Borsuk
| Meles | |||
| Brisson, 1762[1] | |||
.jpg) Przedstawiciel rodzaju – borsuk europejski (M. meles) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj |
borsuk | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Ursus meles Linnaeus, 1758 | |||
| Synonimy | |||
| |||
| Gatunki | |||
| |||
| Zasięg występowania | |||
 Meles meles Meles leucurus Meles anakuma | |||
Borsuk[7] (Meles) – rodzaj ssaków z podrodziny Melinae w obrębie rodziny łasicowatych (Mustelidae). Współcześnie używane polskie określenie tego zwierzęcia, które wyparło wcześniejszą nazwę jaźwiec[8], pochodzi oryginalnie z języków tureckich (turcyzm), a do języka polskiego trafiła za pośrednictwem rusińskim (rutenizm)[9].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Eurazji[10][11][12].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała (bez ogona) 49,5–90 cm, długość ogona 11,5–20,5 cm; masa ciała 3,5–17 kg[11][13].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj zdefiniował w 1762 roku francuski zoolog Mathurin Jacques Brisson w publikacji swojego autorstwa dotyczącej systematyki ssaków[c][1]. Brisson nie wskazał gatunku typowego (opisał tylko cztery gatunki bez stosowania się do zasad nazewnictwa binominalnego); w ramach późniejszego oznaczenia w 1998 roku Międzynarodowa Komisja Nomenklatury Zoologicznej na gatunek typowy wyznaczyła borsuka europejskiego (M. meles)[2].
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]- Meles: łac. meles ‘borsuk’[14].
- Taxus: nowołac. taxus ‘borsuk’, od pragerm. þahsuz ‘borsuk’[15]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): „Blaireau” (= Ursus meles Linnaeus, 1758).
- Melesium: łac. meles „borsuk”[14].
- Eumeles: gr. ευ eu „dobry, ładny, typowy”; rodzaj Meles Brisson, 1762 (borsuk)[16]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Meles anakuma Temminck, 1844.
- Meledes: rodzaj Meles Brisson, 1762 (borsuk); -οιδης -oidēs ‘przypominający’[17]. Gatunek typowy: Meles taxus arenarius Satunin, 1895 (= Taxidea leucurus Hodgson, 1847).
Podział systematyczny
[edytuj | edytuj kod]Do rodzaju należą następujące gatunki[18][13][10]:
| Grafika | Gatunek | Autor i rok opisu | Nazwa zwyczajowa[7] | Podgatunki[11][10][13] | Rozmieszczenie geograficzne[11][10][13] | Podstawowe wymiary[11][13][d] | Status IUCN[19] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 |
Meles meles | (Linnaeus, 1758) | borsuk europejski | gatunek monotypowy | Europa na wschód do Wołgi (Rosja), na północ od gór Kaukaz, Krety i Rodos | DC: 56–90 cm DO: 11,5–20 cm MC: 10–16 kg |
LC |
 |
Meles canescens | Blanford, 1875 | gatunek monotypowy | Kaukaz i Bliski Wschód od Turcji, Izraela, Libanu i Syrii po Irak, Iran i północny Afganistan | DC: około 84 cm DO: brak danych MC: brak danych |
NE | |
 |
Meles leucurus | Hodgson, 1847 | borsuk azjatycki | 2 podgatunki | Rosja (na wschód od rzeki Wołga przez Syberię do Rosyjskiego Dalekiego Wschodu), Kazachstan, Mongolia, północna, środkowa, wschodnia i południowo-wschodnia Chińska Republika Ludowa i Półwysep Koreański | DC: 49–70 cm DO: 13–20 cm MC: 3,5–9 kg |
LC |
 |
Meles anakuma | Temminck, 1844 | borsuk japoński | gatunek monotypowy | Honsiu, Kiusiu i Sikoku, Japonia | DC: 50–80 cm DO: 14–20 cm MC: 6–17 kg |
LC |
Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski; NE – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.
Opisano również gatunki wymarłe z plejstocenu[20]:
- Meles chiai Teilhard de Chardin, 1940[21] (Azja)
- Meles magna Jiangzuo Qigao, Liu Jinyi, J. Wagner & Chen Jin, 2018[22] (Azja)
- Meles minor (Pei Wenzhong, 1987)[23] (Azja)
- Meles mukasianakuma Shikama, 1949[24] (Azja)
- Meles teilhardi Qiu Zhanxiang, Deng Tao & Wang Banyue, 2004[25] (Azja)
- Meles thorali Viret, 1951[26] (Europa)
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Nazwa nieważna, odrzucona ze względów nomenklatorycznych decyzją ICZN[2].
- ↑ Nowa nazwa dla Taxus É. Geoffroy Saint-Hilaire & G. Cuvier, 1795.
- ↑ Publikacja Brissona Regnum animale in classes IX... została uznana za nieważną na mocy uprawnień ICZN ze względu na niekonsekwentne stosowanie nazewnictwa binominalnego, jednak nazwa Meles została zachowana aby uniknąć zamieszania nomenklatorycznego[2].
- ↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b M.J. Brisson: Regnum animale in classes IX. distributum, sive, Synopsis methodica : sistens generalem animalium distributionem in classes IX, & duarum primarum classium, quadrupedum scilicet & cetaceorum, particularem divisionem in ordines, sectiones, genera & species: cum brevi cujusque speciei descriptione, citationibus auctorum de iis tractantium, nominibus eis ab ipsis & nationibus impositis, nominibusque vulgaribus. Lugduni Batavorum: Theodorum Haak, 1762, s. 12. (łac.).
- ↑ a b c ICZN. Regnum Animale ..., Ed. 2 (M.J. Brisson, 1762): rejected for nomenciatural purposes, with the conservation of the mammalian generic names Philander (Marsupialia), Pteropus (Chiroptera), Glis, Cuniculus and Hydrochoerus (Rodentia), Meles, Lutra and Hyaena (Carnivora), Tapirus (Perissodactyla), Tragulus and Giraffa (Artiodactyla). „The Bulletin of zoological nomenclature”. 55 (1), s. 64–71, 1998. (ang.).
- ↑ É. Geoffroy Saint-Hilaire & F. Cuvier. Mammalogie. Mémoire sur une nouvelle division des Mammifères, et sur les principes qui doivent servir de base dans cette sorte de travail, lu à la société d’Histoire naturelle, le premier floréal de l’an troisième. „Magasin Encyclopédique”. 2, s. 187, 1795. (fr.).
- ↑ C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 59. (fr.).
- ↑ J.E. Gray. Revision of the genera and species of Mustelidae contained in the British Museum. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1864, s. 140, 1864. (ang.).
- ↑ Н.Ф. Кащенко. Meledes subgenus novum. „Записки Фiзико-математические вiддiлу Украiнськоi Академiи Наук”. 4, s. 21, 1925. (ros. • łac.).
- ↑ a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 158. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ PWN: jaźwiec – Słownik języka polskiego PWN. [dostęp 2018-05-30].
- ↑ Aleksander Brückner: Słownik etymologiczny języka polskiego. 1927. Cytat: turecka nazwa zamiast rodzimej, p.jaźwiec, już w 16. w. w Wielkopolsce obiegająca; Ruś pisze je barsuk; tur. borsuk.
- ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 450. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
- ↑ a b c d e S. Larivière & A.P. Jennings: Family Mustelidae (Weasels and relatives). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 622–624. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Meles. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-23].
- ↑ a b c d e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 684. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ a b Palmer 1904 ↓, s. 408.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 666.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 276.
- ↑ E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 172. (ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-12-20]. (ang.).
- ↑ Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-07-10]. (ang.).
- ↑ J.S. Zijlstra, Meles Brisson, 1762, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-12-20] (ang.).
- ↑ P. Teilhard de Chardin. The fossils from locality 18, near Peking. „Palaeontologia Sinica”. Series C. 124, s. 1−100, 1940. (ang.).
- ↑ Q. Jiangzuo, J. Liu, J. Wagner & J. Chen. Taxonomical revision of „Arctonyx” fossil remains from the Liucheng Gigantopithecus Cave (South China) by means of morphotype and morphometrics, and a review of Late Pliocene and Early Pleistocene Meles fossil records in China. „Palaeoworld”. 27 (2), s. 289, 2018. DOI: 10.1016/j.palwor.2017.12.001. (ang.).
- ↑ W. Pei. Carnivora, Proboscidea and Rodentia from Liucheng Gigantopithecus cave and other caves in Guangxi. „Memoirs of Institute of Vertebrate Palaeontology and Palaeoanthropology Academia Sinica”. 18, s. 16, 1987.
- ↑ T. Shikama. The Kuzuü ossuaries. Geological and palaeontological studies of the limestone fissure deposits, in Kuzuü, Totigi Prefecture. „Science Reports of the Tohoku Imperial University”. 2nd series. 23, s. 152, 1949.
- ↑ Z. Qiu, T. Deng & B. Wang. Early Pleistocene mammalian fauna from Longdan, Dongxiang, Gansu, China. „Palaeontologia Sinica”. 191, s. 61, 2004.
- ↑ J. Viret. Meles thorali n. sp. du loess villafranchien de Saint-Vallier (Drôme). „Eclogae geologicae Helvetiae”. 43, s. 274–287, 1951. (fr.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).