Mccheta

Miasto-muzeum Mccheta^[2]^[a]
	Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
	; Katedra Sweti Cchoweli
Państwo	Gruzja
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	III, IV
Numer ref.	708
Region	Europa i Ameryka Północna
	Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	1994; na 18. sesji
Obiekt zagrożony	2009-2016
	Multimedia w Wikimedia Commons
	↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ; ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO ;

Mccheta
მცხეთა
	; Panorama Mcchety
Państwo	Gruzja
Region	Mccheta-Mtianetia
Prawa miejskie	1956
Wysokość	460 m n.p.m.
Populacja (2014); • liczba ludności	; 7940
Nr kierunkowy	995 32
Kod pocztowy	3300
	Położenie na mapie Gruzji Mccheta
	Położenie na mapie Mcchety-Mtianetii Mccheta
	41°51′N 44°43′E/41,850000 44,716667
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Mccheta (gruz. მცხეთა) – miasto we wschodniej Gruzji, przy ujściu rzeki Aragwy do Kury; stolica regionu Mccheta-Mtianetia.

Geografia

Mccheta leży przy ujściu rzeki Aragwa do Kury^[3], ok. 16 km od Tbilisi, przy Gruzińskiej Drodze Wojennej^[4].

Klimat

W mieście panuje klimat ciepły umiarkowany. Opady deszczu są znaczące, występują nawet podczas suchych miesięcy. Klimat w mieście został sklasyfikowany jako Cfa zgodnie z systemem Köppena-Geigera. W mieście średnia roczna temperatura wynosi 12,6 °C, zaś średnioroczne opady to 557 mm. Najsuchszym miesiącem jest styczeń z opadami na poziomie 25 mm, zaś największe opady występują w maju, ze średnią 85 mm. Różnica w opadach pomiędzy najsuchszym a najbardziej mokrym miesiącem wynosi 60 mm. Najcieplejszym miesiącem w roku jest lipiec, ze średnią temperaturą 24,2 °C, z kolei najzimniejszy jest styczeń ze średnią temperaturą 0,9 °C. Wahania roczne temperatur wynoszą 23,3 °C^[5].

Historia

Mccheta jest jednym z najstarszych miast Gruzji, położona na skrzyżowaniu ważnych szlaków handlowych, w regionie o żyznych glebach i łagodnym klimacie^[3]. Badania archeologiczne wykazały istnienie osad ludzkich w tym miejscu w epoce brązu (3000–2000 p.n.e.)^[3]. Miasto rozwinęło się w pierwszym tysiącleciu p.n.e.^[4]. We wczesnym okresie istnienia otoczono je murami obronnymi. Prawdopodobnie od południowo-wschodniej strony znajdowała się twierdza Armazka, położona wysoko na górze Bagineti, na prawym brzegu rzeki Mtkwari (Kury), a od strony północnej miasto-twierdza Cycamuri, którą grecki poeta z I w. nazywa Sawsamoro^[6]. Od III wieku p.n.e. do V wieku n.e. Mccheta była stolicą gruzińskiego Królestwa Iberii^[4]^[7]. W roku 65 p.n.e. została zniszczona przez rzymskiego wodza – Pompejusza^[4] po tym, jak pokonał Mitrydatesa VI Eupatora^[3]. Miasto zostało odbudowane^[3].

W IV wieku Święta Nino przyniosła do Gruzji chrześcijaństwo^[3]. W 337 roku w Mcchecie proklamowano religię chrześcijańską jako religię państwową. Mccheta do dziś jest siedzibą najwyższych władz Gruzińskiego Kościoła Prawosławnego^[3]. W VI wieku książę Dagi przeniósł stolicę do Tbilisi, Mccheta pozostała jednak miejscem koronacji władców Gruzji oraz ich pochówków aż do XIX wieku^[8]. W okresie XI–XIII w. pod panowaniem Bagratydów, w 1801 roku włączona wraz z Gruzją do Rosji^[3].

W 2014 roku Katolikos-Patriarcha Gruzji Eliasz II nadał Mcchecie tytuł „Świętego Miasta”^[9].

Zabytki

sobór katedralny Sweti Cchoweli z XI w. – zbudowany na miejscu pierwszej w Gruzji świątyni chrześcijańskiej z IV w.^[10], miejsce koronacji i pochówku władców Gruzji m.in. Wachtanga Gorgasaliego i królów z dynastii Bagratydów^[4]; siedziba najwyższych władz Gruzińskiego Prawosławnego Kościoła Apostolskiego^[4]
monastyr Dżwari z VI w.^[10]
żeński klasztor (monastyr) Samtawro (od IV do XVI w.) z cerkwiami św. Nino (IV w.) i Przemienienia Pańskiego (główny kościół zespołu, 1. poł. XI w., przebudowany w XIII i XV w.)
ruiny akropolu Armazisciche – na prawym brzegu rzeki Kury, kompleks rozbudowywany od III wieku p.n.e., z pozostałościami cytadeli, pałacu i grobowców
ruiny pałacu królów iberyjskich w Armazischewi (I–III w. n.e.)

W 1994 roku zabytki historyczne Mcchety zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO^[7]. W roku 2009 miasto zostało umieszczone na Liście Dziedzictwa Zagrożonego UNESCO z powodu postępującego zniszczenia murów oraz fresków^[8]^[11].

Galeria

Sobór katedralny Sweti Cchoweli
Monastyr Dżwari
Klasztor Samtawro
Klasztor Samtawro - Cerkiew Przemienienia Pańskiego
Klasztor Samtawro - Cerkiew św. Nino
Twierdza Bebriscyche
Widok na miasto spod twierdzy Bebriscyche
Plac z fontanną
Plac z fontanną
Kawiarnia w starym budynku
Mozaika na starym budynku

Przypisy

↑ საქართველოს საპატრიარქოს წმიდა ანდრია პირველწოდებულის სახელობის ქართული უნივერსიტეტი – mkhositashvili.pdf. dl.sangu.edu.ge, 2018. s. 134. [dostęp 2021-02-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-02-17)]. (gruz.).
↑ Gruzja. Polski Komitet ds. UNESCO. [dostęp 2018-06-26].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h unesco: World Heritage List Mtskheta No 708. [dostęp 2016-04-16]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Alexander Mikaberidze: Historical Dictionary of Georgia. Rowman & Littlefield, 2015, s. 481. ISBN 978-1-4422-4146-6. [dostęp 2016-04-16].
↑ KLIMAT: MTSKHETA. climate-data.org. [dostęp 2016-04-18]. (pol.).
↑ Zwiedzanie Gruzji. W: Gruzja, Armenia i Azerbejdżan - Magiczne Zakaukazie. Wyd. IV. Gliwice: Wydawnictwo Helion, 2012, s. 109, seria: Przewodniki Bezdroży. ISBN 978-83-246-7447-3.
↑ ^a ^b unesco: Historical Monuments of Mtskheta. [dostęp 2016-04-16]. (ang.).
↑ ^a ^b Gruzińska Droga Wojenna i okolice. W: Sławomir Adamczak: Gruzja, Armenia i Azerbejdżan. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Pascal, 2013, s. 141, seria: Praktyczny przewodnik. ISBN 978-83-7642-141-4.
↑ Historical city Mtskheta becomes “Holy City”. [w:] Agenda.ge [on-line]. 2014-04-07. [dostęp 2016-04-16]. (ang.).
↑ ^a ^b Mccheta, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-04-17] .
↑ Georgia’s Historical Monuments of Mtskheta inscribed on Danger List. 2009-06-28. [dostęp 2016-04-19]. (ang.).

Literatura

Szałwa Amiranaszwili: Sztuka gruzińska, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1973
David Marshall Lang, Dawna Gruzja, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1972

Linki zewnętrzne

Mccheta i okolice. Mccheta – starożytna stolica Gruzji. [dostęp 2016-04-17]. (pol.).

[3] Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO

[4] Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

[dl.sangu.edu.ge-mkhositashvili.pdf-s134-1] საქართველოს საპატრიარქოს წმიდა ანდრია პირველწოდებულის სახელობის ქართული უნივერსიტეტი – mkhositashvili.pdf. dl.sangu.edu.ge, 2018. s. 134. [dostęp 2021-02-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-02-17)]. (gruz.).

[Gruzja-2] Gruzja. Polski Komitet ds. UNESCO. [dostęp 2018-06-26].

[unesco2-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h unesco: World Heritage List Mtskheta No 708. [dostęp 2016-04-16]. (ang.).

[Mikaberidze481-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Alexander Mikaberidze: Historical Dictionary of Georgia. Rowman & Littlefield, 2015, s. 481. ISBN 978-1-4422-4146-6. [dostęp 2016-04-16].

[http_pl_climate_data_org-7] KLIMAT: MTSKHETA. climate-data.org. [dostęp 2016-04-18]. (pol.).

[bezdroza-8] Zwiedzanie Gruzji. W: Gruzja, Armenia i Azerbejdżan - Magiczne Zakaukazie. Wyd. IV. Gliwice: Wydawnictwo Helion, 2012, s. 109, seria: Przewodniki Bezdroży. ISBN 978-83-246-7447-3.

[unesco1-9] unesco: Historical Monuments of Mtskheta. [dostęp 2016-04-16]. (ang.).

[pascal-10] Gruzińska Droga Wojenna i okolice. W: Sławomir Adamczak: Gruzja, Armenia i Azerbejdżan. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Pascal, 2013, s. 141, seria: Praktyczny przewodnik. ISBN 978-83-7642-141-4.

[agenda-11] Historical city Mtskheta becomes “Holy City”. [w:] Agenda.ge [on-line]. 2014-04-07. [dostęp 2016-04-16]. (ang.).

[PWN-12] Mccheta, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-04-17] .

[unesco3-13] Georgia’s Historical Monuments of Mtskheta inscribed on Danger List. 2009-06-28. [dostęp 2016-04-19]. (ang.).

[1]

[2]

[a]

[b]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]