Andrij Melnyk

Andrij Melnyk

Андрій Атанасович Мельник

W mundurze Ukraińskich Strzelców Siczowych (1914)
pułkownik
Data i miejsce urodzenia	12 grudnia 1890 Wola Jakubowa, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	1 listopada 1964 Clervaux, Luksemburg
Przebieg służby
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Armia Czynna Ukraińskiej Republiki Ludowej
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa, wojna ukraińsko-sowiecka
Odznaczenia

Andrij Melnyk

w mundurze pułkownika armii URL
Data urodzenia	12 grudnia 1890
Data śmierci	1 listopada 1964
Przewodniczący Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów
Okres	od 1938 do 1940
Poprzednik	Jewhen Konowalec
Następca	rozłam na OUN-M i OUN-B

Andrij Atanasowycz Melnyk (ukr. Андрій Атанасович Мельник; ur. 12 grudnia 1890 w Woli Jakubowej, zm. 1 listopada 1964 w Clervaux) – ukraiński wojskowy i polityk. Oficer Legionu Ukraińskich Strzelców Siczowych, pułkownik Armii Ukraińskiej Republiki Ludowej, działacz nacjonalistyczny, przewodniczący Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów (OUN) (1938-1940), zaś po rozłamie w roku 1940 – frakcji melnykowców (OUN-M), od 1947 dożywotni przewodniczący OUN-M.

Życiorys

Urodził się w rodzinie greckokatolickiego organisty (diaka). Z wykształcenia był inżynierem leśnikiem. Podczas I wojny światowej dowódca sotni Legionu Ukraińskich Strzelców Siczowych. W latach 1916–1917 w niewoli rosyjskiej, przebywał w obozie jenieckim w Carycynie. Po rewolucji lutowej i obaleniu caratu uciekł z niewoli i wraz z Jewhenem Konowalcem współtworzył korpus Strzelców Siczowych. W armii Ukraińskiej Republiki Ludowej otrzymał stopień pułkownika. Naczelnik sztabu frontowego armii URL.

W końcu 1919 internowany wraz z formacją Strzelców Siczowych w obozie w Równem, po umowie warszawskiej zwolniony. W latach 1920–1921 rewizor misji wojskowej Ukraińskiej Republiki Ludowej w Pradze. W Czechosłowacji ukończył studia leśnicze uzyskując tytuł inżyniera leśnika. Jeden ze współzałożycieli Ukraińskiej Organizacji Wojskowej (UWO).

W 1922 r. powrócił do Polski, w latach 1923–1924 pełnił funkcję krajowego komendanta UWO. 10 kwietnia 1924 aresztowany przez policję, 28 marca 1925 skazany przez sąd na cztery lata ciężkiego więzienia. Po uwolnieniu w 1928 (w wyniku starań prezydenta URL na uchodźstwie Andrija Liwyckiego) pracował jako leśnik w dobrach Andrzeja Szeptyckiego, jednocześnie prowadził nielegalną działalność polityczną. W 1929 uczestniczył w powstaniu Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów, od 1934 był członkiem Senatu OUN, później przewodniczącym Senatu OUN.

W latach 1933–1938 przewodniczący Głównej Rady Akcji Katolickiej Młodzieży Orły, przewodniczący organizacji ukraińskich kombatantów Молода Громада.

Po zamordowaniu w maju 1938 Jewhena Konowalca przez agenta NKWD Pawła Sudopłatowa, został przewodniczącym Prowodu Ukraińskich Nacjonalistów (prowidnykiem OUN). Jego funkcja została zatwierdzona przez II Wielki Zbór Ukraińskich Nacjonalistów w Rzymie w sierpniu 1939. W związku z objęciem funkcji wyjechał w 1938 zagranicę.

W 1940 r. radykalni członkowie OUN ze Stepanem Banderą na czele dokonali w niej rozłamu. Dwie powstałe frakcje OUN znane były popularnie jako OUN-B (banderowcy) i OUN-M (melnykowcy).

Andrij Melnyk od 1939 był uznawany przez Abwehrę za agenta pod pseudonimem Konsul I. OUN (a następnie OUN-M, której był przywódcą) została użyta do przeprowadzania działań dywersyjnych po planowanym niemieckim ataku na ZSRR. Abwehra finansowała działalność UWO od wczesnych lat 20.

Na przełomie lat 1943/1944 został aresztowany przez Gestapo i osadzony w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen w oddziale dla więźniów specjalnych tzw. Zellenbau (przebywali tam również m.in. pierwszy dowódca Armii Krajowej Stefan Rowecki, kanclerz Austrii Kurt Schuschnigg, czy premier Francji Édouard Daladier, a od września 1941 aresztowani przywódcy OUN(B) – Stepan Bandera i Jarosław Stećko) za próbę nawiązania kontaktu z aliantami. Niemcy chcieli również wymusić w ten sposób większe zaangażowanie Ukraińców w wojnie z ZSRR, bez konieczności koncesji politycznych z własnej strony. Andrij Melnyk uwolniony został wraz z Banderą i Stećką we wrześniu 1944, w związku ze zmianą polityki III Rzeszy wobec tzw. wojsk ochotniczych (Freiwillige) i koniecznością ustępstw w obliczu zbliżającej się klęski militarnej Niemiec.

Od grudnia 1944 Melnyk uczestniczył w negocjacjach, w wyniku których 17 marca 1945 powstał Ukraiński Komitet Narodowy.

Po wojnie mieszkał w Luksemburgu i RFN. W 1947 r. na III Wielkim Zborze Ukraińskich Nacjonalistów (melnykowców) wybrany dożywotnim przewodniczącym OUN-M. Zmarł w wieku 74 lat.

Szwagier Jewhena Konowalca (żony obu były siostrami, córkami Stepana Fedaka).

Bibliografia

• Мельник Андрій w: Енциклопедія історії України: Т. 6. Редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. НАН України. Інститут історії України. – Київ 2009, Wyd. «Наукова думка». ISBN 966-00-0632-2.
• Roman Wysocki, Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów w Polsce w latach 1929–1939, Lublin 2003
• Ryszard Torzecki, Polacy i Ukraińcy: Sprawa ukraińska w czasie II wojny światowej na terenie II Rzeczypospolitej Warszawa PWN, 1993
• Ryszard Torzecki, Kwestia ukraińska w polityce III Rzeszy, 1933-1945, Warszawa, KiW 1972
• Ryszard Torzecki, Kwestia ukraińska w Polsce w latach 1923–1929 Kraków, Wydawnictwo Literackie, 1989
• Biogram Andrija Melnyka w Encyclopedia of Ukraine (ang.)
• Alexander Statiev: The Soviet Counterinsurgency in the Western Borderlands. Cambridge Universsity Press, 2013. ISBN 978-1-107-61647-9.
• Douglas Tottle: Fraud, Famine, and Fascism: The Ukrainian Genocide Myth from Hitler to Harvard. Toronto: Progress Books, 1987. ISBN 0-919396-51-8.