Aleksandra Salome
| |
| królowa Judei | |
| Okres | |
|---|---|
| Dane biograficzne | |
| Data urodzenia | |
| Data śmierci | |
| Ojciec |
Jochanan ben Jossei (?) |
| Mąż | |
| Mąż | |
Aleksandra Salome (ur. 139, zm. 67 p.n.e.) – królowa Judei, ostatni władca niezależnego królestwa judejskiego.
Jej pochodzenie nie jest jasne; według legend rabbinistycznych była ona siostrą Szymona Madrego Szetaha, a więc córką rabina Jochanana ben Josseja[1]. Początkowo była żoną Arystobula I, a po jego śmierci uwolniła z więzienia jego brata Aleksandra Jannaja, którego ten pierwszy kazał uwięzić. Wydaje się jakoby Aleksander poślubił ją zgodnie z prawem lewiratu. Podczas jego rządów miała zaledwie niewielki wpływ polityczny. Umierając Jannaj przekazał rządy Aleksandrze Salome. Podczas nich prowadziła pokojową politykę (w przeciwieństwie do Jannaja, który zajmował się głównie podbojami i wprowadził Judeę w stan wojny, który trwał przez większość jego panowania), uspokoiła zamieszki w kraju i wprowadziła faryzeuszy do Sanhedrynu.
Polityczne początki
[edytuj | edytuj kod]Częste wizyty Aleksandry u przywódcy faryzeuszy Szymona Mądrego wydarzyły się najprawdopodobniej przed wybuchem konfliktu jej prawdopodobnie drugiego męża Aleksandra Jannaja. Jak podaje Flawiusz przeciwstawiała się ona krwawym prześladowaniom faryzeuszy prowadzonym przez niego[2]. Na łożu śmierci to właśnie jej, a nie swoim synom powierzył rządy nad krajem żywiąc przekonanie, że Żydzi będą wobec niej okazywać szczególną uległość, była bowiem jak najdalsza od jego brutalności, a przeciwstawiając się zbrodniom pozyskała sobie życzliwość mieszkańców[2]. Jej nie pokoje wywołały negogację z przywódcami faryzeuszów, których kryjówki znała. Po zapewnieniu ich o swoich pokojowych zamiarach zgodzili się ustąpić co do spraw związanych z uroczystościami pogrzebowymi Aleksandra Jannaja. Dzięki temu krokowi uniknęła jakiekolwiek zniewagi szczątków zmarłego króla, który swoimi decyzjami spowodował niezadowalenie wśród ludu.
Zmiany w Sanhedrynie
[edytuj | edytuj kod]Za czasów Aleksandry poprzednio mocno prześladowani faryzeusze nie tylko byli tolerowani, ale nawet stali się członkami Sanhedrynu – głównej władzy sądowniczej i religijnej Jerozolimy. Aleksandra zgodziła się na to za zgodę swojego najstarszego syna Jana Hirkana II, który był zwolennikiem faryzeuszy. Spowodowało to jednak ograniczenie władzy królewskiej, o czym Józef Flawiusz tak pisze:
W cieniu jej władzy do znaczenia zaczęli dochodzić faryzeusze. Była to grupa Żydów, którzy cieszyli się opinią wyróżniających się spośród innych pobożnością i skrupulatnym objaśnianiem praw. Aleksandra, która sama też objawiała wielką gorliwość w sprawach Bożych, nazbyt się z nimi liczyła, oni zaś stopniowo coraz bardziej wykorzystywali niewieścią prostoduszność, aż w końcu wzięli w swoje ręce faktyczne rządy w państwie i mogli skazywać na wygnanie i stamtąd odwoływać, uwalniać lub więzić, kogo tylko chcieli. Krótko mówiąc, oni korzystali z dobrodziejstwa władzy królewskiej, a wydatki i kłopoty spadały na barki Aleksandry. Potrafiła jednak świetnie pokierować ważnymi sprawami: podwoiła swoją armię, organizując stały zaciąg, i nadto zwerbowała jeszcze niemało wojska najemnego, tak że nie tylko trzymała w ryzach swój naród, ale również budziła postrach u obcych władców. Umiała rządzić innymi, lecz nią samą rządzili faryzeusze. W taki to sposób faryzeusze zgładzili jednego z wybitnych mężów i przyjaciela Aleksandra, Diogenesa, zarzuciwszy mu, że to on właśnie był doradcą króla, kiedy z jego rozkazu ukrzyżowano osiemset osób. Nakłamali również Aleksandrę do stracenia jeszcze innych ludzi, którzy podburzali Aleksandra przeciw owym mężom. A że ona przez swą bogobojność ustępowała im, skazywali na śmierć, kogo im się podobało. Najwybitniejsi z tych, którzy czuli się zagrożeni, schronili się do Arystobula. Ten przekonał swoją matkę, by oszczędziła owych mężów ze względu na ich pozycję, a jeśli sądzi, że nie są bez winy, aby wydaliła ich z miasta. Tak więc ci, mając zapewnione bezpieczeństwo, rozproszyli się po kraju[2].
Inne zmiany. Koniec panowania
[edytuj | edytuj kod]Aleksandra zwiększyła ilość wojska i obwarowała wiele miast, w wyniku czego monarchowie sąsiednich krajów byli pod wrażeniem ilości warowni. Wysłała także swego syna Arystobula przeciwko Damaszkowi, pod pretekstem jakoby był on uciskany i opanowany przez Ptolemeusza. Później Aleksandra się rozchorowała, w wyniku czego jej młodszy syn Arystobul z pomocą swoich zwolenników zawładnął wszystkimi warowniami w kraju. Następnie zwerbował wojsko najemne i sam ogłosił się królem, detronizując matkę. Gdy Jan Hirkan II – starszy brat Arystobula – zaczął skarżyć się chorującej Aleksandrze na postępowanie Arystobula litując się nad nim rozkazała uwięzić żonę i dzieci Arystobula w Antonii. Zanim jednak podjęła dalsze kroki przeciwko Arystobulowi zmarła po dziesięciu latach panowania. Flawiusz następująco wzmiankuje rządy Aleksandry:
Ster rządów niewiasta owa mocno dzierżyła w swym ręku dzięki szacunkowi, jaki zdobyła sobie pobożnością. Przestrzegała bowiem tradycją uświęconych obyczajów ojczystych z niezwykłą sumiennością i od początku występowała przeciw tym, co przekraczali święte prawa. [2]
Aleksandra Salome w legendach
[edytuj | edytuj kod]Rabbinistyczne legendy wysławiają dobrobyt, jakim cieszyła się Judea za czasów Aleksandry. Jedna z nich mówi, że za jej panowania deszcz padał tylko w szabat, dzięki czemu robotnicy nie tracili pieniędzy przez opady przerywające ich pracę. Mówi ona także, że w owych czasach gleba była tak urodzajna, że ziarna pszenicy osiągały rozmiary fasoli, owsa - oliwki, a soczewicy złotych denarów. Podaje ona także, że mędrcy zbierali ich fragmenty, żeby pokazać następnym pokoleniom do czego prowadzi posłuszeństwo wobec Prawa[3].
Współczesne odniesienia do Aleksandry Salome
[edytuj | edytuj kod]Imię Shlomtzion, wywodzące się od imienia Aleksandry Salome jest czasami używane w Izraelu. Jedną z osób, które nadało te imię swojej córce był izraelski pisarz Amos Kenan. Jedna z partii politycznych Izraela posiadała nazwę Shlomtzion. Później połączyła się ona z Likudem.