Wrośniak różnobarwny
Wrośniak różnobarwny (Trametes versicolor (L.) Lloyd) – gatunek grzybów z rodziny żagwiowatych (Polyporaceae)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
Wrośniak różnobarwny |
| Nazwa systematyczna | |
| Trametes versicolor (L.) Lloyd Mycol. Notes (Cincinnati) 65: 1045 (1921) | |
.JPG)
.JPG)
.jpg)
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Trametes, Polyporaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1753 Karol Linneusz nadając mu nazwę Boletus versicolor. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1921 Curtis Gates Lloyd, przenosząc go do rodzaju Trametes[1].
Synonimów naukowych ma ponad 70. Niektóre z nich:
- Bjerkandera versicolor (L.) P. Karst. 1881
- Coriolus antarcticus (Speg.) J.E. Wright & J.R. Deschamps 1972
- Polyporus versicolor (L.) Fr. 1818[2].
Polska nazwa pojawiła się po raz pierwszy w pracy Stanisława Domańskiego i innych w 1967 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym ma też inne nazwy: huba różnokolorowa, hubczak różnobarwny, hubka różnobarwna, skórzak różnobarwny, żagiew różnobarwna[3].
Morfologia
edytujSzerokość 3–8 cm, grubość 2–5 mm. Przyrasta do drzewa bokiem lub środkowo. Przy bocznym przyrośnięciu ma kształt konsolowaty, przy przyrośnięciu środkowym talerzowaty lub rozetowaty. Młode osobniki są niemal jednolicie jasnobrązowe i filcowate i na tym etapie rozwoju trudne do odróżnienia od innych gatunków wrośniaków. Starsze stają się nagie, jedwabiście błyszczące i co jest charakterystyczną cechą tego gatunku – posiadają wyraźne koncentryczne strefy o różnych odcieniach od brązu przez ciemnoniebieski do koloru czarnego. Brzeg owocnika ostry i cienki, powierzchnia nierówna, promieniście pofałdowana, i bruzdkowana, krótko owłosiona lub szorstka, jedwabiście błyszcząca. Na starszych owocnikach często rozwijają się glony, przez co zmieniają one kolor na mniej lub bardziej zielonkawy[4][5].
Poliporoidalny. Rurki o długości 0,5–2 mm. Tworzą jedną tylko warstwę, ich brzegi są ząbkowane lub piłkowane. Mają kolor kremowy, na starszych okazach jasnobrązowy. Pory okrągłe, z czasem kanciaste, a u starszych owocników nieregularne, o średnicy 0,15–0,4 mm[5].
Biały i bardzo cienki (2–5 mm), elastyczny i aromatyczny[6].
Słomkowożółty.
- Gatunki podobne
Czasami trudny do odróżnienia może być wrośniak strefowany (Trametes ochracea). Jego owocnik jest grubszy, mniej różnobarwny, matowy (zazwyczaj kasztanowy lub szarokakaowy) i ma garbek u nasady[7]. Górną powierzchnią owocnika jest też podobny do skórnika szorstkiego (Stereum hirsutum), ten jednak ma gładki hymenofor[5].
Występowanie i siedlisko
edytujGatunek kosmopolityczny; poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach, a także na wielu wyspach[8]. Prawdopodobnie jest jednym z najczęściej występujących w Europie gatunków grzybów z rzędu żagwiowców[6]. W Europie i w Polsce jest bardzo pospolity, rzadszy jest tylko na nadrzecznych łęgach – tam występują inne gatunki bardziej przystosowane do życia na miękkim drzewie tych lasów[4].
Grzyb nadrzewny, saprotrof rosnący na pniach i pniakach drzew, często już wkrótce po ścięciu drzewa lub jego obumarciu[5]. Zazwyczaj rośnie grupowo, przy czym sąsiednie owocniki zachodzą na siebie dachówkowato[6]. Rośnie przez cały rok, głównie na martwych drzewach w lasach zaroślach, ogrodach i parkach i wszędzie, z wyjątkiem wyższych położeń górskich jest pospolity[7]. Stwierdzono występowanie na następujących drzewach i krzewach liściastych: Abies alba, Acer platanoides, Aesculus hippocastanum, Alnus glutinosa, Alnus incana, Betula pendula, Carpinus, Corylus, Cotoneaster, Fagus, Fraxinus excelsior, Gleditsia triacanthos, Malus domestica, Padus avium, Picea abies, Populus tremula, Populus sp., Quercus petraea, Quercus robur, Quercus rubra, Quercus sp., Rhus typhina, Salix sp., Sorbus aucuparia, Syringa sp., Viburnum opulus[3].
Znaczenie
edytuj- Powoduje białą zgniliznę drewna[5].
- W Europie i w Polsce uważany jest za grzyb niejadalny[7][4]. Jednak na opracowanej dla FAO liście grzybów jest wymieniony jako jadalny w Chinach, Hongkongu, Laosie i Meksyku[9].
- Testuje się możliwość wykorzystania wrośniaka różnobarwnego do ochrony drzewostanów przed opieńkami. W tym celu zakaża się pniaki drzew liściastych jego grzybnią, która szybko w nich rozwijając się uniemożliwia wykorzystanie ich przez opieńki[5].
- Czasami wykorzystywany jest do tworzenia ozdobnych kompozycji. Często jednak w jego miąższu znajdują się larwy owadów, które nie giną podczas suszenia wrośniaka na słońcu i po kilku tygodniach powodują zniszczenia owocnika. Można temu zapobiec przetrzymując okazy w zamrażarce. Aby zapobiec blaknięciu kolorów, można owocniki spryskać lakierem do włosów lub pomalować lakierem bezbarwnym[4].
- Z owocników wrośniaka różnobarwnego izolowany jest polisacharyd związany z resztą białkową, określany nazwą polisacharyd K i wykorzystywany w niektórych krajach jako obiecujący adiuwant przeciwnowotworowy[10][11]
- Jest grzybem leczniczym wykazującym działanie przeciwnowotworowe, przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne, nefrotoniczne i hepatoprotekcyjne. W 1973 roku wprowadzono na rynek otrzymywany z wrośniaka różnobarwnego preparat o nazwie crestin (krestin)[12]. Zawiera coriolan – substancję o działaniu immunostymulującym i przeciwnowotworowym. Używa się go w leczeniu raka żołądka i ostrej białaczki[13]. Wykazuje silne działanie przeciwnowotworowe, dobrze rozpuszcza się w wodzie i może być spożywany doustnie. Wykazuje podwójne działanie przeciwnowotworowe: działa bezpośrednio na komórki nowotworowe (cytotoksycznie) oraz pośrednio, stymulując układ odpornościowy[12].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 653, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, s. 298, ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ a b c d e f Piotr Łakomy, Atlas hub, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2008, s. 142–144, ISBN 978-83-7073-650-7.
- ↑ a b c Till R.Lohmeyer, Ute Kũnkele, Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie, Warszawa 2006, s. 202, ISBN 83-85444-65-3.
- ↑ a b c Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, s. 248, ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2016-01-10].
- ↑ Eric Boa, Wild edible fungi: A global overview of their use and importance to people, FAO, 2004 (Non-wood Forest Products 17), ISBN 92-5-105157-7 [dostęp 2011-09-29] (ang.).
- ↑
Jakub Piotrowski, Tomasz Jędrzejewski, Wiesław Kozak, Immunomodulujące i przeciwnowotworowe właściwości polisacharydopeptydu (PSP), „Postȩpy higieny i medycyny doświadczalnej”, 69, 2015, s. 91–97, ISSN 1732-2693, PMID: 25614677 [dostęp 2016-01-17].
- ↑ S Tsukagoshi i inni, Krestin (PSK), „Cancer Treatment Reviews”, 2, 11, 1984, s. 131–155, DOI: 10.1016/0305-7372(84)95005-7.
- ↑ a b Jadwiga Turlo, Grzyby wielkoowocnikowe – niedoceniane źródło substancji leczniczych, „Studia i Materiały CEPL w Rogowie. R.17”, 44 (3), 2015, s. 138–151.
- ↑ Andrzej Szczepkowski, Grzyby nadrzewne w innym świetle – użytkowanie owocników, „Studia i Materiały CEPL w Rogowie. Rocznik 14”, 32 (33), 2012.