Úpská jáma

Úpská jáma widziana od strony granicy

Úpská jáma (pol. Kocioł Upy) – kocioł polodowcowy w Sudetach Zachodnich, w czeskiej części pasma Karkonoszy.

Położenie

Úpská jáma położona jest na obszarze czeskiego Karkonoskiego Parku Narodowego (Krkonošský národní park, KRNAP), po czeskiej stronie Karkonoszy, na południe od Przełęczy pod Śnieżką, między Śnieżką i trzecim co do wysokości szczytem Karkonoszy – Studniční hora (1554 m n.p.m.). Stanowi najwyższą część doliny Obří důl.

Charakterystyka

Urwiste skaliste stoki Úpskiej jámy podcinają południowo-zachodnie zbocza Śnieżki oraz południowo-wschodnią część wierzchowiny Równi pod Śnieżką. Strome ściany kotła mają ponad 350 m wysokości, a górna krawędź Úpskiej jamy położona jest na wysokości ok. 1420 m. Dno kotła znajduje się na wysokości 1050–1100 m n.p.m. Ponad krawędzią kotła, na torfowisku zajmującym znaczną połać Równi pod Śnieżką, w pobliżu Úpskiej jamy znajdują się źródła rzeki Úpy i kilku potoków stanowiących jej dopływy, które po drodze do kotliny dużą różnicę wysokości pokonują kaskadowymi wodospadami, spadając na dno doliny, gdzie łączą się w jedną rzekę. Najniższe moreny występują na wysokości 800 m n.p.m. Największy zasięg lodowca wynosił ok. 4 tys. m, być może więcej.

Występują tu ślady pozostawione przez lodowce górskie, które przed tysiącami lat występowały w Karkonoszach. Głęboki, otoczony urwistymi skałami kocioł polodowcowy Úpskiej jámy został wyżłobiony w plejstocenie, prawdopodobnie w czasie ostatniego zlodowacenia (bałtyckiego), i nadaje tej części Karkonoszy wysokogórskiego charakteru.

Zbocza Úpskiej jámy są miejscem wielu katastrof lawinowych. W 1846 roku lawina zabiła tu kobietę i dwójkę jej dzieci, a pierwsze ofiary występujących tu lawin odnotowano już w 1456 roku.

29 lipca 1897 po 21.00 z zachodnich zboczy Růžovej hory zeszła lawina ziemna, która zniszczyła położone w dolinie gospodarstwa (w tym dwa domy mieszkalne), powodując zarazem 7 ofiar śmiertelnych (5 osób z rodziny Mittlöhnerów i 2 osoby z rodziny Bönschów). Ciał dwóch ofiar nigdy nie odnaleziono i spoczywają one w miejscu katastrofy do dziś. Lawina ta miała 750 m długości i szerokość czoła 70 m. W 1962 kolejna lawina dotarła do kapliczki, a w 1995 zeszła tutaj lawina o długości 1200 m, która zniszczyła 2,5 ha lasu i przemieściła 120 tysięcy ton śniegu.

Flora i fauna

W otoczeniu kotła panuje specyficzny mikroklimat typu subpolarnego, w wyniku czego wykształciły się gatunki roślinności alpejskiej i arktycznej, a w pobliżu wodospadów spotykany jest szereg rzadkich gatunków roślin i zwierząt, którym odpowiada duża wilgotność tego środowiska. Występuje tu sasanka alpejska i modrzyk górski, a także endemiczny gatunek skalnicy śnieżnej. Wśród zwierząt występują tu głównie ptaki i ślimaki.

Turystyka

Szlaki turystyczne:

– niebieski szlak prowadzi wschodnią ścianą Úpskiej jámy z Pecu pod Sněžkou na Przełęcz pod Śnieżką

– niebieski szlak prowadzi północną krawędzią Úpskiej jámy ze Szpindlerowego Młyna przez Doliny Białej Łaby (Údolí Bílého Labe) na Przełęcz pod Śnieżką

– żółty szlak grzbietem po wschodniej stronie Úpskiej jámy prowadzący z Pecu pod Sněžkou na Śnieżkę.

Zimą ze względu na groźne lawiny Úpská jáma jest bardzo niebezpiecznym miejscem, a szlak turystyczny jest zamknięty.

Linki zewnętrzne

• Widok na Úpską Jamę. karkonosze.ournet.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-12-08)].

Bibliografia

• Piotr Migoń: Karkonosze - rozwój rzeźby terenu, W: Paweł Mierzejewski (red.): Karkonosze, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, 2005, ISBN 83-229-2675-8
• Průvodce po Čechách Moravě a Slezsku Slezsku – svazek 12: Krkonoše – východ. S&D (SOUKUP & DAVID), spol. s.r.o. nakladelství a vydavatelství, Praha, 1 výdání, 1996, ISBN 80-86050-01-7, s. 24-25 (cz.)
• Mapa turystyczna Karkonosze polskie i czeskie 1:25 000, Wydawnictwo "Plan", Jelenia Góra, ISBN 83-88049-26-7
• Krkonoše-východ. turistická a lyžařská mapa 1:25 000, Nakladelství ROSY, 1995, 80-85510-29-4