Twardziak zimowy

Twardziak zimowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	żagwiowce
Rodzina	żagwiowate
Rodzaj	twardziak
Gatunek	twardziak zimowy
	Nazwa systematyczna
	Lentinus brumalis (Pers.) Fr.; International Journal of Medicinal Mushrooms (Redding) 12(1): 88 (2010)
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Twardziak zimowy, żagiew zimowa (Lentinus brumalis (Pers.) Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny żagwiowatych (Polyporaceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lentinus, Polyporaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1794 r. Christian Hendrik Persoon nadając mu nazwę Boletus brumalis. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 2010 r. Ivan Zmitrovich, przenosząc go do rodzaju Lentinus^[1].

Synonimów naukowych ma ok. 50. Niektóre z nich^[2]:

Boletus ciliatus Hornem. 1806
Favolus apiahynus Speg. 1919
Lentinus brumalis (Pers.) Zmitr. 2010
Leucoporus brumalis (Pers.) Sacc. ex Trotter 1972
Leucoporus brumalis (Pers.) Speg. 1926
Leucoporus vernalis (Fr.) Pat. 1900
Microporus substriatus (Rostk.) Kuntze 1898
Polyporellus brumalis (Pers.) P. Karst. 1879
Polyporellus fuscidulus (Schrad.) P. Karst. 1879
Polyporus brumalis (Pers.) Fr. 1818
Polyporus cyathoides Quél. 1872
Polyporus fuscidulus (Schrad.) Fr. 1838
Polyporus luridus Berk. & M.A. Curtis 1873
Polyporus nanus F. Brig. 1840
Polyporus pauperculus Speg. 1889
Polyporus subarcularius (Donk) Bondartsev 1953
Polyporus substriatus Rostk. 1838
Polyporus trachypus Rostk. 1848
Polyporus tucumanensis Speg. 1898
Polystictus substriatus (Rostk.) Cooke 1886

Franciszek Błoński w 1889 r. podał nazwę żagiew zimowa. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też przez tegoż autora pod nazwą huba trzoneczkowa^[3]. Po przeniesieniu gatunku do rodzaju Lentinus nazwa polska jest niespójna z nazwą naukową. W 2021 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów zarekomendowała nazwę twardziak zimowy^[4].

Morfologia

Kapelusz

Średnica 2–8 cm, kształt okrągły i płasko rozpostarty, u starszych okazów nieco lejkowaty. Powierzchnia naga, delikatnie filcowata, lub łuskowata, brzeg kapelusza czasami owłosiony. Kolor od ciemnobrązowego do niemal czarnego^[5].

Rurki

Zbiegające, o długości do 1 mm. Pory białe lub kremowe, kanciaste, o przekątnej 2–3 mm^[5].

Trzon

Wysokość 3–6 cm, grubość ok. 0,5 cm. Jest centryczny lub niemal centryczny. Powierzchnia naga, kolor od jasnobrązowego do szarobrązowego^[5].

Miąższ

Biały, elastyczny, cienki o słabym kwaskowym zapachu^[5].

Wysyp zarodników

Biały. Zarodniki cylindryczne, gładkie, o rozmiarach 5–7 × 1,5–2,5 μm^[6].

Występowanie i siedlisko

Gatunek na świecie szeroko rozprzestrzeniony^[6]. W Polsce jest pospolity^[3].

Owocniki pojawiają się dopiero późną jesienią i w zimie (stąd nazwa gatunkowa). Rośnie na obumarłych gałęziach i pniach drzew liściastych^[5]. Owocniki rosną również podczas łagodnej zimy, gdy zima jest surowa powtórnie pojawiają się wiosną^[7]. Stwierdzono występowanie na następujących drzewach: olsza szara, brzoza brodawkowata, brzoza omszona, grab, buk, dąb^[3].

Znaczenie

Saprotrof, grzyb niejadalny^[7]. W Nepalu jednak jest uważany za grzyb jadalny^[8]. Gatunek ten był używany jako modelowy obiekt w badaniach nad wzrostem grzybów w stanie nieważkości. W badaniach laboratoryjnych stwierdzono antynowotworowe działanie ekstraktu z grzybni żagwi zimowej; u myszy może on w 90% przypadków hamować wzrost mięsaka^[9].

Gatunki podobne

twardziak orzęsiony (Lentinus substrictus), ale jego owocniki pojawiają się tylko od wiosny do lata. Ma drobne pory, zygzakowaty trzon, a kapelusz kosmaty lub owłosiony^[5],
twardziak włosistobrzegi (Lentinus arcularius) ma również duże pory, ale kapelusz jaśniejszy i na brzegu z wyraźnie widocznymi szczecinkami.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Index Fungorum [online] [dostęp 2021-07-20] .
↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] .
↑ ^a ^b ^c WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1 .
↑ Rekomendacja nr 2/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online] [dostęp 2021-07-19] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f TillT. R.Lohmeyer TillT., UteU. Kũnkele UteU., Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie, Warszawa 2006, ISBN 83-85444-65-3 .
↑ ^a ^b Polyporus brumalis [online], MushroomExpert [dostęp 2012-11-14] .
↑ ^a ^b BarbaraB. Gumińska BarbaraB., WładysławW. Wojewoda WładysławW., Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0 .
↑ Boa, Wild edible fungi: A global overview of their use and importance to people, FAO, 2004 (Non-wood Forest Products 17), ISBN 92-5-105157-7 .
↑ Medicinal Mushrooms [online] [dostęp 2012-11-14] .

[if-1] Index Fungorum [online] [dostęp 2021-07-20] .

[sf-2] Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] .

[check-3] WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1 .

[kom-4] Rekomendacja nr 2/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online] [dostęp 2021-07-19] .

[griz-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f TillT. R.Lohmeyer TillT., UteU. Kũnkele UteU., Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie, Warszawa 2006, ISBN 83-85444-65-3 .

[mush-6] Polyporus brumalis [online], MushroomExpert [dostęp 2012-11-14] .

[gum-7] BarbaraB. Gumińska BarbaraB., WładysławW. Wojewoda WładysławW., Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0 .

[fao-8] Boa, Wild edible fungi: A global overview of their use and importance to people, FAO, 2004 (Non-wood Forest Products 17), ISBN 92-5-105157-7 .

[pol-9] Medicinal Mushrooms [online] [dostęp 2012-11-14] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]