Przejdź do zawartości

Adam Treszka

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Adam Treszka
Ilustracja
Adam Treszka (sierpień 1939)
Data i miejsce urodzenia

28 grudnia 1911
Kuty Stare

Data i miejsce śmierci

30 grudnia 1984
Londyn

Miejsce spoczynku

Cmentarz Gunnersbury w Londynie

Narodowość

polska

Alma Mater

Wydział Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie

Partia

SN (II RP), SN (emigracja)

Małżeństwo

Jadwiga Treszka

Faksymile
Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
Multimedia w Wikimedia Commons

Adam Treszka (ur. 28 grudnia 1911 w Kutach Starych, zm. 30 grudnia 1984 w Londynie) – polski prawnik, adwokat, polityk obozu narodowego, oficer, publicysta, działacz niepodległościowy i społeczny na emigracji, prezes Koła Lwowian w Londynie.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 28 grudnia 1911 w Kutach Starych na Pokuciu[1][2]. Był synem miejscowego leśniczego[1]. Wraz z rodziną zamieszkiwał w domu nad rzeką Czeremosz u stóp góry Czarnohory[1]. W dzieciństwie stracił rodziców i był wychowany przez krewnych[1]. Uczył się w szkole podstawowej w Kutach oraz w Państwowym Gimnazjum im. Franciszka Karpińskiego w Śniatynie, które ukończył w 1930[1][3]. W młodości należał do Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, wraz z ojcem uczestniczył w zlotach tej organizacji[1]. Kierował hufcem Przysposobienia Wojskowego i Wychowania Fizycznego[1]. Uczestniczył w zawodach sportowych i zdobywał nagrody strzeleckie[1].

Studiował prawo na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie w latach 1930-1934[4], uzyskując tytuł magistra praw[1][2]. Pełnił funkcje prezesa uczelnianego Związku Akademickiego „Młodzież Wszechpolska”[5] (ponownie wybrany 15 marca 1935[6])[1][2] oraz przewodniczącego Akademickiego Stowarzyszenia Bratniej Pomocy Studentów UJK[1][7][8]. 16 marca 1935 został wybrany wiceprezesem Czytelni Akademickiej we Lwowie[9]

Zaangażował się w działalność w Stronnictwie Narodowym Dzielnicy Lwowskiej[1]. Był delegatem zarządu okręgowego[10]. Po studiach odbył służbę wojskową w Wojsku Polskim w Szkole Podchorążych Piechoty w Tarnopolu kończąc kształcenie z pierwszą lokatą[1]. Odbywał aplikację adwokacką u mecenasów Stankiewicza i Jana Pierackiego[1]. Jako obrońca występował w procesach politycznych przed 1939[1].

W sierpniu 1939 został powołany na ćwiczenia wojskowe[1]. Po wybuchu II wojny światowej podczas kampanii wrześniowej został ranny pod Sandomierzem[1]. W przebraniu dotarł do Lwowa[1]. Wówczas był członkiem rady przybocznej przy prezydencie Lwowa, Stanisławie Ostrowskim[11]. Według jednej z wersji, po agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939 został aresztowany przez sowietów w magistracie miasta 22 września i przewieziony do więzienia przy Łąckiego”[11]. Według innej relacji, zagrożony aresztowaniem przez żydowsko-ukraińską milicję sowiecką zbiegł ze Lwowa celem ucieczki na Zachód[1]. W rodzinnych Kutach nad granicy z Rumunią został rozpoznany przez Ukraińca, znającego go z czasów szkolnych i został aresztowany[1]. Był osadzony w więzieniu w Kutach (wraz z nim przetrzymywany był wówczas Artur Liebhardt)[12] oraz innych na terenie w ZSRR[1]. Później został wywieziony w głąb Rosji do sowieckiego łagru na Sybirze[1][2].

Odzyskał wolność na skutek amnestii w wyniku układu Sikorski-Majski w 1941[1][2]. Po dotarciu do Buchary, gdzie działały Polskie Władze Cywilnej, pracował w zakresie organizowania opieki nad przybywającymi Polakami z łagrów i więzień[1] (odpowiadał za prowadzenie statystyki polskich deportowanych). Wraz z Dominikiem Maciejką kierował placówką opieki nad polskimi rodzinami i dziećmi na stacji kolejowej w Kogonie[13]. Zdobywał od sowietów zarówno żywność jak i lekarstwa[13]. Założył sierociniec dla polskich dzieci[1]. Następnie został skierowany z Buchary do ambasady RP w Kujbyszewie i odpowiadał za organizację opieki nad Polakami, przebywającymi po wschodniej i zachodniej stronie Uralu oraz na ziemi kazachskiej[1][13]. Chorował na tyfus[13]. Po zerwaniu stosunków przez ZSRR z Polską wyjechał do Teheranu wraz z Armią Polską. W tym mieście, będąc jednym z liderów aktywnej tam komórki Stronnictwa Narodowego, zaangażował się w sprawę ewakuacji polskich uchodźców ze ZSRR do Iranu. Sam zorganizował transport ponad 2 tys. polskich dzieci do różnych krajów, które miały szansę spokojnie dotrwać końca wojny. W tym mieście w 1943 został wiceprezesem Koła Lwowian[14]. Powołany do służby w Armii Polskiej na Wschodzie objął stanowisko komendanta więzienia na Górze Syjon[1]. Wraz z innymi przedwojennymi członkami SN założył w Jerozolimie pismo „Myśl Polska na Bliskim Wschodzie”[1]. Był oficerem 2 Korpusu Polskiego zarówno na Bliskim Wschodzie jak i we Włoszech[1], służąc w stopniu porucznika[13]. W 1944 został odwołany do Londynu[1]. Zaangażował się w działalność Polskiego Czerwonego Krzyża, w zakresie organizacji opieki dla tzw. dipisów, w szczególności na obszarze Niemiec[1].

Po wojnie pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii i osiadł w Londynie. Był zaangażowany w działalność organizacji o charakterze politycznym, niepodległościowym, społecznym, charytatywnym[1]. Działał w emigracyjnym Stronnictwie Narodowym[2], był członkiem władz naczelnych SN w wolnym świecie[1]. Po przekształceniu PCK w Towarzystwo Pomocy Polakom w Londynie był jego wieloletnim prezesem do końca życia[1]. Był członkiem założycielem i wiceprezesem Instytutu Romana Dmowskiego w Londynie[1], członkiem zarządu Ogniska Polskiego, przewodniczącym Rady Zjednoczenia Polskiego w Wielkiej Brytanii. Pełnił funkcję wiceprezesa Polskiego Stowarzyszenia Byłych Sowieckich Więźniów Politycznych[1]. Zasiadał w Zarządzie Głównym Stowarzyszenia Polskich Kombatantów[1]. Był redaktorem i publicystą „Myśli Polskiej”, „Tygodnia Polskiego”. Pisał o deportowanych w ZSRR, o sytuacji w centralnej Azji, repatriacjach, losach Polaków pozostałych w ZSRR, o Katyniu. Wygłaszał liczne wykłady, angażował się w wiele inicjatyw, m.in. w polonijną akcję na rzecz obrony Cmentarza Orląt, w zbiórkę pieniędzy dla budowy rotundy pod ponowne wystawienie po latach Panoramy Racławickiej we Wrocławiu[15]. Wszedł w skład Komitetu Budowy Pomnika Katyńskiego na Cmentarzu Gunnersbury w Londynie[1].

Od początku istnienia Koła Lwowian w Londynie, założonego w 1960, był aktywnym działaczem tegoż i członkiem zarządu, a po śmierci gen. bryg. Stanisława Kuniczaka 30 maja 1974 został wybrany prezesem Koła Lwowian w Londynie[1][16]; ponownie wybrany 3 marca 1976[2][17]. Za jego szefowania organizacją nastąpiło ożywienie działalności Koła, wzrost liczby członków, wzmożenie działalności wydawniczej[1][13]. Redagował „Biuletyn” Koła Lwowian[1][2]. Corocznie współorganizował obchody rocznicy polskiej obrony Lwowa w ramach wojny polsko-ukraińskiej z listopada 1918[1]. Pozostawał w wojskowym stopniu porucznika rezerwy[1]. Był admiratorem rodzinnych stron Pokucia i Czarnohory[1]. Na emigracji nie ustępował w staraniach w sprawie przywrócenia Polsce Lwowa i Ziem Wschodnich II Rzeczypospolitej[1].

Dzień po swoich 83 urodzinach, zarządzeniem prezydenta RP na uchodźstwie Edwarda Raczyńskiego z 29 grudnia 1984 został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski za całokształt wieloletniej działalności niepodległościowej, społecznej i charytatywnej[1][13][18]. Był także odznaczony polskimi, angielskimi i jugosłowiańskimi odznaczeniami, zarówno cywilnymi jak i wojskowymi[1].

Zmarł 30 grudnia 1984 w szpitalu Hammersmith w Londynie po krótkiej chorobie[1][2]. Po mszy św. w Brompton Oratory został pochowany na Cmentarzu Gunnersbury w Londynie w pobliżu Pomnika Katyńskiego, do którego ustanowienia wcześniej się przyczynił[1]. Przed 1939 ożenił się ze znajomą ze studiów, Jadwigą Bednarek, z którą miał dwie córki[1][13]. Od lat uniwersyteckich, poprzez służbę wojskową podczas wojny i później lata emigracyjne, przyjaźnił się z Marianem Brzezickim, który zastąpił go w kierownictwie nad Kołem Lwowian w Londynie[1][13].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at au av aw ax ay Śp. Adam Treszka. Prezes Koła Lwowian / Z żałobnej karty. „Biuletyn”. Nr 48, s. 0-6, 87, Grudzień 1984. Koło Lwowian w Londynie. 
  2. ↑ a b c d e f g h i Jan Draus: Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie 1918-1946. Portret kresowej uczelni. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2007, s. 50. ISBN 978-83-7188-964-6.
  3. ↑ W 1928 ukończył w gimnazjum VI klasę, zatem musiał ukończył VIII klasę w 1930, jako że w sprawozdaniu z 1931 nie był już wymieniony. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Fr. Karpińskiego w Śniatynie za rok szkolny 1927/28. Śniatyń: 1928, s. 31. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Fr. Karpińskiego w Śniatynie za rok szkolny 1930/31. Śniatyń: 1931, s. 54.
  4. ↑ Adam Treszka. Spacerkiem przez Czarnohorę. Wspomnienie z przed 50 lat. „Biuletyn”. Nr 42, s. 62, Grudzień 1981. Koło Lwowian w Londynie. 
  5. ↑ Zebrania informacyjne. „Kurjer Powszechny”. Nr 280, s. 8, 11 października 1934. 
  6. ↑ Młodzież Wszechpolska. „Kurjer Powszechny”. Nr 79, s. 8, 21 marca 1935. 
  7. ↑ Walne zebranie Bratniej Pomocy Stud. UJK. „Kurjer Powszechny”. Nr 68, s. 10, 11 marca 1934. 
  8. ↑ Jan Draus: Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie 1918-1946. Portret kresowej uczelni. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2007, s. 58. ISBN 978-83-7188-964-6.
  9. ↑ Walne zebranie Czytelni Akademickiej. „Kurjer Powszechny”. Nr 79, s. 7, 21 marca 1935. 
  10. ↑ Dziesięciolecie narodowego Przemyśla. „Ziemia Przemyska”. Nr 4-5, s. 1, 23-30 stycznia 1937. 
  11. ↑ a b Adam Treszka. Obrona Lwowa we wrześniu 1939 r.. „Biuletyn”. Nr 37, s. 2-7, Grudzień 1979. Koło Lwowian w Londynie. 
  12. ↑ Adam Treszka. Śp. Artur Liebhardt. „Biuletyn”. Nr 32, s. 97, Czerwiec 1977. Koło Lwowian w Londynie. 
  13. ↑ a b c d e f g h i Marian Brzezicki. Wieczór dla uczczenia pamięci Adam Treszki. „Biuletyn”. Nr 49, s. 15-20, Czerwiec 1985. Koło Lwowian w Londynie. 
  14. ↑ Adam Treszka. 25-lecie Koła Lwowian. „Biuletyn”. Nr 48, s. 17, Grudzień 1984. Koło Lwowian w Londynie. 
  15. ↑ Renata Wiaderna-Kuśnierz: Prawo rzymskie na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie w okresie międzywojennym (1918-1939). Toruń: 2015, s. 76-78. ISBN 978-83-8019-230-0.
  16. ↑ Nowy zarząd Koła Lwowian. „Biuletyn”. Nr 26, s. 85, Czerwiec 1974. Koło Lwowian w Londynie. 
  17. ↑ Nowy zarząd Koła Lwowian. „Biuletyn”. Nr 30, s. 93, Czerwiec 1976. Koło Lwowian w Londynie. 
  18. ↑ Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 1, s. 6, 9 stycznia 1985. 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Adam_Treszka&oldid=71751833”