-ę

-ę (język polski)

wymowa:

​

znaczenia:

przyrostek

(1.1) …tworzący nazwy istot niedorosłych

(1.2) daw. reg. (Górny Śląsk) …tworzący nazwy dziewcząt od nazwiska rodzica

końcówka fleksyjna

(2.1) …tworząca pierwszą osobę liczby pojedynczej czasu teraźniejszego i przyszłego prostego czasowników

(2.2) …tworząca biernik liczby pojedynczej rzeczowników zakończonych na -a

(2.3) …wskazująca na gramatyczny rodzaj nijaki mianownikowej formy rzeczownika

odmiana:

(1.1)

 

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	-ę	-ęta
dopełniacz	-ęcia	-ąt
celownik	-ęciu	-ętom
biernik	-ę	-ęta
narzędnik	-ęciem	-ętami
miejscownik	-ęciu	-ętach
wołacz	-ę	-ęta

przykłady:

(1.1) foczę, kocię

(1.1) chłopię, dziewczę

(1.2) Lipię → córka Lipy

(2.1) toczę, koszę, myślę

(2.2) kotkę, mamę, wojnę, poetę

(2.3) strzemię

składnia:

kolokacje:

synonimy:

(1.2) -czę

(2.3) -e, -o, -um

antonimy:

hiperonimy:

hiponimy:

holonimy:

meronimy:

wyrazy pokrewne:

związki frazeologiczne:

etymologia:

(1.1) z dawnej deklinacji *-ęt-

(2.1) praindoeur. *-omi

uwagi:

zobacz słowa kończące się na „-ę”

(1.1) Jeśli to możliwe, zmiękcza poprzedzającą spółgłoskę („bocian” > „bocianię”; „sokół” > „sokolę”; „kot” > „kocię”; „żubr” > „żubrzę”). Jeśli jest nią „k”, następuje wymiana na „cz” („wilk” > „wilczę”; „indyk” > „indyczę”).

(1.1) W leksemach cielę, jagnię, prosię, szczenię, źrebię – mimo że są one nazwami istot niedorosłych – ę jest końcówką fleksyjną (2.3), a nie przyrostkiem. Wyrazy te są niemotywowane.

(2.1) Dotyczy wszystkich koniugacji poza pierwszą i drugą. Spotykane czasami używanie tej końcówki w odmianie czasowników drugiej koniugacji („rozumię”, „umię”) jest niepoprawne.

(2.2) Dotyczy rzeczowników rodzaju żeńskiego oraz rzeczowników rodzaju męskiego, które opisują mężczyzn.

tłumaczenia:

• białoruski: (2.2) -у, -ю
• chorwacki: (2.2) -u
• czeski: (2.2) -u
• rosyjski: (1.1) -ёнок, -онок; (2.1) -у, -ю; (2.2) -у, -ю
• serbski: (2.2) -у
• słowacki: (2.2) -u
• słoweński: (2.2) -o
• ukraiński: (2.2) -у, -ю

źródła: