Albireo
| β¹ Cygni | |||||||||||||||||||||
 Składniki rozdzielone przez niewielki teleskop | |||||||||||||||||||||
| Dane obserwacyjne (J2000) | |||||||||||||||||||||
| Gwiazdozbiór | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rektascensja |
19h 30m 43,281s[1] | ||||||||||||||||||||
| Deklinacja |
27° 57′ 34,85″[1] | ||||||||||||||||||||
| Paralaksa (π) | |||||||||||||||||||||
| Odległość | |||||||||||||||||||||
| Wielkość obserwowana | |||||||||||||||||||||
| Ruch własny (RA) | |||||||||||||||||||||
| Ruch własny (DEC) |
−6,15 ± 0,33 mas/rok[1] | ||||||||||||||||||||
| Prędkość radialna |
−24,07 ± 0,12 km/s[1] | ||||||||||||||||||||
| Charakterystyka fizyczna | |||||||||||||||||||||
| Rodzaj gwiazdy |
Aa: jasny olbrzym | ||||||||||||||||||||
| Typ widmowy |
Aa: K3 II | ||||||||||||||||||||
| Masa | |||||||||||||||||||||
| Promień | |||||||||||||||||||||
| Metaliczność [Fe/H] |
−0,08[2] | ||||||||||||||||||||
| Wielkość absolutna | |||||||||||||||||||||
| Jasność | |||||||||||||||||||||
| Temperatura |
Aa: 4400 K | ||||||||||||||||||||
| Charakterystyka orbitalna | |||||||||||||||||||||
| Krąży wokół | |||||||||||||||||||||
| Półoś wielka |
6833[2] pc | ||||||||||||||||||||
| Mimośród |
0,0741[2] | ||||||||||||||||||||
| Alternatywne oznaczenia | |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
| β² Cyg | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Dane obserwacyjne (J2000) | |||||||||||||||||
| Gwiazdozbiór |
Łabędź | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rektascensja |
19h 30m 45,396s[4] | ||||||||||||||||
| Deklinacja |
27° 57′ 54,97″[4] | ||||||||||||||||
| Paralaksa (π) | |||||||||||||||||
| Odległość |
389,3 ± 8,0 ly | ||||||||||||||||
| Wielkość obserwowana | |||||||||||||||||
| Ruch własny (RA) | |||||||||||||||||
| Ruch własny (DEC) |
−1,624 ± 0,040 mas/rok[4] | ||||||||||||||||
| Prędkość radialna |
−18,8 ± 2,2 km/s[4] | ||||||||||||||||
| Charakterystyka fizyczna | |||||||||||||||||
| Rodzaj gwiazdy |
gwiazda ciągu głównego | ||||||||||||||||
| Typ widmowy |
B8 Ve[4] | ||||||||||||||||
| Masa | |||||||||||||||||
| Wielkość absolutna | |||||||||||||||||
| Jasność | |||||||||||||||||
| Okres obrotu | |||||||||||||||||
| Prędkość obrotu |
≥250 km/s[3] | ||||||||||||||||
| Temperatura |
12 100 K[3] | ||||||||||||||||
| Charakterystyka orbitalna | |||||||||||||||||
| Krąży wokół |
Centrum Galaktyki | ||||||||||||||||
| Półoś wielka |
7135[5] pc | ||||||||||||||||
| Mimośród |
0,0327[5] | ||||||||||||||||
| Alternatywne oznaczenia | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Albireo (Beta Cygni, β Cyg) – gwiazda podwójna w gwiazdozbiorze Łabędzia.
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]
Nazwa własna gwiazdy, Albireo, nie jest pochodzenia arabskiego i powstała na skutek omyłek tłumaczy[3][6][7]. Początkowo Arabowie przełożyli na swój język grecką nazwę konstelacji, stgr. Ὄρνις ornis („ptak”)[6]. Nazwa ta w średniowieczu została błędnie przetłumaczona na łacinę i w wydaniu Almagestu Ptolemeusza z 1515 roku opatrzono ją niepoprawnym wyjaśnieniem, że wywodzi się od nazwy pewnego zioła (...ab ireo). Ta fraza została następnie uznana za właściwą nazwę gwiazdy, tylko przekręconą przez tłumacza, i „poprawiona” na arabskie brzmienie, tworząc współczesną nazwę Albireo[6][7]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna w 2016 roku formalnie zatwierdziła nazwę Albireo dla określenia tej gwiazdy (ściślej: najjaśniejszego składnika Aa)[8].
Arabowie określali tę gwiazdę nazwą nawiązującą do jej położenia w gwiazdozbiorze, منقار الدجاجة minḣār al-dajājah, co oznacza „dziób kury” (gdyż widzieli tego ptaka w miejscu współczesnego Łabędzia)[7]. Natomiast Chińczycy nie włączyli tej gwiazdy do żadnej ze swoich konstelacji[6].
Charakterystyka obserwacyjna
[edytuj | edytuj kod]Jest to piąta co do jasności gwiazda w gwiazdozbiorze[3], wskazuje w nim „dziób” Łabędzia[6][7]. Należy do najatrakcyjniejszych dla amatorów astronomii gwiazd nieba, gdyż wystarczy mały teleskop optyczny, aby rozdzielić jej dwa bardzo różniące się barwą składniki[3]. Są one opisywane jako „topazowo żółty” (jaśniejszy) i „szafirowo niebieski” (słabszy)[3][7]. Na niebie dzieli je 34,6 sekundy kątowej (pomiar z 2017 roku)[9].
Charakterystyka fizyczna
[edytuj | edytuj kod]Pomiary odległości do gwiazd Beta Cygni A i B dają dość rozbieżne odległości[3]. Jaśniejsza Beta Cygni A jest, według pomiarów sondy Hipparcos, odległa o około 430 lat świetlnych od Słońca (z niepewnością 4,4%)[2], natomiast składnik Beta Cygni B, dla którego są dostępne nowsze pomiary sondy Gaia, jest oddalony o ok. 390 lat świetlnych (z niepewnością 2,1%)[4]. Jest wątpliwe, czy są one związane grawitacyjnie[3][10]; gdyby były, to musiałyby obiegać wspólny środek masy w czasie co najmniej 75 tysięcy lat[3].
Gwiazdom Beta Cygni A i B towarzyszy na niebie wiele słabszych sąsiadek[9][10].
Beta Cygni A
[edytuj | edytuj kod]Jaśniejszy składnik Beta Cygni A ma obserwowaną wielkość gwiazdową 3,05m, a jego wielkość absolutna to −2,57m. Jest to jasny olbrzym, należący do typu widmowego K3[1] lub K2[2]. Jego temperatura to około 4400 K, świeci on 950 razy jaśniej niż Słońce[3] Masa tej gwiazdy to około 5 mas Słońca, a promień jest około 50 razy większy niż promień Słońca[3].
Gwiazda ma co najmniej jedną bliską towarzyszkę[10], gwiazdę ciągu głównego reprezentującą typ widmowy B9[3] lub B9,5[1]. Składnik opisany jako Beta Cygni Ac[9] ma wielkość 5,5m, temperaturę 11 000 K, jasność 100 razy większą od Słońca i jest od niego 3,2 raza masywniejszy. Te dwie gwiazdy obiegają wspólny środek masy po mocno wydłużonej orbicie w ciągu prawie 100 lat, w średniej odległości ok. 40 au[3].
Beta Cygni B
[edytuj | edytuj kod]Błękitny składnik Beta Cygni B ma wielkość gwiazdową 5,1m i jest gwiazdą ciągu głównego należącą do typu widmowego B8[4]. Jej temperatura to ok. 12 100 K, jest ona 190 razy jaśniejsza od Słońca. Masa tej gwiazdy to 3,3 masy Słońca. Gwiazda ta bardzo szybko obraca się wokół osi, w ciągu 0,6 doby wykonując pełny obrót. Z obrotem wiąże się istnienie wokół niej dysku gazowego, z którego pochodzą linie emisyjne widoczne w widmie tej gwiazdy[3]. Obserwacje z użyciem optyki adaptatywnej ujawniły bliską towarzyszkę tej gwiazdy. Przy założeniu że jest ona gwiazdą ciągu głównego, jest to żółty karzeł należący do typu G2–G5[10].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- lista gwiazd w gwiazdozbiorze Łabędzia
- lista najjaśniejszych gwiazd w poszczególnych gwiazdozbiorach
- najjaśniejsze gwiazdy
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i Beta Cygni A w bazie SIMBAD (ang.)
- ↑ a b c d e f g h Anderson E., Francis C.: HIP 98637. [w:] Extended Hipparcos Compilation (XHIP) [on-line]. VizieR, 2012. [dostęp 2018-05-18]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Jim Kaler: ALBIREO (Beta Cygni). [w:] STARS [on-line]. [dostęp 2018-05-18]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j Beta Cygni B w bazie SIMBAD (ang.) [dostęp 2018-08-28]
- ↑ a b c Anderson E., Francis C.: HIP 95951. [w:] Extended Hipparcos Compilation (XHIP) [on-line]. VizieR, 2012. [dostęp 2018-05-18]. (ang.).
- ↑ a b c d e Cygnus. W: Ian Ridpath: Star Tales. James Clarke & Co., 1988. ISBN 978-0-7188-2695-6.
- ↑ a b c d e Cygnus, the Swan. W: Richard Hinckley Allen: Star Names Their Lore and Meaning. Nowy Jork: Dover Publications Inc., 1963, s. 196. ISBN 0-486-21079-0. (ang.).
- ↑ Naming Stars. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, 2017-11-19. [dostęp 2018-05-18].
- ↑ a b c Mason et al.: WDS J19307 2758A. [w:] The Washington Double Star Catalog [on-line]. VizieR, 2014.
- ↑ a b c d Lewis C. Roberts, Nils H. Turner, Theo A. Ten Brummelaar. Adaptive Optics Photometry and Astrometry of Binary Stars. II. A Multiplicity Survey of B Stars. „The Astronomical Journal”. 133 (2), s. 545, 2007. DOI: 10.1086/510335. Bibcode: 2007AJ....133..545R. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Albireo w serwisie APOD: Astronomiczne zdjęcie dnia