Witold Kulerski
Witold Zygmunt Kulerski[1] (ur. 16 maja 1911 w Davos, zm. 14 stycznia 1997) – polski wydawca, polityk ruchu ludowego, działacz opozycji demokratycznej w okresie II RP i wczesnego PRL.
| Data i miejsce urodzenia |
16 maja 1911 |
|---|---|
| Data śmierci |
14 stycznia 1997 |
| członek II Rady Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej | |
| Okres | |
Życiorys
edytujUrodził się 16 maja 1911 r. w Davos. Syn Leontyny z domu Trawińskiej[1] i Wiktora Kulerskiego, twórcy „Gazety Grudziądzkiej”[2]. Naukę rozpoczął w Grudziądzu, ale kontynuował w Davos, gdzie mieszkała jego matka. Po powrocie do kraju podjął pracę u ojca, który zaraził go pracą wydawniczą oraz ideą ludową[1]. Był zaangażowany w działalność ruchu ludowego (PSL „Piast”), m.in. znał osobiście Wincentego Witosa i Stanisława Mikołajczyka[2].
W 1935 r., po śmierci ojca przejął pismo i kontynuował jego wydawanie[2], choć bezskutecznie próbował najpierw namówić Mikołajczyka do objęcia funkcji redaktora naczelnego. Podobnie jak ojciec, był represjonowany za działalność opozycyjną, a nakład pisma wielokrotnie konfiskowano, aż w efekcie „Gazeta Grudziądzka” była bliska upadku. Po kryjomu, w jedną noc wraz ze współpracownikami przeniósł redakcję do Poznania, gdzie kontynuował wydawanie gazety pod zmodyfikowanym tytułem[1]. Mimo to 1 września 1939 r. miał się stawić w grudziądzkim więzieniu w celu odbycia wyroku zasądzonego za opublikowane artykuły i wystąpienia wiecowe[2].
Po śmierci ojca zintensyfikował swoją działalność w demokratycznej opozycji, angażując się mocniej w działalność organizacyjną Stronnictwa Ludowego – głównie na Pomorzu, choć utrzymywał kontakt także z działaczami z Wielkopolski. W grudniu 1935 r. został wybrany do Rady Naczelnej Stronnictwa Ludowego. Aktywnie włączył się w organizację wielkiego strajku chłopskiego w 1937 r., za co spotykały go liczne szykany ze strony władz[1].
Gdy Niemcy wkroczyli do Poznania, ukrywał się, jednak gdy tylko dzięki płynnej znajomości języka niemieckiego zdołał uniknąć aresztowania przez gestapo, postanowił wywieźć rodzinę z Poznania do Sandomierza, a sam z innymi ludowcami przez Słowację, Węgry, Jugosławię i Włochy dotarł do Francji. W tej ostatniej z rekomendacji Stanisława Mikołajczyka został sekretarzem biura Rady Narodowej RP[2]. Funkcję sekretarza pełnił w I Radzie i II Radzie, a także zasiadał w II Radzie. Był również sekretarzem Komitetu Zagranicznego Stronnictwa Ludowego oraz osobistym sekretarzem Mikołajczyka. Na jego prośbę wziął udział w konferencji założycielskiej Organizacji Narodów Zjednoczonych w San Francisco w 1945 r.[1] W Szkocji uczył też cichociemnych języka niemieckiego[2].
Gdy Mikołajczyk w czerwcu 1945 r. wszedł w skład Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej i wrócił do Polski, Kulerski także wrócił z Londynu. W Polsce zjawił się w styczniu 1946 r., gdy trwały przygotowania do Kongresu Polskiego Stronnictwa Ludowego. Podczas kongresu pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Spraw Zagranicznych. Jesienią 1946 r. jako sekretarz i tłumacz uczestniczył w polskiej delegacji w Kopenhadze na konferencji FAO. W okresie pobytu w PRL Mikołajczyk korzystał z pomocy Kulerskiego głównie w charakterze tłumacza podczas spotkań z dziennikarzami i politykami z Zachodu[1].
Gdy w październiku 1947 r. Mikołajczyk uciekł z kraju, Kulerski jako jego najbliższy współpracownik został zatrzymany[2] 10 dni później w siedzibie Chłopskiej Spółdzielni Wydawniczej pod zarzutem współudziału w przygotowaniach do tej ucieczki[1]. W 1951 r. został skazany na 12 lat pozbawienia wolności[2] w procesie grupy działaczy PSL. Podczas rozpraw wielokrotnie dyskutował z prokuratorem i podważał jego słowa. Jego wyrok był najwyższym zasądzonym w tym procesie, ale na poczet kary zaliczono mu okres pobytu w areszcie. Od 29 lutego 1952 r. odbywał karę w Centralnym Więzieniu we Wronkach. Podczas uwięzienia jego stan zdrowia uległ znacznemu pogorszeniu. Jesienią 1954 r. ze względu na zły stan zdrowia zezwolono mu na roczną przerwę w odbywaniu kary, a 5 maja 1956 r. na mocy amnestii resztę wyroku anulowano[1].
Zmarł 14 stycznia 1997 r.[1]
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k Teresa Astramowicz-Leyk, Komunistyczny proces i więzienie w relacji więźnia politycznego Witolda Zygmunta Kulerskiego, „Echa Przeszłości”, 2021, s. 343-367, DOI: 10.31648/ep.7220 [dostęp 2024-10-20].
- ↑ a b c d e f g h i Marcin Zaremba, "Wysłuchaj ojca! - namawiał go Adam Michnik. - Nikt za ciebie tego nie zrobi". Na szczęście posłuchał [online], wyborcza.pl, 18 października 2024 [dostęp 2024-10-19].