Łysiczka łuskowata

Łysiczka łuskowata
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	pierścieniakowate
Rodzaj	Leratiomyces
Gatunek	łysiczka łuskowata
	Nazwa systematyczna
	Leratiomyces squamosus (Pers.) Bridge & Spooner; Mycotaxon 103: 117 (2008)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Łysiczka łuskowata, pierścieniak łuskowaty (Leratiomyces squamosus (Pers.) Bridge & Spooner) – gatunek grzybów należący do rodziny pierścieniakowatych (Strophariaceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Psilocybe, Strophariaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1801 r. Elias Fries nadając mu nazwę Agaricus squamosus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu w 2008 r. Paul Dennis Bridge i Brian Martin Spooner, przenosząc go do rodzaju Leratiomyces^[1].

Niektóre synonimy naukowe^[2]:

Agaricus squamosus Pers. 1801
Geophila squamosa (Pers.) Quél. 1886
Hypholoma squamosum (Pers.) Urbonas 1975
Naematoloma squamosum (Pers.) Singer 1948
Psalliota squamosa (Pers.) P. Kumm. 1871
Psilocybe squamosa (Pers.) P.D. Orton 1969
Stropharia squamosa (Pers.) Quél. 1873
Stropharia squamosa (Pers.) Quél. 1873 var. squamosa
Stropharia thrausta (Kalchbr.) Sacc. 1887 var. thrausta
Stropholoma squamosum (Pers.) Balletto 1989

Ma wiele polskich nazw: pieczarka łuszczkowata, pierścieniak łuskowaty, ostrzępka ceglastawa odmiana łuskowata, pierścieniak łuskowaty. W 2003 r. Władysław Wojewoda zaproponował jeszcze jedną – łysiczka łuskowata^[3]. Wszystkie nazwy polskie są obecnie niespójne z nazwą naukową, gdyż w 2008 r. gatunek ten przeniesiony został do nowego rodzaju nie mającego polskiej nazwy.

Morfologia

Cechuje się dość dużą zmiennością morfologiczną. Dawniej wyróżniano odmiany squamosa i thrausta, różniące się barwą i łuskowatością trzonu. Według Index Fungorum są to jednak synonimy^[1]^[3].

Kapelusz

Średnica 2,5–7 cm, początkowo półkulisty, potem łukowaty, w końcu płasko rozpostarty. Powierzchnia gładka, w stanie suchym matowa, w stanie wilgotnym lepka i błyszcząca. Ma barwę żółtawo-brązową i znajdują się na niej koncentrycznie ułożone łuski, początkowo białawe, potem szarobrązowe. U młodych okazów brzeg kapelusza połączony jest z trzonem białawą osłoną^[4].

Blaszki

Szerokie, do trzonu szeroko przyrośnięte, o białych, płatkowatych ostrzach. Są rzadkie lub średniogęste, oprócz blaszek kompletnych występują po 1-3 międzyblaszki. Początkowo blaszki są jasnoszarobrązowe, potem niebieskoszare, w końcu szaroczarne^[4]^[5].

Trzon

Cienki, o wysokości 6–15 cm i średnicy 4–9 mm. Jest walcowaty, pusty, twardy i sprężysty. Posiada błoniasty i obwisły białawy pierścień, który od zarodników przyjmuje potem brązowe zabarwienie. Z czasem pierścień zanika. Powyżej pierścienia trzon jest białawy lub bladobrązowy z delikatnymi włókienkami osłony, poniżej pierścienia na brązowawym tle znajdują się białe, włókniste łuski^[4]^[5].

Miąższ

Cienki, kremowożółty o delikatnym grzybowym zapachu i nieco gorzka w smaku^[4].

Cechy mikroskopowe;

Wysyp zarodników szary do fioletowobrązowego. Zarodniki elipsoidalne, o rozmiarach 11–15 × 7–8 μm z centralną porą rostkową. Podstawki 4-zarodnikowe. Występują cheilocystydy o nitkowatym lub lekko butelkowatym kształcie i rozmiarach 36–66 × 3,3–6 μm. Na ich szczycie znajduje się kleista maź. Pleurocystyd brak^[5].

Występowanie i siedlisko

Opisano występowanie tego gatunku w Ameryce Północnej, Europie i Japonii^[6]. W polskim piśmiennictwie naukowym opisano liczne stanowiska, ale dokładne rozprzestrzenienie i częstość występowania nie są znane^[3]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status I – gatunek o nieokreślonym zagrożeniu^[7]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Norwegii i Niemczech^[3].

Rośnie na ziemi i ściółce leśnej, wśród liści i opadłych gałązek pod drzewami liściastymi, czasami także pod modrzewiem^[3].

Znaczenie

Saprotrof^[3], grzyb trujący^[4].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d Index Fungorum [online] [dostęp 2016-01-18] (ang.).
↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Władysław Wojewoda. Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Pavol Škubla. Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1.
↑ ^a ^b ^c Psilocybe squamosa [online] [dostęp 2016-01-18] .
↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2016-01-10] .
↑ Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg. Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.

[if-1] Index Fungorum [online] [dostęp 2016-01-18] (ang.).

[2] Species Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).

[checklist-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Władysław Wojewoda. Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.

[wag-4] Pavol Škubla. Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1.

[psilocybe-5] Psilocybe squamosa [online] [dostęp 2016-01-18] .

[6] Discover Life Maps [online] [dostęp 2016-01-10] .

[mirek-7] Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg. Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]