Wodnicha oliwkowobiała

Wodnicha oliwkowobiała
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	wodnichowate
Rodzaj	wodnicha
Gatunek	wodnicha oliwkowobiała
	Nazwa systematyczna
	Hygrophorus olivaceoalbus (Fr.) Fr.; Epicr. syst. mycol. (Upsaliae): 324 (1838)
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wodnicha oliwkowobiała (Hygrophorus olivaceoalbus (Fr.) Fr.) – gatunek grzybów z rodziny wodnichowatych (Hygrophoraceae)^[2].

Systematyka i nazewnictwo

Takson ten oficjalnie po raz pierwszy opisany został w 1815 r/ przez Eliasa Friesa jako Agaricus olivaceoalbus, w 1838 r. tenże sam autor przeniósł go do rodzaju Hygrophorus (wodnicha) i ta nazwa według Index Fungorum jest obecnie aktualna^[2].

Niektóre synonimy naukowe^[3]:

Agaricus limacinus subsp. olivaceoalbus (Fr.) Pers. (1828)
Agaricus olivaceoalbus Fr. 1815
Hygrophorus olivaceoalbus var. candidus Quél. 1881
Hygrophorus olivaceoalbus var. gracilis Maire 1933
Hygrophorus olivaceoalbus var. intermedius Hesler & A.H. Sm. 1963
Hygrophorus olivaceoalbus (Fr.) Fr. 1838 var. olivaceoalbus
Limacium olivaceoalbum (Fr.) P. Kumm. 1871

Nazwę polską podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1983 r^[4].

Morfologia

Kapelusz

Średnica 3–7 cm, za młodu półkulisty lub dzwonkowaty, później łukowaty, a u starszych okazów płaski lub wklęsły. Na środku posiada tępy garb. Powierzchnia o barwie od siwobrązowej do oliwkowobrązowej, środek kapelusza ciemniejszy^[5]. Jest bardzo śluzowaty i posiada ciemniejsze włókienka, widoczne jednak tylko u okazów podsuszonych^[6].

Blaszki

Dość grube i rzadkie, zbiegające na trzon, dość często pofałdowane. Kolor od białego do kremowego^[5]. Przy trzonie czasami połączone są poprzecznymi anastomozami^[6].

Trzon

Wysokość od 4 do 12 cm, średnica od 5 do 12 mm, walcowaty, wysmukły, zwężający się ku podstawie, pełny, głęboko osadzony w podłożu. Powierzchnia biaława (z wyjątkiem otrębiastego miejsca pod kapeluszem) i pokryta resztkami śluzowatej osłony tworzącej zygzakowaty wzór^[6].

Miąższ

Na wierzchołku kapelusza żółtawy, poza tym biały. Jest cienki, miękki i soczysty. Smak i zapach niewyraźny^[5].

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników jest biały. Zarodniki elipsoidalne, gładkie, o rozmiarach 12,5–16 × 7–8,5 µm^[7]. Nie są amyloidalne; odczynnik Melzera barwi je na żółto. Podstawki 4-zarodnikowe z krótkimi, przysadzistymi sterygmami. Mają rozmiary 46–62 µm. Cheilocystyd i pleurocystyd brak. Skórka ma grubość 250–450 µm i zbudowana jest z ciemnych strzępek o grubości 2–3 µm^[8].

Występowanie i siedlisko

Występuje w całej Ameryce Północnej oraz w Europie^[9]. W Europie Środkowej gatunek dość częsty^[6].

Rośnie w wilgotnych lasach iglastych, na kwaśnych glebach, głównie pod świerkami^[6].

Znaczenie

Grzyb mikoryzowy^[4]. Jest grzybem jadalnym i mimo niewielkich rozmiarów może mieć dla grzybiarzy znaczenie, gdyż często występuje gromadnie. W celach spożywczych przed gotowaniem należy ściągnąć śluzowatą skórkę^[6]. Opinie co do przydatności spożywczej i wartości smakowych tych grzybów są podzielone. Cenione są szczególnie w Hiszpanii, zwłaszcza w Katalonii^[10].

Grzyb ten jako metabolity wtórne wytwarza pochodne cyklopentanów o działaniu przeciwgrzybiczym i przeciwbakteryjnym, szczególnie w odniesieniu do bakterii Gramm dodatnich. Może być źródłem antybiotyków, szczególnie ważnych z tego względu, że działają one na szczepy bakterii opornych na metycylinę, cyprofloksacynę i wankomycynę^[11].

Gatunki podobne

wodnicha oliwkowobrązowa (Hygrophorus personii). Jest większa, bardziej śliska i rośnie w lasach liściastych^[5],
wodnicha późna (Hygrophorus hypothejus). Jest mniejsza i ma cały miąższ żółtawy^[5].
wodnicha brunatnobiała (Hygrophorus latitabundus). Jest wyraźnie większa, ma jaśniejsze barwy, miąższ bezbarwny, gruby, jędrny^[12].

Można je rozróżnić reakcjami chemicznymi:

u wodnichy oliwkowobiałej w reakcji z NaOH trzon barwi się na pomarańczowo-czerwono^[12].
u wodnichy brunatnobiałej trzon w reakcji z KOH zmienia barwę na cytrynowożółtą, potem żółto-pomarańczową, a w końcu na brązowoczekoladową. W reakcji z NaOH trzon barwi się na ochrowożółto^[12].
u wodnichy oliwkowobrązowe kapelusz w reakcji z amoniakiem barwi się na zielono^[12].

Przypisy

↑ Hygrophorus olivaceoalbus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b Index Fungorum. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
↑ ^a ^b Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Andreas Gminder: Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.
↑ B. Gumińska, Flora Polska (Flora of Poland). Grzyby (Mycota). Tom XXVI. Wodnichowate (Hygrophoraceae), Kraków: Uniwersytet Jagielloński, Instytut Botaniki, 1997, ISBN 83-7052-949-6
↑ Hesler, Lexemuel Ray; Smith, Alexander H. (1963). North American species of Hygrophorus. Knoxville, USA: University of Tennessee Press. pp. 291–295
↑ Kuo, Michael (January 2007). "Hygrophorus olivaceoalbus". Mushroomexpert.com. Retrieved May 29, 2012
↑ de Román M.; Boa, E. (2004). "Collection, marketing and cultivation of edible fungi in Spain" (PDF). Mycología Aplicada International 16 (2): 25−33
↑ Lübken, Tilo (2006). Hygrophorone. Neue antifungische Cyclopentenonderivate aus Hygrophorus-Arten (Basidiomycetes) (PDF) (in German). Halle (Saale), Germany. p. 5
↑ ^a ^b ^c ^d A.M.I.N.T. Hygrophorus persoonii [online] [dostęp 2019-02-26] .

[iucn-1] Hygrophorus olivaceoalbus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[if-2] Index Fungorum. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).

[3] Species Fungorum. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).

[checklist-4] Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.

[wag-5] Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.

[Gminder-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Andreas Gminder: Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.

[guminska-7] B. Gumińska, Flora Polska (Flora of Poland). Grzyby (Mycota). Tom XXVI. Wodnichowate (Hygrophoraceae), Kraków: Uniwersytet Jagielloński, Instytut Botaniki, 1997, ISBN 83-7052-949-6

[8] Hesler, Lexemuel Ray; Smith, Alexander H. (1963). North American species of Hygrophorus. Knoxville, USA: University of Tennessee Press. pp. 291–295

[9] Kuo, Michael (January 2007). "Hygrophorus olivaceoalbus". Mushroomexpert.com. Retrieved May 29, 2012

[10] Román M.; Boa, E. (2004). "Collection, marketing and cultivation of edible fungi in Spain" (PDF). Mycología Aplicada International 16 (2): 25−33

[11] Lübken, Tilo (2006). Hygrophorone. Neue antifungische Cyclopentenonderivate aus Hygrophorus-Arten (Basidiomycetes) (PDF) (in German). Halle (Saale), Germany. p. 5

[amint-12] A.M.I.N.T. Hygrophorus persoonii [online] [dostęp 2019-02-26] .

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]