Amarylis nadobny

Amarylis nadobny
	; Kwiaty amarylisa nadobnego
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	amarylkowate
Rodzaj	amarylis
Gatunek	amarylis nadobny
	Nazwa systematyczna
	Amaryllis belladonna L.; Species Plantarum: 293 (1753)
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Amarylis nadobny (Amaryllis belladonna L.) – gatunek rośliny z rodzaju amarylis z rodziny amarylkowatych, pochodzący z Afryki Południowej, introdukowany do Ameryki Północnej, Ameryki Środkowej, Europy, Australii i Nowej Zelandii^[3].

Morfologia

Pokrój: Roślina z cebulami osiągającymi 5–10 cm średnicy.

Liście: Charakterystyczną cechą tej rośliny jest to, że liście pojawiają się dopiero po przekwitnieniu rośliny. Językowate, stojące liście osiągają 30–50 cm długości i 2–3 cm szerokości.

Łodyga: Wiosną lub latem z każdej cebuli wyrastają 1-2 nagie łodygi o fioletowym zabarwieniu i wysokości 30–60 cm.

Kwiaty: Skupienie 2-12 lejkowatych i pachnących kwiatów pojawia się na szczycie łodyg. Okwiat ma 6–10 cm średnicy i tworzony jest przez 6 listków w dwóch okółkach. Barwa listków jest zwykle biała z różowym żyłkowaniem, zdarzają się jednak także kwiaty różowe lub purpurowe, gardziel zwykle żółta.

Systematyka i zmienność

Należy do rodzaju amarylis (Amaryllis) z podplemienia Amaryllidinae, plemienia Amaryllideae, podrodziny Amaryllidoideae w rodzinie amarylkowatych (Amaryllidaceae)^[4].

Zmienność

Tworzy mieszańce z roślinami ze spokrewnionych rodzajów, np. z ponętlin (Crinum), o nazwie ×Amarcrinum, czy z Brunsvigia, o nazwie ×Amarygia.

Nazewnictwo

Nazwę rodzajową tej rośliny wziął Karol Linneusz od imienia kobiety, nazwa gatunkowa (belladonna) oznacza piękną kobietę. W języku polskim ma nazwę amarylis nadobny lub amarylis piękny. Dawniej nazywany był lilią narcyzową. Wyglądem przypomina i jest często mylona ze zwartnicą (Hippeastrum), pochodzącą z Ameryki Południowej. Na początku XX wieku botanicy spierali się, której z tych roślin należy się nazwa Amaryllis, gdyż Linneusz nie sprecyzował tego dokładnie. Ostatecznie przyznano ją rodzajowi pochodzącemu z Afryki Południowej.

Uprawa

Roślina uprawiana jako roślina ozdobna, choć tylko w łagodnym klimacie (strefy 8-11), w ostrzejszych warunkach klimatycznych można próbować uprawy pod osłoną południowej ściany lub wykopywać cebule na zimę i przechowywać w pomieszczeniu w temp. 5-10 °C. Wymaga przepuszczalnej gleby i zacisznego, słonecznego stanowiska. Cebule sadzi się zagłębione na 8 cm w glebie. Rozmnażanie przez podział cebul wiosną po obumarciu liści, ew. późnym latem przed rozpoczęciem kwitnienia, po kilku latach uprawy wytwarza bowiem cebule przybyszowe. Z łatwością można ją rozmnażać również z nasion. Po przekwitnieniu pęd kwiatowy usuwa się.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-18] (ang.).
↑ Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2021-02-18]. (ang.).
↑ USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2021-02-18]. (ang.).

Bibliografia

Christopher Brickell: Wielka Encyklopedia Roślin. Warszawa: Muza S.A., 1993. ISBN 83-7079-157-3.
GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-18] (ang.).

[kew-3] Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2021-02-18]. (ang.).

[grin-4] USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2021-02-18]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]