Nowy Żmigród

Nowy Żmigród

wieś
Rynek
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	jasielski
Gmina	Nowy Żmigród
Liczba ludności (2020)	1342
Strefa numeracyjna	13
Kod pocztowy	38-230
Tablice rejestracyjne	RJS
SIMC	0357268
Położenie na mapie gminy Nowy Żmigród Nowy Żmigród
Położenie na mapie Polski Nowy Żmigród
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Nowy Żmigród
Położenie na mapie powiatu jasielskiego Nowy Żmigród
49°36′11″N 21°31′24″E
Strona internetowa

Kaplica cmentarna

Zabytkowy cmentarz wojenny nr 8

Zabytkowy akwedukt

Nowy Żmigród (do 1968 Żmigród Nowy) – wieś (dawniej miasto) w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie jasielskim, w gminie Nowy Żmigród. Liczy ok. 1,4 tysiąca mieszkańców.

Nowy Żmigród uzyskał lokację miejską po 1331 roku, zdegradowany w 1934 roku. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego. Miejscowość jest siedzibą gminy Nowy Żmigród oraz parafii św. Apostołów Piotra i Pawła oraz dekanatu Nowy Żmigród.

Położenie

Miejscowość ta położona jest w województwie podkarpackim, przy ujściu potoku Głojsce do Wisłoki, na równinnym wzniesieniu o wysokości 313 m n.p.m. Zasłonięty od południa i północy zalesionymi wzgórzami. Stąd wychodzą drogi w sześciu kierunkach: na płn. zach. do Osieka, na zachód do Gorlic, na wschód do Dukli, na południe do Krempnej i na Słowację, na wschód do Sanoka i w Bieszczady i na północ do Jasła.

Części wsi

Integralne części wsi Nowy Żmigród

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0357274	Podgóry	część wsi

Historia

Tablica na budynku Liceum Ogólnokształcącego w Nowym Żmigrodzie, upamiętniająca węgierskiego poetę epoki odrodzenia – Bálinta Balassiego.

Ziemie te zamieszkiwało plemię – czy raczej związek plemion – Lędzian, tworzących protopaństwo, które w IX wieku dostało się pod nieokreśloną bliżej zależność Wielkich Moraw. Po upływie wieku przeszło pod panowanie Czech, a potem Wiślan. Jeszcze w IX wieku tereny Nowego Żmigrodu były nadgraniczną dzielnicą ponadplemiennego państwa Wiślan. O Lędzianach świadczą nazwy miejscowości np. Łężyny, dawniej Lędziny, lub też nazwiska tu często spotykane.

Prace wykopaliskowe świadczą, że była tu osada w X wieku.

Nowy Żmigród w okresie średniowiecza posiadał ratusz. Przy granicy diecezji krakowskiej mieszkała tu głównie ludność polska, która broniła się przed wpływami Rusinów. Przed uformowaniem się wczesnofeudalnego państwa polskiego, tereny Żmigrodu, należały do Wiślan i znajdowały się w pobliżu pogranicza osadnictwa dwu różnych grup słowiańskich: zachodniej i wschodniej. Rzeka Wisłoka była granicą między Polską piastowską, a Rusią halicką. Obszary na wschód od rzeki Wisłoki zostały zagarnięte przez Włodzimierza Wielkiego w roku 981. Od 1031 do 1340 roku tereny Nowego Żmigrodu graniczyły z Rusią Kijowską.

Z terenów nadwiślańskich – z doliny Dunajca, Białej, Wisłoki, zaczęli przybywać pierwsi osadnicy. Początkowo ziemie Beskidu Niskiego, porośnięte dziewiczymi lasami, były w całości własnością polskiego króla, a od XI wieku rozpoczęły się nadania na rzecz klasztorów, biskupstw i świeckich feudałów.

Od XIII wieku tereny Nowego Żmigrodu zaczęli zasiedlać Wołosi – pasterskie ludy bałkańskie, zakładając wsie na prawie wołoskim, dostosowanym do pasterskiego trybu życia. Wieś Nowy Żmigród jako osadę odnotowano w 1277 roku, a jej zalążkiem był istniejący tu wcześniej gród.

W 1305 r. w sfałszowanym dokumencie pojawia się Albert ze Żmigrodu jako wojewoda krakowski, a był wojewodą sandomierskim. Istnieje wzmianka o mieście z 1305 roku, kiedy stanowiło własność rodu Bogoriów, np. Wojciecha Bogorii ze Żmigrodu (1274–1316), szlachcica z rycerskiego rodu, syna Piotra z Bogorii i Skotnik – wojewody sandomierskiego (1306–1316), a potem dziedzicem był Mikołaj Stadnicki ze Żmigrodu h. Drużyna (ok. 1446–1490) kasztelan przemyski, wojewoda bełski.

Wzmianki, m.in. Andrzeja de Vercilis – kanonika wrocławskiego, który po soborze w latach 1311–1312 zbierał na tych ziemiach fundusze na wyprawę krzyżową, oraz dokumenty papieża Jana XXII (1321 r.) i Jana Długosza (1326 r.) piszącego już o kościele w Nowym Żmigrodzie świadczą, że miejscowość ta istniała jeszcze przed lokacją na prawie magdeburskim. W 1326 r. Nowy Żmigród jako miasto zapisane zostało w spisie kościołów (Theiner Monument I, 228). Wymieniono tu parafię in antiqua Smigrod, czyli Nowy Żmigród na ziemiach Polski. Według tego dokumentu, w 1331 roku gród ten nazywał się Żmigród. Lokowany był za panowania Kazimierza Wielkiego na szlaku z Sandomierza przez Karpaty na Węgry, na prawie magdeburskim z polską nazwą „Żmigród”. Był to stary gród przygraniczny, przy którym pobierano cło. Ludność, która zasiedlała te tereny była przeważnie polska.

Wzmianki te o Żmigrodzie pochodzą z 1331 roku, kiedy to Jan XXII ze względu na dużą tu ilość wiernych, daje zezwolenie dla polskiego prowincjała oo. Dominikanów na założenie klasztoru w Nowym Żmigrodzie. Przyczynę powstania klasztoru, papież podał w dokumencie erekcyjnym wydanym w Awinionie, w którym proszono go „aby pozwolił w twierdzy Żmigrodzie, na krańcach diecezji krakowskiej, ku granicom schizmatyckich Rusinów, którzy mieszkają tuż bezpośrednio poza diecezją krakowską, założyć klasztor oo. dominikanów, dla wielkiej ilości wiernych tam mieszkających, z powodu sąsiedztwa ze schizmatykami, ze względu na ich zbawienie, celem pouczenia ich o wierze katolickiej”.

W 1332 r. Władysław Łokietek na zjeździe w Wiślicy wydaje przywilej dla Nowego Żmigrodu, aby kupcy nie omijali tego grodu. Kazimierz Wielki nadał takie prawo dla Nowego Żmigrodu w 1345 r.

Przed rokiem 1340 granica państwowa między państwem piastowskim Kazimierza Wielkiego, a księstwem halickim przebiegała przez krótki czas na rzece Wisłok.

Według aktu wydanego w 1345 r. dla Sącza trakt handlowy na Ruś prowadził z Sącza przez Biecz i Żmigród do Sanoka.

Dokument z 1345 r. podaje, że wsie Głojsce, Kopytowa, Łubno leżały na terytorium Żmigrodu.

W XIV w. ród Wojszyków zaczął rozwijać w okolicy swoje posiadłości (latyfundium), które przeszły w ręce Stadnickich herbu Szreniawa.

Jan Długosz w XV w. podaje, że Nowy Żmigród posiadał już kościół parafialny.

Dziedzicami miasta w XV w. byli Jan herbu Drużyna oraz Jan i Czesław z Wojczy h. Powała, a także według Długosza Jan i Jakub Sieniawa z Sieniawy. Ze Złotej Księgi wynika, że w Nowym Żmigrodzie 1438 r. istniał zamek, który wraz ze Żmigrodem otrzymał Przybysław. Po jego zgonie majątek przeszedł na siostrę Katarzynę, która wyszła za mąż za Mikołaja Stadnickiego ze Stadnik, a potem w 1436? r. za Krzesława Wojczyka, którego synowie współdziedziczyli ze Stadnickimi te dobra. W 1467 r. Jan Kobyleński został pozwany przez Mikołaja i Katarzynę Stadnickich oraz Jana i Krzesława Wojszyków, rodzeństwo przyrodnie niepodzielone, dziedziców Żmigrodu o to, że nie chce z nimi dokonać rozgraniczenia i usypania kopców między ich posiadłościami: Siedliskami, Lisią Górą (dziś Łysa Góra), a należącymi do niego: Makowiskami, Leszczyną, Draganową i Głoścami (dziś Głojsce).

W 1474 roku, w czasie walk o koronę węgierską, pobliskie wsie padły ofiarą najazdu węgierskiego. Oddziały zaciężne pod wodzą Tomasza Tharczaya, utworzywszy sobie na dwa lata (do 1476 r.) bazę w zdobytym Nowym Żmigrodzie, plądrowały Podkarpacie, paląc m.in. krośnieńskie przedmieścia. Między królem Kazimierzem Jagiellończykiem a Maciejem Korwinem doszło do normalizacji warunków współżycia na pograniczu. Pertraktacje polsko-węgierskie doprowadziły do pokoju, który został zawarty 21 lutego 1475 r. Na podstawie układów wydano sobie jeńców, zwrócono zamki, np. w Nowym Żmigrodzie, wynagrodzono szkody i zawarto trzyletni rozejm.

W 1522 r. wybuchł olbrzymi pożar Żmigrodu, więc Zygmunt I Stary na prośbę dziedziców Andrzeja Stadnickiego i Czesława Wojszyka zwolnił miasto od podatków na 12 lat. W 1545 r. nadano dla miasta prawo na jarmarki i połączył beneficium Nowego ze Starym Żmigrodem. Andrzej Stadnicki, syn Mikołaja, podkomorzy przemyski i kasztelan sanocki, posiadał okoliczne wioski oraz Krempną. Potem dziedziczył je jego syn Mikołaj. W 1577 roku, jak podają lustratorzy, miasto spłonęło powtórnie.

Znaczne nasilenie osadnictwa wołoskiego nastąpiło w XVI wieku., co spowodowało ponowne lokacje na prawie wołoskim, wsi wcześniej lokowanych na prawie niemieckim. Wzajemne przenikanie różnych narodowości, kultur, religii i gospodarki przyczyniło się do powstania odrębnej grupy etnicznej Łemków wyznania greckokatolickiego. W późniejszym okresie część Łemków przeszła na prawosławie, stąd widoczne w krajobrazie beskidzkim cerkwie, oprócz greckokatolickich także prawosławne. W 1603 roku Andrzej Stadnicki odnowił klasztor dominikański.

[XVI–XVIII wiek w. był okresem rozkwitu gospodarczego Nowego Żmigrodu. Rozkwit ten i bogactwo przyciągały na tereny Nowego Żmigrodu oprócz kupców także bandy węgierskich rabusiów zwanych „tołhajami”. Napadali oni na handlarzy przemierzających trakt winny z Węgier do Polski.

Prawa miejskie nadane zostały w 1625 roku. Kościół parafialny w Nowym Żmigrodzie p. w. św. Piotra i Pawła, wybudowany pierwotnie w XVI wieku, był kilkakrotnie odbudowywany, m.in. w roku 1643.

Potop szwedzki zakończył okres dobrobytu. Jan Kazimierz Waza, w pierwszych dniach stycznia 1656, odwiedził miasto, idąc trasą z Biecza do Dukli i Krosna. W 1657 doszło do najazdu księcia Siedmiogrodu Jerzego II Rakoczego na Nowy Żmigród. W 1694 r. wybuchł w Żmigrodzie olbrzymi pożar.

W styczniu 1770 r. w ramach konfederacji barskiej działały tu oddziały Skotnickiego i Karola Radziwiłła (dziedzica Żmigrodu), w których byli nie tylko Polacy, ale i Łemkowie. 21 lipca 1770 r. na przełęczy Majdan koło Bartnego i pod Żmigrodem doszło do starć Konfederatów z wojskami rosyjskimi.

W Nowym Żmigrodzie na cmentarzu postawiono im pamiątkowy pomnik, a w południowej części regionu znajdują się groby konfederatów i upamiętniające je wzgórze Trzech Krzyży.

W 1775 r. licznie zgromadzona tu szlachta witała wracającego z zagranicy Karola Radziwiłła: Tu JO xiąże Karol Radziwiłł, wojewoda wileński, ordynat nieświeski, ołycki, kawaler orderu ś. Andrzeja, ś. Aleksandra, orła białego i ś. Huberta; po zspokojonej burzy z konfederatami polskiemi z zagranicy powracając, pierwszy krok wstrzymał w dobrach własnych, gdzie od niezliczonych prawie xiążąt, panów orderowych, senatorów, urzędników obywatelów z całej Polski i Litwy był witany (...).

Po Stadnickich dziedziczyli te dobra Wiśniowieccy i w końcu XVIII w. Radziwiłłowie, w XIX w. Bobowscy i Józef Zubrzycki.

W czasie zaborów zaborcy zlikwidowali klasztor dominikanów w Żmigrodzie oraz zastosowali represje względem księży za cesarza Józefa II (tzw. reformy józefińskie).

W 1843 r. pożar ponownie zniszczył część Żmigrodu, w tym i kościół.

W czerwcu 1849 r. w mieście nocował car Mikołaj I, który przybył tu wizytować 90-tysięczny korpus wojsk rosyjskich pod dowództwem feldmarszałka Iwana Paskiewicza, mający ruszyć na Węgry w celu stłumienia tamtejszego powstania. Po przeglądzie wojsk pod Duklą 19 czerwca i odprowadzeniu ich nad granicę węgierską w Barwinku car wrócił do Żmigrodu i udał się stąd do Krakowa.

W połowie XIX w. popularna „Geografia (...) królestw Galicyi i Lodomeryi” w haśle „Żmigród” podawała, iż to miasto Obfite w ślusarzów, tkaczów z najwięcej żydów. Jesienią 1863 r. część mieszkańców Żmigrodu i okolic, m.in. Michał Siwiński wraz z kolegami Arteckim i Kollerem oraz Adolf Kłapkowski (1846–1932, zesłany na Sybir), wstąpili do oddziału powstańczego, liczącego ok. 1000 osób (głównie złożonego z byłych żołnierzy austriackich), z komendantem Chruściakiewiczem. Dowodzić nimi miał Zygmunt Jordan. Ochotnicy walczyli w powstaniu styczniowym, a potem dostali się do niewoli rosyjskiej. Na cmentarzu w Nowym Żmigrodzie pochowany jest pochodzący z Harklowej powstaniec i długoletni zesłaniec – katorżnik Jan Siwiński oraz m.in. Adolf Kłapkowski.

W 1878 r. – odbyło się wydzielenie ze starostwa krośnieńskiego Sądu Powiatowego w Żmigrodzie i przydzielenie go do starostwa jasielskiego.

Rynek, przed 1910

Na przełomie XIX i XX w. nawiedziła miasto epidemia tyfusu. Jeden z Potulickich, właścicieli miasta, był lekarzem i stwierdził, że przyczyną rozszerzania się epidemii była głównie zanieczyszczona woda. W wyniku tego już w 1904 r. miasto otrzymało wodociąg.

W czasie I wojny światowej toczyły się tu walki. Cmentarz z I wojny światowej znajduje się w centrum cmentarza komunalnego – Cmentarz wojenny nr 8 – Nowy Żmigród.

Ostatnimi właścicielami Żmigrodu byli hrabiowie Potuliccy. W ich dworze po II wojnie światowej mieściła się przez pewien czas szkoła rolnicza. Później dwór – nieużytkowany – popadł w ruinę i został rozebrany. Pozostał po nim park w rejonie skrzyżowania z drogą do Gorlic.

II wojna światowa w Nowym Żmigrodzie

Kirkut w Nowym Żmigrodzie

W czasie II wojny światowej i walk wrześniowych w 1939 r. 2. batalion KOP z 2. Brygady Górskiej majora Jerzego Dembowskiego, wycofywał się wzdłuż szosy Gorlice-Nowy Żmigród. Posiadał nieuzbrojoną kompanię roboczą i ewakuowanych cywilów, dlatego poniósł duże straty. Wielu żołnierzy dostało się do niewoli, a reszta, po wielogodzinnej walce, odchodząc w kierunku północno-wschodnim, przybyła pod Jasło o świcie 8 września 1939 r. Działała tu Placówka AK Żmigród „Zimorodek” z dowódcą sierżantem Józefem Przybyłowskim „Zdzisławem”.

25 kwietnia 1943 r. gestapowiec Wilhelm Schuhmacher na cmentarz do Nowego Żmigrodu sprowadził 16 kalekich Łemków, Romów, Żydów i ich rozstrzelał. Na wiosnę 1943 r. Eugeniusz Morawski „Jur” z Walaszkiem „Szczygłem” opracował szczegółowy plan likwidacji obsady posterunków w Nowym Żmigrodzie. Patrole AK Antoniego Zawadzkiego „Teresy” urządzały różne akcje, m.in. zlikwidowały ukraińskiego komendanta posterunku w Krempnej. 20 kwietnia 1943 r. wykonano wyrok na niebezpiecznym konfidencie gestapo, winnym śmierci kilku Polaków w Nowym Żmigrodzie. 20 maja 1943 r. patrol dyw. Franciszka Płonki „Kubackiego” powstrzymał przed nieograniczonym rekwirowaniem bydła, napadając na samochód starosty krośnieńskiego F. Heinischa i kierownika krośnieńskiej rzeźni, jadących na spęd bydła kontyngentowego. Zabrano im samochód i broń. W ramach Akcji „Burza” patrol por. Edwarda Krajewskiego w nocy z 10 na 11 sierpnia 1944 r. zniszczył most drogowy nad Iwielką w Tokach i czołg.

17 sierpnia 1944 r. zaatakowano Niemców, którzy zginęli. Wieźli na furmance sprzęt i broń.

W Hałbowie, przy drodze do Krempnej, na południe od Nowego Żmigrodu, w pobliżu przystanku PKS Hałbów i przełęczy, w lesie znajduje się cmentarz z mogiłami. W lipcu 1942 r. hitlerowscy oprawcy zamordowali ok. 1260 Polaków, głównie żydowskiego pochodzenia, z Nowego Żmigrodu i przywiezionych z Łodzi. Niemcy część Żydów z Nowego Żmigrodu wymordowali na miejscowym kirkucie, a pozostałych ok. 500 wywieźli do obozu pracy w Płaszowie, i do obozu zagłady w Bełżcu. Trzy dni później na polanie w Przeczycy, Niemcy rozstrzelali większość Żydów z getta w Jodłowej. W 1944 r. patrol Suskiego zaatakował pod górą Hałbów Niemców zdobywając broń.

Michał Sałustowicz, starosta jasielski, w sprawozdaniu z dnia 15 września 1945 r. napisał:

Łysa Góra, Makowiska, Nienaszów i Nowy Żmigród zniszczone w prawie 100%, a na polach leży około 10 000 trupów żołnierzy i osób cywilnych zabitych w czasie o przełamanie frontu, a pola zaminowane". Kościół, który był bogato wyposażony w dzieła sztuki, został zniszczony w czasie ostatniej wojny, a najcenniejsze przedmioty wywieźli hitlerowcy. Zniszczeniu uległ również piękny Rynek z drewnianymi domami z podcieniami.

Po roku 1944 rozpoczęły się represje na AK-owcach, których osadzano w więzieniach i w obozach, lub wywożono na Syberię.

Tutaj działali rabini z dynastii sądecko-żmigrodzkiej:

• Rabin Synai Halberstam (1870–1941), zmarł w okolicach Omska,
• Aryeh Leibish Halberstam „drugi rabin żmigrodzki” zmarł w 2007 r.,
• „trzeci” działa w Antwerpii.

Archeologia

W czerwcu 2016 w pobliżu Nowego Żmigrodu odnaleziono przypadkowo cztery miecze z brązu typu liptowskiego datowane wstępnie na lata pomiędzy 1200 a 1050 p.n.e. Miecze zakończone są tarczkami z guzkiem. Na rękojeści widoczne są charakterystyczne trzy taśmowate zgrubienia i wykonany w kształcie dzwonu jelec.

Ludzie związani z Nowym Żmigrodem

• Bálint Balassi (ur. 1554–1863) – węgierski poeta epoki odrodzenia. Podczas swojego pierwszego pobytu w Polsce (1570–1572) mieszkał w Nowym Żmigrodzie.
• Wojciech Bogoria ze Żmigrodu (1274–1316) – szlachcic z rycerskiego rodu Bogoriów, był synem Piotra z Bogorii i Skotnik, wojewoda sandomierski (1306–1316).
• Walenty Chłędowski (1797–1846) – polski literat, tłumacz, krytyk literacki, pisarz, zaangażowany w pomoc pogorzelcom Żmigrodu po pożarze w 1843.
• Synaj Halberstam (1870-1941) – chasyd, ostatni rabin Nowego Żmigrodu.
• Stefan Fiałkiewicz (1916–1942) – uczestnik polskiego ruchu oporu podczas II wojny światowej, więzień obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu, rozstrzelany przez hitlerowców.
• Władysław Findysz (1907–1964), polski duchowny katolicki, męczennik za wiarę. 19 czerwca 2005 roku beatyfikowany.
• Roman Gabryszewski (1832 lub 1833 – 1897) – c. k. radca Namiestnictwa, starosta Krosna i Jasła, honorowy obywatel miasta Żmigrodu.
• Jan Karnkowski (1472–1537) – biskup przemyski i kujawski, sekretarz króla Zygmunta I Starego.
• Maria Kołsut (1896–1981) – członkini organizacji Eleusis, nauczycielka, patronka Publicznej Szkoły Podstawowej w Grabówce.
• Adam Kopyciński (1849–1914) – ksiądz katolicki, profesor, wykładowca w Seminarium Duchownym w Tarnowie, teolog, homileta, wielokrotny poseł, honorowy obywatel miasta Żmigrodu.
• Władysław Kopyciński (1893–1920) – członek Eleusis, skaut, żołnierz Legionów Polskich, autor dziennika/pamiętnika „Czyny i marzenia. Pamiętnik Legionisty”.
• Władysław Leon Mech (1894–1973) – lekarz, prezes Związku Ludowo-Narodowego na Podhalu, więzień Berezy Kartuskiej.
• Edward Nowak (1940) – polski biskup rzymskokatolicki, doktor nauk teologicznych, urzędnik Kurii Rzymskiej, arcybiskup ad personam, sekretarz Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych w latach 1990–2007.
• Julian Jan Radoniewicz (1895–1940) – kapitan piechoty Wojska Polskiego i nadkomisarz Policji Państwowej, ofiara zbrodni katyńskiej.
• Karol Stanisław Radziwiłł „Panie Kochanku” h. Trąby (1734–1790) – wojewoda wileński, starosta lwowski, miecznik wielki litewski, podczaszy litewskim, ordynat nieświeski, właściciel Żmigrodu (przebywał tu w 1777).
• Jan Siwiński (1845–1924) – powstaniec styczniowy, zesłaniec, katorżnik, autor książki „Katorżnik, czyli pamiętnik Sybiraka” (Kraków, 1905 r.).
• Andrzej Stadnicki h. Drużyna, syn Mikołaja (?–1551) – podkomorzy przemyski, kasztelan sanocki, które potem objął jego syn Mikołaj.
• Antoni Stadnicki (1771–1836) – ziemianin, bibliofil, historyk.
• Franciszek Stadnicki (1742–1810) – polski kawaler Orderów Orła Białego i św. Stanisława, konfederat barski; starosta ostrzeszowski.
• Mikołaj Stadnicki ze Żmigrodu h. Drużyna (ok. 1446–1490) – kasztelan przemyski, wojewoda bełski.
• Stanisław Diabeł Stadnicki herbu Szreniawa (ok. 1551–1610) – starosta zygwulski, przeciwnik Jana Zamoyskiego, w latach 1606–1607 jeden z przywódców rokoszu Zebrzydowskiego.

Kluby sportowe

• Klub Sportowy „Wisłoka” Nowy Żmigród – klub piłkarski założony w 1950 roku. W sezonie 2014/2015 drużyna gra w klasie A grupa KrosnoII
• Gminny Ludowy Klub Sportowy „Beskid” Nowy Żmigród – sekcja tenisa stołowego działająca od 1997 roku

Atrakcje turystyczne

• cmentarz parafialny
• cmentarz wojenny nr 8 – Nowy Żmigród
• cmentarz żydowski
• kapliczki z XVIII i XIX w.
• kaplica cmentarna pw. św. Trójcy
• Kościół parafialny pw. św. św. Piotra i Pawła – Sanktuarium bł. ks. Władysława Findysza
• Ośrodek Dokumentacji i Historii Ziemi Żmigrodzkiej
• rynek i kamieniczki z XVIII i XIX w.

Synagogi

• Synagoga Alte Szil w Nowym Żmigrodzie

Szlaki piesze

• Folusz – Mrukowa – Nowy Żmigród – Grzywacka Góra (567 m n.p.m.) – Kąty

Nowy Żmigród w literaturze

Miejscowość Nowy Żmigród jako miejsce akcji pojawia się m.in. w noweli pt. "Przyjaciel Icek" Kazimierza Chłędowskiego (1843–1920), opowiadaniu pt. „Czaradá. Opowiadanie malarza” Wincentego Łosia (1857–1918) i "Opowieści sylwestrowej" Andrzeja Stasiuka.

Nowy Żmigród w malarstwie

Nowy Żmigród został utrwalony na obrazie Stanisława Dębickiego "Krajobraz ze Żmigrodu" oraz Stanisława Czajkowskiego "Jesień w Żmigrodzie".

Zobacz też

• Stadniccy

Linki zewnętrzne

• Żmigród (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 792 .
• Cmentarz żydowski w Nowym Żmigrodzie
• Gazeta Samorządowa "Region Żmigrodzki"