5 Pułk Piechoty (Księstwo Warszawskie)

5 Pułk Piechoty
	Historia
Państwo	Księstwo Warszawskie
Sformowanie	1806
	Dowódcy
Pierwszy	płk Ignacy Zieliński
Ostatni	płk Cyprian Zdzitowiecki
	Organizacja
Dyslokacja	Płock, Częstochowa
Rodzaj sił zbrojnych	Wojska lądowe
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	2 Dywizja; Dywizja Gdańska - od 1811

Tradycje pułku w II RP kontynuował 5 Pułk Piechoty Legionów w Wilnie

5 Pułk Piechoty – oddział piechoty Armii Księstwa Warszawskiego.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Nosił pierwotnie nazwę 1 pułku piechoty Legii Kaliskiej. Zalązkiem był powstały wiosną 1806 w Płocku batalionu strzelców leśnych departamentu płockiego, pod dowództwem płk. Ignacego Zielińskiego^[1].

Po przybyciu do kraju Legii Północnej w kwietniu 1807 roku nastąpiła reorganizacja piechoty, w wyniku której do 5 pułku wcielono żołnierzy 1 i 2 batalionu Legii^[2]. Po 25 czerwca 1807 wyszedł z Płocka i zakwaterowany został w Częstochowie. W tym czasie otrzymał nazwę 5 pułku piechoty. W 1809 roku zapoczątkowano prace nad reorganizacją piechoty. Pułki miały się składać z trzech batalionów. W momencie wybuchu wojny pułk nie osiągnął jeszcze pełnych stanów^[2].

Po zakończeniu działań bojowych, zgodnie z rozkazem z 10 sierpnia 1807, 5 pułk piechoty płk. Dziewanowskiego stanął garnizonem w Łabiszynie^[3]. Według etatu z 1810 roku, pułk składał się ze 27 osobowego sztabu i trzech batalionów piechoty po 6 kompanii. Sztaby batalionów liczyć miały 4 osoby, a kompanie 136 żołnierzy. W sumie w pułku powinno służyć 2487 żołnierzy. Faktycznie stan osobowy oddziału był nieco mniejszy^[4].

Na początku 1810 roku pułk przeszedł na żołd francuski i jego dwa bataliony zostały skierowane jako załoga do Gdańska. Zakład pułkowy pozostał w Łęczycy. W tym czasie utworzono 4 batalion, a pułk czasowo przeniesiono do Kostrzyna^[2].

W czasie przygotowań do inwazji na Rosję 1812 roku pułk włączony został w struktury 7 Dywizji gen. Grandjean^[5].

Po abdykacji Napoleona, car Aleksander I wyraził zgodę na odesłanie oddziałów polskich do kraju. Miały one stanowić bazę do tworzenia Wojska Polskiego pod dowództwem wielkiego księcia Konstantego. 13 czerwca 1814 roku pułkowi wyznaczono miejsce koncentracji w Lublinie^[6].

Żołnierze pułku

Pułkiem dowodzili^[7]^[8]:

płk Ignacy Zieliński (1 kwietnia 1807),
płk książę Michał Gedeon Radziwiłł (19 I 1807-27 XII 1811),
mjr Stefan Oskierko (27 XII 1811-18 I 1813),
płk Cyprian Zdzitowiecki (18 I 1813 - I 1814).

Walki pułku

W wojnie z Austrią III batalion wyróżnił się w obronie Częstochowy i bitwie pod Grzybowem. W uznaaniu męstwa okazanego w bitwach kampanii 1809 roku żołnierzom oddziału nadano: 4 krzyże kawalerskie, 9 złotych i 19 srebrnych Orderu Wojennego Virtuti Militari^[2].

Podczas wyprawy Napoleona na Rosję 1812 roku pułk wchodził w skład brygady gen. Michała Radziwiłła w 7 Dywizji gen. Grandjena. W czerwcu 1812 roku pułk wraz z brygadą przeszedł pod rozkazy marszałka Macdonalda. Walczył między innymi pod Tylżą i Dyneburgiem^[2].

W kampanii 1813 roku 5 pp wszedł w skład załogi broniącej Gdańska. Wobec klęski Napoleona pod Lipskiem i braku możliwości odsieczy, w styczniu 1814 roku obrońcy miasta skapitulowali^[2].

Bitwy i potyczki^[7]:

obrona Częstochowy (1809)
Żarnowiec (11 lipca 1809)
Tylża (24 czerwca 1812)
Dyneburg (30 lipca 1812)
potyczka (28 września 1812)
Gansenburg (1 października 1812)
potyczki (2,7,15 i 23 października 1812)
Neugal (7 listopada 1812)
Walkow (16 listopada 1812)
potyczki (17 i 18 listopada oraz 16,18 i 21 grudnia 1812)
Tylża (28 grudnia 1812)
potyczka (31 grudnia 1812)
w obronie Gdańska ważniejsze potyczki: 29 stycznia 1813, 5 i 24 marca 1813, 15 i 27 kwietnia 1813 oraz 1 listopada 1813.

Mundur

Przepis ubiorczy z 3 września 1810 roku nie doprowadził jednak do całkowitego ujednolicenia munduru piechoty. Niektóre pułki dość znacznie różniły się od ustaleń regulaminowych^[a]. W 5 pułku piechoty były to bermyce grenadierów bez daszka i blachy; pośrodku z przodu granat mosiężny; kordony pąsowe^[9].

Kalendarium pułku

27 września 1807 - Częstochowa - stan pułku - 1235 ludzi i 17 koni
21 lutego 1808 - Częstochowa - uroczyste rozdanie krzyży wojskowych oddziałom pułku walczącym w okolicach
9 marca 1808 - Częstochowa - stan pułku - 51 oficerów i 1315 żołnierzy - wymarsz do Kalisza
1 kwietnia 1808 - Kalisz - do pułku zostaje wcielona legia północna, nadliczbowi tworzą 6 pułk piechoty
17 maja 1808 - pułk przybywa do Ostrowa Wlkp. i okolic.
listopad 1808 - Ostrów Wlkp. - dwie kompanie zostały skierowane do garnizonu w Częstochowie, reszta pułku w sile 1500 ludzi wyruszyła do departamentu poznańskiego.
1 stycznia 1809 - stan pułku - 1933 ludzi. Pułk przechodzi na żołd francuski, dwa bataliony udały się do Gdańska, zakład pułkowy pozostał w Łęczycy
Kampania 1809 - III batalion odznaczył się w obronie Częstochowy oraz w potyczce pod Grzybowem (18 kwietnia 1809)
1809 - gen. Jan Henryk Dąbrowski bezskutecznie domagał się od marsz. Jean Baptiste Bernadotte'a wycofania tej jednostki do Księstwa w związku z agresją Austrii. Bernadotte potrzebował mieć w pogotowiu rezerwy, w Prusach wzmagały się antyfrancuskie nastroje, wywiad donosił o przygotowaniach angielskich desantów.
14 listopada 1809 - stan pułku - 2104 ludzi^[10].
30 marca 1810 - dekretem pułk skierowany do Kostrzyna nad Odrą
17 maja 1811 - Kostrzyn nad Odrą - rozkazem Napoleona (w liście do Fryderyka Augusta) pułk udał się przez Toruń do Gdańska. W Gdańsku, jeszcze w maju tego roku sformowano IV batalion.
3 marca 1812 - rozkazem cesarskim - 5 pułk piechoty wraz z 10. i 11. pułkiem piechoty utworzył brygadę pod dowództwem gen. ks. Michała Gedeona Radziwiłła. Brygada piechoty wcielona została do 7. dywizji piechoty "niemiecko-polskiej" gen. Grandjeana w I Korpusie marsz. Davouta.
Podczas Kampanii 1812, w czerwcu, pułk wraz z brygadą i 7. dywizją piechoty przeszedł do X Korpusu marsz. Macdonalda. W końcu kampanii pułk powrócił do Gdańska i odznaczył się w bohaterskiej obronie twierdzy.
21 stycznia 1813 - stan pułku - 80 oficerów i 1497 żołnierzy
14 listopada 1814 - stan pułku - 1 płk, 1 mjr, 4 ppłk., 31 kpt., 22 por., 28 ppor., 281 podofic. i 749 żołnierzy; ogółem 87 oficerów i 1030 podoficerów i żołnierzy.

31 grudnia 1810 - 1 grudnia 1813 w księdze kontroli pułku zapisanych jest 6753 wojskowych wszelkiego stopnia.

Uwagi

↑ Różnice przedstawione przez Gembarzewskiego na podstawie ówczesnych rysunków, rachunkach i innych dokumentach pułkowych.

Przypisy

↑ Faszcza 1994 ↓, s. 5-6.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Faszcza 1994 ↓, s. 6.
↑ Wróblewski 2002 ↓, s. 169.
↑ Wimmer 1978 ↓, s. 439.
↑ Wimmer 1978 ↓, s. 444.
↑ Wimmer 1978 ↓, s. 455.
↑ ^a ^b Gembarzewski 1925 ↓, s. 54.
↑ Faszcza 1994 ↓, s. 8.
↑ Askenazy i Gembarzewski 2003 ↓, s. 108.
↑ Zych 1961 ↓, s. 207.

Bibliografia

Szymon Askenazy, Bronisław Gembarzewski: Wojsko Polskie: Księstwo Warszawskie 1807–1814. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2003. ISBN 83-88841-47-5.
Dariusz Faszcza: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. 5 pułk piechoty Legionów. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 1994. ISBN 83-85621-43-1.
Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
Bronisław Gembarzewski: Żołnierz polski. Ubiór, uzbrojenie i oporządzenie od wieku XI do roku 1960. T.3 od 1797 do 1814 roku. Warszawa: 1964.
Wiesław Wróblewski: Działania militarne w Wielkopolsce i na Ziemi Lubuskiej. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny AON. Departament Systemu Obronnego MON, 2002. ISBN 83-88329-25-1.
Jan Wimmer: Historia piechoty polskiej do roku 1864. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
Gabriel Zych: Armia Księstwa Warszawskiego 1807–1812. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1961.
4 Dywizja Piechoty Zmechanizowana 18081994 : zarys dziejów. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 83-11-08377-0.

[9] Różnice przedstawione przez Gembarzewskiego na podstawie ówczesnych rysunków, rachunkach i innych dokumentach pułkowych.

[CITEREFFaszcza19945-6-1] Faszcza 1994 ↓, s. 5-6.

[CITEREFFaszcza19946-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Faszcza 1994 ↓, s. 6.

[CITEREFWróblewski2002169-3] Wróblewski 2002 ↓, s. 169.

[CITEREFWimmer1978439-4] Wimmer 1978 ↓, s. 439.

[CITEREFWimmer1978444-5] Wimmer 1978 ↓, s. 444.

[CITEREFWimmer1978455-6] Wimmer 1978 ↓, s. 455.

[CITEREFGembarzewski192554-7] Gembarzewski 1925 ↓, s. 54.

[CITEREFFaszcza19948-8] Faszcza 1994 ↓, s. 8.

[CITEREFAskenazyGembarzewski2003108-10] Askenazy i Gembarzewski 2003 ↓, s. 108.

[CITEREFZych1961207-11] Zych 1961 ↓, s. 207.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[a]

[9]

[10]