Zdobycie Moskwy (1238)
Zdobycie Moskwy przez Mongołów – mające miejsce w 1238 roku zajęcie, splądrowanie, wymordowanie mieszkańców i spalenie Moskwy wraz z pobliskimi wsiami przez najeźdźców mongoło-tatarskich.
| Podboje Mongołów | |||
| |||
| Czas |
1238 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium | |||
| Wynik |
splądrowanie Moskwy, wymordowanie ludności, spalenie miasta | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
Położenie na mapie świata  | |||
| 55,755833°N 37,617778°E/55,755833 37,617778 | |||
O wydarzeniu z 1238 roku krótko, aczkolwiek najbardziej szczegółowo, wspomina Latopis Ławrientiewski. Źródło informuje o tym, że Tatarzy zdobyli miasto, księcia Włodzimierza wzięli do niewoli, zabili wojewodę Filipa Niankę, wybili ludność, splądrowali, później spalili miasto i okoliczne wioski. Inne kroniki ruskie powielają ten opis, skracając go lub tylko wzmiankując o zdarzeniu. Ze źródeł spoza kręgu ruskiego o tymże fakcie informuje historyk perski Raszidoddin. Jako nazwę miasta podaje Makar, prawdopodobnie mając na myśli Moskwę. W jego relacji pojawia się informacja o tym, że oblężenie trwało pięć dni[1].
Z późniejszych źródeł wymienia się XVIII-wieczna, podpisana przez mag. Pausa notatka, wklejona do jednego z manuskryptów z uzupełnionym tekstem Latopisu Nikonowskego (Летопись Никоновская). Notatka stanowi streszczenie wcześniejszej, nieznanej kroniki ruskiej[2]. Analiza językowa (badanie zwrotów frazeologicznych, stylu i słownictwa itd.) wykazała, że niezachowany oryginał pochodził z północnych obszarów Rusi, historyczna – że najwcześniej można datować go na pierwszą połowę XIV wieku (najwcześniejsze tytułowanie Batu-chana carem)[3]. Z notatek Pausa wynika, że przy osadzie Tatarzy „bili Moskwę, nie przestając”. Może to świadczyć o użyciu przez nich broni miotającej. Ta informacja przypomina wzmiankę u Ali Ad-Dina Aty Malika Dżuwajniego o osadzie niezidentyfikowanego miasta „M.k.s.” na Rusi (przypuszczalnie jest to Moskwa, choć lokalizacja niepotwierdzona). W dalszej części notatki Pausa znajduje się opis oblężenia w następującej chronologii: udany wypad moskwian, ucieczka Tatarów, podciągnięcie pod mury miejskie wszystkich sił Batu-chana, pojmanie i poćwiartowanie wojewody, zdobycie i spalenie miasta. Te działania wojenne mogły trwać kilka dni, co by się zgadzało z relacją Raszidoddina[4].
Trudność badaczom w notatce Pausa nastręcza ocena faktów udanego wypadu moskwian przeciwko Tatarom i zabicie Filipa Nianki. Z XVII-wiecznej Historii scytyjskiej Andrieja Łyzłowa można wnioskować o aktywności obrońców Moskwy. Przypuszczalnie autor dzieła czerpał wiadomości z nieznanych współcześnie źródeł, z którymi jednak mógł się zetknąć w XVIII wieku Paus. Mogły to być niezachowane latopisy, których wydźwięk w aspekcie historyczno-politycznym był odmienny od Latopisu Ławrientiewskiego. Sam Latopis Ławrientiewski i pozostałe źródła ruskie z tego okresu łagodzą nieco okrucieństwo wojsk tatarskich i nie relacjonują niektórych inicjatyw Rusinów w obronie przeciwko najeźdźcom. Prawdopodobnym i realistycznym wydaje się też zabójstwo Filipa Nianki poprzez posiekanie go na części. Opis podobnego sposobu zabicia spotykany jest w innych źródłach z epoki – u Raszidoddina i Dżuwajniego jest to, dla przykładu, zamordowanie Połowca Baczmana przez Mongkego[5].
Przypisy
edytuj- ↑ Горский 1978 ↓, s. 176–177.
- ↑ Горский 1978 ↓, s. 177.
- ↑ Горский 1978 ↓, s. 180–181.
- ↑ Горский 1978 ↓, s. 182.
- ↑ Горский 1978 ↓, s. 182–183.
Bibliografia
edytuj- Горский А.Д.: К вопросу об обороне Москвы в 1238 г.. W: Восточная Европа в древности и средневековье. Сборник статей. С.А. Левина (ред.). Москва: 1978, s. 176–184.