Wikipedia

Wybory do Parlamentu Europejskiego w Polsce

Wybory do Parlamentu Europejskiego w Polsce – wybory do Parlamentu Europejskiego przeprowadzane na terytorium Polski. Ich główne zasady oraz pozycja prawnoustrojowa Parlamentu Europejskiego określone są w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (do 2009 r. Traktacie ustanawiającym Wspólnotę Europejską[1]), zaś szczegóły regulowane są na poziomie państw członkowskich[2]. W Polsce regulacje prawne dotyczące wyłaniania składu Parlamentu Europejskiego zawarte są w Kodeksie wyborczym[3][4].

Sala obrad Parlamentu Europejskiego w Strasburgu

Regulacje wspólnotowe

edytuj

Podstawowe zasady wyborów określone są w art. 223 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (do 2009 r. art. 190 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską[1]). Ustanawia on dwie naczelne zasady – bezpośredniość i powszechność[1]. Przewiduje również możliwość uchwalenia jednolitej ordynacji wyborczej w całej Unii[1]. Ważnymi aktami prawnymi regulującymi procedurę wyborczą są także dyrektywa 93/109/WE[5] oraz Akt dotyczący wyborów przedstawicieli do Parlamentu Europejskiego w powszechnych wyborach bezpośrednich[2]. Wysokość maksymalnej granicy progu wyborczego ustalono na poziomie 5%[2]. Prawo wyborcze przysługuje wszystkim obywatelom Unii – czynne w większości państw od 18. roku życia (w Grecji jest to 17 lat, na Malcie, w Niemczech, Austrii, Belgii - 16), bierne – w zależności od państw[2]. We wszystkich krajach członkowskich przyjęto także zasady równości oraz proporcjonalności[2]. Liczba eurodeputowanych wybieranych z poszczególnych państw ustalona jest w traktacie nicejskim oraz traktatach akcesyjnych do Unii Europejskiej z 2003 i 2005 roku. Na kadencję 2004-2009 w Polsce wybrano 54 deputowanych, zaś od wyborów w czerwcu 2009 było to 50 parlamentarzystów[6], następnie w 2014 r. było to 51 eurodeputowanych, a w 2019 r. 51 1, w związku z Brexitem. Również termin wyborów określony jest przez przepisy prawa Unii Europejskiej, natomiast samo głosowanie zarządza Prezydent[4].

Ordynacja w Polsce

edytuj

Wybory do Parlamentu Europejskiego są jedynymi wyborami powszechnymi nieuregulowanymi w Konstytucji, a jedynie poprzez ustawę[3]. Przyjęła ona cztery naczelne zasady[7]:

Przepisy ustawy rozstrzygają także kwestię niepołączalności funkcji parlamentarzysty w Polsce z funkcją posła do Parlamentu Europejskiego – wybór posła lub senatora na eurodeputowanego skutkuje automatyczną utratą mandatu w Sejmie lub Senacie[8].

Prawa wyborcze

edytuj

Prawa wyborcze przysługują wszystkim obywatelom polskim, a także obywatelom innych państw członkowskich stale zamieszkujących w Polsce[7], ujętym w stałym rejestrze wyborców[4] (zasada domicylu). Zasada ta została potwierdzona w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 31 maja 2004[9]. Prawo wybierania przysługuje osobom, które ukończyły 18. rok życia oraz nie zostały wyrokiem sądu pozbawione praw publicznych, praw wyborczych ani ubezwłasnowolnione[4]. Prawo wybieralności przysługuje osobom, które nie były karane za przestępstwo popełnione umyślnie, ścigane z oskarżenia publicznego i od co najmniej 5 lat stale zamieszkują w Polsce lub na terytorium innego państwa Unii Europejskiej[4]. Dolna granica (cenzus) wieku wynosi 21 lat[4].

Zgłaszanie kandydatów i kampania wyborcza

edytuj

Prawo zgłaszania kandydatów przysługuje wyborcom oraz partiom politycznym, którym dodatkowo przyznano prawo tworzenia koalicji wyborczych[4]. Czynności wyborcze oraz kampania prowadzone są przez komitety wyborcze[4]. Utworzenie komitetu obarczone jest wymogiem zebrania 1000 podpisów poparcia dla tej inicjatywy[4]. Liczba kandydatów zgłaszanych na listach okręgowych przez komitety musi zawierać się w przedziale pomiędzy pięcioma a dziesięcioma osobami[4]. Kandydować wolno wyłącznie w jednym okręgu i tylko z jednej listy[4]. Rejestracja listy wymaga zebrania 10 000 podpisów poparcia[4]. Kampania rozpoczyna się wraz z ogłoszeniem postanowienia o zarządzeniu wyborów i kończy 24 godziny przed dniem ich rozpoczęcia (tzw. cisza wyborcza)[4]. Prowadzi się ją na zasadach określonych w Ordynacji wyborczej do Sejmu i do Senatu[4]. Jej finansowanie jest jawne[4].

Podział mandatów

edytuj

Ustalaniem wyników wyborów zajmuje się Państwowa Komisja Wyborcza[4]. W podziale mandatów uczestniczą komitety wyborcze, które w skali kraju uzyskały minimum 5% ważnych głosów[4]. Liczba mandatów przysługująca poszczególnym komitetom w skali kraju ustalana jest według metody D’Hondta (art. 356 Kodeksu wyborczego)[4][7]. Następnie mandaty przypadające danemu komitetowi są dzielone pomiędzy jego listy okręgowe z zastosowaniem metody Hare’a-Niemeyera (art. 358 Kodeksu wyborczego)[4][10]. Państwowa Komisja Wyborcza sporządza protokół oraz ogłasza wyniki wyborów w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej w formie obwieszczenia[4]. Wszelkie protesty wyborcze rozpatrywane są przez Sąd Najwyższy[4]. Brak przydziału określonej liczby mandatów poszczególnym okręgom umożliwia sytuację, w której ze względu na niską frekwencję w danym okręgu oraz odpowiedni rozkład głosów na poszczególne listy wyborcze, w danym okręgu nie zostanie wybrany żaden deputowany[11].

Okręgi wyborcze

edytuj
 
mapa okręgów

Ordynacja dzieli kraj na trzynaście wielomandatowych okręgów wyborczych. Zasada ta jest krytykowana ze względu na to, że europosłowie mają reprezentować w PE cały kraj, nie poszczególne okręgi, co prowadzi do rozlicznych patologii podczas kampanii wyborczej[12].

Okręgi wyborcze w wyborach do Parlamentu Europejskiego
Numer Obszar Siedziba okręgowej komisji wyborczej
Okręg nr 1 województwo pomorskie Gdańsk
Okręg nr 2 województwo kujawsko-pomorskie Bydgoszcz
Okręg nr 3 województwo podlaskie i warmińsko-mazurskie Olsztyn
Okręg nr 4 Warszawa z 8 powiatami województwa mazowieckiego Warszawa
Okręg nr 5 4 miasta na prawach powiatu i 29 powiatów województwa mazowieckiego Warszawa
Okręg nr 6 województwo łódzkie Łódź
Okręg nr 7 województwo wielkopolskie Poznań
Okręg nr 8 województwo lubelskie Lublin
Okręg nr 9 województwo podkarpackie Rzeszów
Okręg nr 10 województwo małopolskie i świętokrzyskie Kraków
Okręg nr 11 województwo śląskie Katowice
Okręg nr 12 województwo dolnośląskie i opolskie Wrocław
Okręg nr 13 województwo lubuskie i zachodniopomorskie Gorzów Wielkopolski

Wyniki wyborów

edytuj
Osobne artykuły: Wybory do Parlamentu Europejskiego w Polsce w 2004 roku, Wybory do Parlamentu Europejskiego w Polsce w 2009 roku, Wybory do Parlamentu Europejskiego w Polsce w 2014 roku, Wybory do Parlamentu Europejskiego w Polsce w 2019 roku i Wybory do Parlamentu Europejskiego w Polsce w 2024 roku.

Od czasu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej wybory odbyły się pięciokrotnie – 13 czerwca 2004[13], 7 czerwca 2009, 25 maja 2014, 26 maja 2019 oraz 9 czerwca 2024.

Frekwencja

Wybory

Frekwencja

Wybory do PE w 2004 20,9%[13]
Wybory do PE w 2009 24,53%[14]
Wybory do PE w 2014 23,83%[15]
Wybory do PE w 2019 45,68%[16]
Wybory do PE w 2024 40,65%[17]

Polskie partie w Parlamencie Europejskim

edytuj
Osobne artykuły: Frakcje w Parlamencie Europejskim, Polscy posłowie do Parlamentu Europejskiego 2004, Polscy posłowie do Parlamentu Europejskiego 2004–2009, Polscy posłowie do Parlamentu Europejskiego 2009–2014, Polscy posłowie do Parlamentu Europejskiego 2014–2019, Polscy posłowie do Parlamentu Europejskiego 2019–2024 i Polscy posłowie do Parlamentu Europejskiego.
Przynależność polskich partii[18] do frakcji w Parlamencie Europejskim
Frakcja Ideologia Partie
Europejska Partia Ludowa chrześcijańska demokracja PO, PSL
Partia Europejskich Socjalistów socjaldemokracja Nowa Lewica, SLD, Wiosna, UP, Twój Ruch, SDPL
Odnówmy Europę liberalizm Polska 2050
Porozumienie Liberałów i Demokratów na rzecz Europy (2004 - 2019 nieistniejąca) liberalizm PD, SD
Europejscy Konserwatyści i Reformatorzy konserwatyzm PiS, SP, Porozumienie, PRJG, Prawica Rzeczypospolitej, Ruch PE
Unia na rzecz Europy Narodów (1999 - 2009 nieistniejąca) Europa ojczyzn PiS, NP, Stronnictwo „Piast”, Samoobrona RP
Zieloni – Wolny Sojusz Europejski zielona polityka i regionalizm –
Zjednoczona Lewica Europejska – Nordycka Zielona Lewica socjalizm i komunizm –
Tożsamość i Demokracja nacjonalizm, eurosceptycyzm –
Europa Narodów i Wolności (2015 - 2019 nieistniejąca) Europa ojczyzn Kongres Nowej Prawicy
Europa Wolności i Demokracji Bezpośredniej (2014 - 2019 nieistniejąca) eurosceptycyzm dawniej KORWiN
Europa Wolności i Demokracji (2009 - 2014 nieistniejąca) eurosceptycyzm dawniej SP
Niepodległość i Demokracja (2004 - 2009 nieistniejąca) eurosceptycyzm Liga Polskich Rodzin, dawniej Prawica Rzeczypospolitej

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d Paweł J. Borkowski: Rada Europejska. Instytucje prawodawczo-wykonawcze Wspólnot Europejskich. W: Witold Góralski: Unia Europejska. T. 1: Geneza - System - Prawo. Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., 2007, s. 229. ISBN 978-83-7526-805-8.
  2. ↑ a b c d e Paweł J. Borkowski: Rada Europejska. Instytucje prawodawczo-wykonawcze Wspólnot Europejskich. W: Witold Góralski: Unia Europejska. T. 1: Geneza - System - Prawo. Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., 2007, s. 230. ISBN 978-83-7526-805-8.
  3. ↑ a b Leszek Garlicki: Wybory i prawo wyborcze. W: Leszek Garlicki: Polskie prawo konstytucyjne. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 146. ISBN 978-83-7206-142-3.
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy. (Dz.U. z 2022 r. poz. 1277).
  5. ↑ Rada Unii Europejskiej, Dyrektywa Rady 93/109/WE z dnia 6 grudnia 1993 r. [online], eur-lex.europa.eu, 6 grudnia 1993 [dostęp 2009-03-07] [zarchiwizowane z adresu 2009-05-21].
  6. ↑ Wybory Europejskie – 7 czerwca 2009 [online], Parlament Europejski, 8 stycznia 2009 [dostęp 2009-02-23] [zarchiwizowane z adresu 2009-01-23].
  7. ↑ a b c Leszek Garlicki: Polska w Unii Europejskiej. W: Leszek Garlicki: Polskie prawo konstytucyjne. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 424. ISBN 978-83-7206-142-3.
  8. ↑ Karol Manys: Bilet tylko w jedną stronę. rp.pl, 2009-04-16. [dostęp 2009-04-19].
  9. ↑ WYROK z dnia 31 maja 2004 r. Sygn. akt K 15/04. trybunal.gov.pl, 2004-05-31. [dostęp 2009-02-23].
  10. ↑ Jest ordynacja do Parlamentu Europejskiego!. wyborcza.pl, 2004-01-23. [dostęp 2009-04-13].
  11. ↑ Joanna Guzik, PKW: może się zdarzyć, że z któregoś okręgu nie będzie mandatów [online], rp.pl, 8 kwietnia 2009 [dostęp 2009-04-12] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-02].
  12. ↑ Paweł Wroński, Zmieńmy tę dziwaczną ordynację [online], Wyborcza.pl, 29 maja 2014 [zarchiwizowane z adresu 2014-05-30].
  13. ↑ a b Wybory do Parlamentu Europejskiego przeprowadzone w dniu 13 czerwca 2004 r. [online], Państwowa Komisja Wyborcza [dostęp 2009-02-23] [zarchiwizowane z adresu 2009-04-24].
  14. ↑ Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 8 czerwca 2009 r. o wynikach wyborów posłów do Parlamentu Europejskiego przeprowadzonych w dniu 7 czerwca 2009 r.. pkw.gov.pl, 2009-06-08. [dostęp 2009-06-08].
  15. ↑ Frekwencja wyborcza. pkw.gov.pl. [dostęp 2019-05-27].
  16. ↑ Frekwencja Polska. pkw.gov.pl. [dostęp 2019-05-27].
  17. ↑ Frekwencja w wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2024 r.. wybory.gov.pl. [dostęp 2024-06-11].
  18. ↑ Tabela przedstawia jedynie te partie, które mają, bądź miały swoich przedstawicieli w Parlamencie Europejskim.

Bibliografia

edytuj
  • Leszek Garlicki: Wybory i prawo wyborcze. W: Leszek Garlicki: Polskie prawo konstytucyjne. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 145-171. ISBN 978-83-7206-142-3.
  • Leszek Garlicki: Polska w Unii Europejskiej. W: Leszek Garlicki: Polskie prawo konstytucyjne. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 415-433. ISBN 978-83-7206-142-3.
  • Paweł J. Borkowski: Rada Europejska. Instytucje prawodawczo-wykonawcze Wspólnot Europejskich. W: Witold Góralski: Unia Europejska. T. 1: Geneza - System - Prawo. Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., 2007, s. 213-245. ISBN 978-83-7526-805-8.

Linki zewnętrzne

edytuj

  Zapoznaj się z zastrzeżeniami dotyczącymi pojęć prawnych w Wikipedii.

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wybory_do_Parlamentu_Europejskiego_w_Polsce&oldid=74058947”