicznych, gdzie pracował do czasu stanu wojennego w Polsce. W 1983 uzyskał azyl w Niemczech, gdzie później pracował jako lekarz. Zabierał głos w sprawach polskiej kultury[22]. Zmarł w Hamburgu w 1999[2]. Został pochowany w Warszawie na Cmentarzu Północnym, kwatera S-IX-2, rząd 2, grób 25[23].

Twórczość pisarska

[edytuj | edytuj kod]
Getto w Nowym Sączu, 1941

Archiwum Narodowe w Krakowie Oddział w Nowym Sączu przechowuje opracowanie Andrzeja Korsaka poświęcone pomocy Żydom w czasie okupacji i przedstawiające jej przykłady w powiecie nowosądeckim. Napisał ten tekst w 1969 w odpowiedzi na atakujący Polaków artykuł Szymona Wisenthala w brytyjskim dzienniku „The Guardian”[9]. Jego relacja o pomocy Żydom została także włączona do monografii Polacy, Żydzi: 1939–1945 wydanej przez Książka i Wiedza w 1971[24]. W 1988 w oparciu o własne wspomnienia opisał konspirację harcerzy nowosądeckich w latach wojny[7]. Wspomnienia o bohaterskich uczestnikach i dramatach Akcji N w powiecie nowosądeckim zamieścił w obszernej pracy zbiorowej w 1972[13]. W 2007 roku wydano jego wspomnienie o akcji pomocy Żydom przez Polaków i okrucieństwach niemieckich w Nowym Sączu[5].

W 1973 Wrocławskie Towarzystwo Naukowe wydało jego monografię o XVI-wiecznym lekarzu dolnośląskim Joachimie Achillesie[25]. Dla młodzieży opracował zarys historii polskiej medycyny[26].

Był autorem ponad czterdziestu książek oświatowo-zdrowotnych i poradników medycznych[27][28][29]. Był pionierem w Polsce walki z nikotynizmem[30][31][32], Książka Nie dajmy się astmie miała szereg wydań i została przetłumaczona na język czeski[33]. Jego popularnonaukowa broszura Krew–życie wydana w 1964 przez Polski Czerwony Krzyż i Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich była powodem śledztwa Służby Bezpieczeństwa[34][35].

Inne informacje

[edytuj | edytuj kod]
Andrzej Korsak w Dolinie Pięciu Stawów Polskich w Tatrach, 1960

W 1960 wstąpił w związek małżeński z Władysławą z domu Bońdos (1930–2014), mieli syna Michała (ur. 1963) i córkę Izabellę (ur. 1965)[2]. Uprawiał taternictwo. Od 1956 był także członkiem wrocławskiej Sekcji Grotołazów i uczestniczył jako członek lub kierownik w wyprawach jaskiniowych w Tatrach. Kierował wyprawą w Jaskini Zimnej w 1957[36][37]. W 1977 wydał książkę wspomnieniową Tatrzańscy kosynierzy przedstawiającą historię zdobywania przez wrocławian ścian i jaskiń tatrzańskich w latach 1947–1960[38][39].

W 1997 napisał powieść biograficzną o Michale Belinie-Czechowskim[15]. Dorobek pisarski Korsaka został przedstawiony w słowniku encyklopedycznym lekarzy pisarzy[40].

Kolekcjonował rzeźby w drewnie Józefa Soboty (1895–1979), polskiego prymitywisty ze wsi Regut w woj. mazowieckim. Kolekcja 46 rzeźb została w 2019 odkupiona przez Muzeum Etnograficzne w Toruniu od Michała, syna Andrzeja[41].

Teksty Andrzeja Korsaka w wydawnictwach książkowych, dotyczące konspiracji harcerstwa i Akcji N w czasie okupacji niemieckiej, zostały w 2020 przekazane do Sądeckiej Biblioteki Publicznej im. J. Szujskiego w Nowym Sączu[42].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c Andrzej Korsak, Świadectwo z lat wojny, „Nowy Sącz” (7), Wydawnictwo Urzędu Miasta Nowego Sącza, 2008, s. 116–117, ISSN 1898-3391 [dostęp 2020-10-07].
  2. ↑ a b c Andrzej Michał Ziemowit «Żuraw» Korsak h. wł. (ID: sw.13562) [online], Genealogia potomków Sejmu Wielkiego [dostęp 2020-10-05].
  3. ↑ Michał Korsak, Korsakowie – Najbliższa Rodzina – Chopin en Vacances – letnie spotkania muzyczne [online], chopinenvacances.pl [dostęp 2024-10-11], Cytat: Z pasją uczyli młodych adeptów wspinaczki w Tatrach, między innymi syna Ireny Andrzeja Korsaka późniejszego autora kultowej książki „Tatrzańscy Kosynierzy” (pol.).
  4. ↑ Michał Korsak, Biogramy rodziny Korsaków [online], Festiwal Chopin en Vacances '2023, 2023, w tym: Biografia Włodzimierza Korsaka i Biografia babci Reny – Ireny Korsakowej z domu hrabianki Brzostowskiej [dostęp 2024-02-17] (pol.).
  5. ↑ a b c Andrzej Michał Korsak, Opowieść o Jadwidze Wolskiej i nie tylko, „Almanach Sądecki”, XVI (1/2), Katolickie Stowarzyszenie „Civitas Christiana” Oddział w Nowym Sączu, 2007, s. 130–140, ISSN 1232-5910 [dostęp 2020-10-10].
  6. ↑ Irena Korsak de domo hr. Brzostowska [online], Polskie Zapiski Oświęcimskie [dostęp 2020-10-08].
  7. ↑ a b c d Andrzej Korsak, Harcerze z Nowego Sącza, [w:] Jerzy Jabrzewski (red.), 1939–1945 Szare Szeregi – Harcerze, t. 1 (Materiały i relacje), Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 213–236, ISBN 83-01-06821-3.
  8. ↑ Łukasz Połomski, W poszukiwaniu prawdziwych ludzi – 80 lat Żegoty w Nowym Sączu (cz.1) [online], Sądecki Sztetl, 2023 [dostęp 2024-01-11].
  9. ↑ a b Sylwester Rękas, Żydzi na lewych białkach: akcja „Żegota” na terenie powiatu nowosądeckiego (2) [online], Sądeczanin – www.sadeczanin.pl, 2018 [dostęp 2020-10-07].
  10. ↑ Anna Totoń, Zofia Kuhnen-Gawrońska (1912–2010), Feliks Kiryk (red.), „Rocznik Sądecki”, XLI, Prezydent Miasta Nowego Sącza i Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Nowym Sączu, 2013, s. 410, ISSN 0080-3561 [dostęp 2020-10-07].
  11. ↑ Anna Totoń, Zofia Kuhnen-Gawrońska, [w:] Anna Totoń, Rafał Bobrowski (red.), Zachowajmy w pamięci – katalog wystawy, Sądecka Biblioteka Publiczna im. Józefa Szujskiego, 2014, s. 39, ISBN 978-83-916924-4-8 [dostęp 2020-10-10].
  12. ↑ Edyta Zając, Maria umierała trzy razy [online], Gazeta Krakowska – wystawa „Codzienność pod okupacją” w Domu Historii w Nowym Sączu, 2016 [dostęp 2020-10-08].
  13. ↑ a b Andrzej Korsak, Akcja „N” w Nowym Sączu, [w:] Halina Auderska, Zygmunt Ziółek (red.), Akcja N, Wspomnienia 1941–1944, Warszawa: Czytelnik, 1973, s. 696–730.
  14. ↑ Andrzej Korsak [online], Muzeum Powstania Warszawskiego – Powstańcze biogramy [dostęp 2020-10-05].
  15. ↑ a b Andrzej Michał Korsak, Pucybut Boży. Opowieść o Michale Belinie-Czechowskim, Warszawa: Znaki Czasu, 1997, 500, biogram na okładce, ISBN 83-87188-26-3.
  16. ↑ Tadeusz Żygłowicz, III Wodna Drużyna Harcerska im. gen. Mariusza Zaruskiego w Nowym Sączu w latach 1945–1949, „Almanach Sądecki”, XX (3/4), Nowy Sącz: Katolickie Stowarzyszenie „Civitas Christiana”, 2011, s. 105, ISSN 1232-5910 [dostęp 2020-10-08].
  17. ↑ Jerzy Leśniak, Harcerskie żagle nad jeziorem, „Sądeczanin” (9), www.sadeczanin.info, 2010, s. 88, ISSN 1899-3443 [dostęp 2010-10-08].
  18. ↑ Stowarzyszenie Najstarszych Szkół [online], poz. 24 [dostęp 2020-10-10].
  19. ↑ Wojciech Trębacz, Aleksander Eugeniusz Seniuta (1930–1998) [online], Encyklopedia Solidarności (t. 2) [dostęp 2020-10-12] [zarchiwizowane z adresu 2017-03-25].
  20. ↑ Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Krakowie [1945] 1983-1990 [online], Inwentarz archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, IPN Kr 010/2945 [dostęp 2020-10-08], Cytat: Sprawa ewidencyjno-obserwacyjna dot. Andrzej Korsak, imię ojca: Wojciech, ur. 21-01-1928 r. Kontrola operacyjna byłego członka nielegalnej organizacji młodzieżowej „AK” we Wrocławiu, skazanego na karę pozbawienia wolności.
  21. ↑ Leszek Barg, Historia Oddziału Wrocławskiego Polskiego Towarzystwa Historii Medycyny i Farmacji, 1957–1977 [online], Polskie Towarzystwo Historii Nauk Medycznych, Oddział we Wrocławiu [dostęp 2020-10-05].
  22. ↑ Xawery Stańczyk, Kultura alternatywna w Polsce 1978-1996. Wyobraźnia, samoorganizacja, komunikacja, Uniwersytet Warszawski, Wydział Polonistyki, Instytut Kultury Polskiej, 2014, 256, praca doktorska, promotor: prof. Andrzej Mencwel [dostęp 2020-10-11].
  23. ↑ Pochowani na Cmentarzu Północnym w Warszawie [online], mapa.um.warszawa.pl – Cmentarze [dostęp 2020-10-11].
  24. ↑ Andrzej Korsak, „Krewni” doktora Kozaczki, [w:] Stanisław Wroński, Maria Zwolakowa (red.), Polacy, Żydzi: 1939–1945, Warszawa: Książka i Wiedza, 1971, s. 346–350.
  25. ↑ Andrzej Korsak, Joachim Achilles lekarz dolnośląskiego odrodzenia, Wrocław: Wrocławskie Wydawnictwo Naukowe, 1973, 131, Prace Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego. Seria B; nr 180.
  26. ↑ Andrzej Korsak, Kolumbowie polskiej medycyny, Warszawa: Nasza Księgarnia, 1977, s. 369.
  27. ↑ Andrzej Korsak, Ostrożnie ze środkami chemicznymi w rolnictwie, wyd. 1, Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1966, s. 27.
  28. ↑ Andrzej Korsak, Wiedza o Zdrowiu. Podstawowy zestaw tematyczny z zakresu oświaty zdrowotnej, Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Powszechnej, 1971, s. 150.
  29. ↑ Andrzej Korsak, Trudności wieku dojrzewania, Warszawa: Instytut Wydawniczy Centralnej Rady Związków Zawodowych, 1975, s. 70.
  30. ↑ Andrzej Korsak, Dziękuję, już nie palę..., Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1971, s. 38.
  31. ↑ Andrzek Korsak, Rzucamy palenie tytoniu. Porady odwykowe dla palaczy, Warszawa: Społeczny Komitet Zwalczania Palenia Tytoniu, 1974, s. 15.
  32. ↑ Andrzej Korsak, Musisz palić? Spytaj komputera, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1977, s. 96.
  33. ↑ Andrzej Korsak, Tadeusz Gieysztor, Nie dajmy się astmie, wyd. 3, Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1971, s. 125.
  34. ↑ Andrzej Korsak, Krew – życie, wyd. 1, Warszawa: Polski Czerwony Krzyż i Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1964, 46 (wyd. 2 w 1965).
  35. ↑ Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Pile [1975] 1983-1990 [online], IPN Po 628/35 t. 2/7, materiały związane z książką dr Andrzeja Korsaka Krew – życie przejęte przez Komisariat MIlicji Obywatelskiej w Złotowie w 1964 [dostęp 2020-10-08].
  36. ↑ Jerzy Fereński, W piwnicy i jeszcze głębiej, „Konfrontacje”, wydanie specjalne z okazji jubileuszu (1959–2003) Studenckiego Klubu Pałacyk we Wrocławiu, 31 maja 2003, s. 5 [dostęp 2019-09-01].
  37. ↑ Roman Bebak, Historia Wrocławskiej Sekcji Grotołazów, [w:] Kazimiera (Mika) Anioł, Nina Walny, Krzysztof Nowak (red.), Tak było. Turystyka studencka w środowisku wrocławskim, Wrocław: Fundacja Ogólnopolskiej Komisji Historycznej Ruchu Studenckiego, 2023, s. 20–35, ISBN 978-83-965237-2-3 [dostęp 2023-06-21].
  38. ↑ Andrzej Korsak, Tatrzańscy kosynierzy, Warszawa: Sport i Turystyka, 1977, s. 171, OCLC 750929296.
  39. ↑ Alpejski, Działania służb ratowniczych zasługują na najwyższy podziw [online], Salon24.pl, 23 sierpnia 2019 [dostęp 2020-10-05].
  40. ↑ Stanisław Seyda, Encyklopedyczny słownik lekarzy pisarzy w światowej literaturze, Szczecin: Ottonianum i Albatros, 1999, s. 391, ISBN 83-7041-134-7, OCLC 69483696 (pol.).
  41. ↑ Historia kolekcji [online], Muzeum Etnograficzne im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu, dodatkowe informacje [dostęp 2020-10-05].
  42. ↑ I. Michalec, Nowy Sącz: dar prof. Krzysztofa Ceny trafił do biblioteki [WIDEO] [online], Sądeczanin – www.sadeczanin.pl, 2020 [dostęp 2021-11-16].

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
  • Andrzej Korsak, [w:] Katalog Biblioteki Narodowej [dostęp 2020-10-05]
  • Andrzej Korsak, [w:] Katalog Biblioteki Jagiellońskiej [dostęp 2020-10-06]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Andrzej_Korsak&oldid=74938031”