Acoma
 Widok ogólny puebla Acoma | |
| Populacja |
4628 |
|---|---|
| Miejsce zamieszkania | |
| Język | |
| Religia | |
| Pokrewne | |
Acoma (nazwa własna Ä kə mä, czyli „miejsce, które zawsze było” lub „lud białej skały”) – Indianie Ameryki Północnej z grupy kulturowej plemion Pueblo, do dziś wielu z nich posługuje się językiem z grupy keresańskiej.
Teren zamieszkiwania
[edytuj | edytuj kod]Zamieszkują rezerwat w centrum stanu Nowy Meksyk (USA) 60 km na zachód od Albuquerque w hrabstwie Cibola, w skład którego wchodzą trzy osiedla – Sky City (czyli właściwe pueblo Acoma), Acomita i McCarty[1].
Ich wioskę (pueblo) uważa się za najstarszą, zamieszkaną od ponad 800 lat osadę na terenie Stanów Zjednoczonych[2]. Wioska jest usytuowana na skale o wysokości około 120 metrów z łatwym do obrony wejściem, przez co była bardzo trudna do zdobycia. Samo pueblo składa się z trzech rzędów piętrowych domostw, poprzecinanych wąskimi uliczkami. W centrum wznosi się stary kościółek. Wszystkie budowle puebla wzniesione zostały z kamienia i cegieł Adobe[2].
Z dawnego miliona hektarów ziem należących do plemienia rezerwat obejmuje zaledwie 10% terenów.
Struktura społeczna
[edytuj | edytuj kod]Tradycyjna organizacja społeczna opiera się na matrylinearnym systemie rodowym.
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Indianie Acoma (przypuszczalnie potomkowie Anasazi i Mogollonów, od których przejęli architekturę, rolnictwo, garncarstwo i koszykarstwo) nigdy nie opuścili swej wioski i mieszkają w niej jak setki lat temu (na przełomie XIX i XX wieku przejściowo – zapewne wskutek epidemii gruźlicy – popadła w ruinę).
Pierwsza pisemna wzmianka o pueblu Acoma (nazwanym wówczas Acuco[3]) pochodzi z roku 1539, na rok przed przybyciem tam ekspedycji Coronada. Jej autorem był franciszkanin Marcos z Nicei, który na zlecenie wicekróla Meksyku, Antonio de Mendozy odbył rekonesans celem sprawdzenia, czy bogate w złoto siedem miast Ciboli rzeczywiście istnieją. Swoją relację zawarł w dokumencie pt. „Odkrycie” (hiszp. Descubrimiento), co stało się bezpośrednią przyczyną wyprawy Coronada[4].
W obronie swej niezależności Indianie puebla Acoma stoczyli wiele krwawych walk z Hiszpanami, do końca pozostając niepokonani, jakkolwiek w roku 1599 najazd hiszpański zrujnował pueblo i przyniósł śmierć około ośmiuset mieszkańcom. Ci, co przeżyli, odbudowali osiedle i odtworzyli pola uprawne[5].
Styl życia
[edytuj | edytuj kod]Przed przybyciem Hiszpanów tradycyjnym pożywieniem był Mut-tze-nee, cienki placek z mąki kukurydzianej. Oprócz kukurydzy uprawiali słoneczniki i tytoń, hodowali indyki. Polowali na jelenie, antylopy i króliki. Dietę uzupełniały różne rodzaje jagód, orzechów, nasion i korzeni. Mężczyźni nosili przepaski biodrowe i skórzane sandały, kobiety bawełniane suknie i sandały lub wysokie buty podobne do mokasynów. W chłodniejsze dni i noce zakładano narzuty ze skór zwierzęcych[4].
Dziś, jak w przeszłości, Acoma są rolnikami uprawiającymi kukurydzę, pszenicę, squash, melony, fasolę alfalfa, warzywa i hodującymi nieliczne drzewa owocowe, przy czym sposób uprawy i nawadniania gleby nie zmienił się od czasów najdawniejszych. Hodują także kozy, owce, konie i osły. Ich ziemie uprawne znajdują się na północy rezerwatu, w okolicach miejscowości Acomita i Pueblito[5].
Po zamknięciu pobliskich kopalni uranu wielu mieszkańców Acomy straciło pracę. Dzisiaj jedynym źródłem dochodów są opłaty od turystów za wstęp oraz sprzedaż pamiątek[6].
Liczebność
[edytuj | edytuj kod]Według danych US Census Bureau, podczas spisu powszechnego w 2000 roku 3956 obywateli USA zadeklarowało, że jest pochodzenia wyłącznie Acoma, zaś 4628 – wyłącznie lub między innymi Acoma. W tym samym spisie pochodzenie wyłącznie Pueblo zadeklarowało blisko 60 000 Amerykanów a wyłącznie lub między innymi Pueblo ponad 74 000 osób (najwięcej z plemion: Hopi, Zuni i Laguna)[7].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Stoutenburgh, Jr. 1990 ↓, s. 4.
- ↑ a b Pritzker 2000 ↓, s. 6.
- ↑ Stoutenburgh, Jr. 1990 ↓, s. 3.
- ↑ a b Grant 2000 ↓, s. 14.
- ↑ a b Pritzker 2000 ↓, s. 7.
- ↑ Pritzker 2000 ↓, s. 9.
- ↑ Pritzker 2000 ↓, s. 8.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Barry M. Pritzker: A Native American Encyclopedia: History, Culture, and Peoples. Oxford: Oxford University Press, 2000. ISBN 978-0-19-513877-1. (ang.).
- Bruce Grant: Concise Encyclopedia of the American Indian. New York: Wings Books, 2000. ISBN 0-517-69310-0. (ang.).
- John Stoutenburgh, Jr.: Dictionary of the American Indian. New York / Avenel / New Jersey: Wings Books, 1990. ISBN 0-517-69416-6. (ang.).