Wiązów
Wiązów (łac. Vansovia, niem. Wansen) – miasto leżące na Dolnym Śląsku, w województwie dolnośląskim, w powiecie strzelińskim, nad Oławą, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Wiązów. Według danych GUS z 1 stycznia 2023 r. miasto liczyło 2280 mieszkańców[2] (809. miejsce w kraju).
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
.jpg) Ratusz w Wiązowie (2011) | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Prawa miejskie |
1252 | ||||
| Burmistrz |
Jerzy Krochmalny | ||||
| Powierzchnia |
9,16[1] km² | ||||
| Wysokość |
141 – 161[potrzebny przypis] m n.p.m. | ||||
| Populacja (01.01.2023) • liczba ludności • gęstość |
|||||
| Strefa numeracyjna |
48 71 | ||||
| Kod pocztowy |
57-100 oraz 57-120 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
DST | ||||
Położenie na mapie gminy Wiązów  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu strzelińskiego  | |||||
 50°48′55″N 17°12′13″E/50,815278 17,203611
| |||||
| TERC (TERYT) |
0217054 | ||||
| SIMC |
0987437 | ||||
Urząd miejski pl. Wolności 3757-120 Wiązów | |||||
| Strona internetowa | |||||
Nazwa
edytujZnaczenie nazwy miejscowości nie jest jednoznaczne i istnieją dwie teorie na ten temat. Pierwsza wywodzi ją od polskiej nazwy oznaczającej drzewo „wiąz”[3], a druga od zwierzęcia „wąż”[4]. Obie przytacza śląski pisarz Konstanty Damrot w swojej pracy o śląskim nazewnictwie z 1896 roku wydanej w Bytomiu we fragmentach – „von wiąz – Ulme (...) auch von wąż – die Schlange (...)”[4].
Podaje on także trzy nazwy: dwie polskie „Wiąz”, „Więzów” oraz niemiecką „Wansen”. Cytuje również szereg nazw zanotowanych w średniowiecznych, łacińskich dokumentach: 1155 Venzovici oraz Wenzouici, 1227 Wanzow, 1483 Wanzaw[4]. Miejscowość wymieniona została w łacińskim dokumencie z 1285 roku wydanym przez kancelarię biskupa wrocławskiego Tomasza gdzie zanotowano ją w zlatynizowanej, staropolskiej formie – „Wansow”[5] W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Wansena[6].
Podobne pochodzenie nazwy podaje również Heinrich Adamy w swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu wymienia jako najwcześniejszą zanotowaną nazwę miejscowości Wanzow podając jej znaczenie „Ulmen oder Rusterort” – „miejscowość wiązu, brzostu”[3]. W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod nazwą łacińską Vansovia oraz nazwą zgermanizowaną Wansen[7].
Historia
edytujW trakcie archeologicznych badań ratowniczych na rynku w Wiązowie natrafiono na ślady niewielkiego cmentarzyska z wczesnego okresu kultury lateńskiej[8]. Pierwsze wzmianki o Wiązowie pochodzą z roku 1155, była to wtedy wieś należąca do kapituły wrocławskiej[9]. Prawa miejskie w nowej lokacji[10] otrzymał w roku 1252 z nadania księcia Henryka III Białego[9]. W 1337 r. książę śląski Bolko podarował królowi czeskiemu Janowi miasto Wiązów w powiecie oławskim, a w akcie darowizny wspomniano zamieszkujących tam Żydów. W roku 1353 pojawia się informacja o pobycie w mieście niejakiej Racheli. Miasto było położone na lokalnym szlaku handlowym ze Strzelina do Brzegu, od roku 1352 było pod panowaniem czeskim, a od 1742 pod pruskim[9]. W 1910 r. Wiązów otrzymał połączenie kolejowe z Brzegiem. W 1933, a więc w roku dojścia do władzy Adolfa Hitlera, społeczność żydowska miasta liczyła 9 osób i podlegała gminie synagogalnej w Oławie[11].
14 lutego 1945 r. zajęty przez wojska 52 armii I Frontu Ukraińskiego[12] i przyłączony do Polski. Zniszczony w ok. 30%. Jego dotychczasowych mieszkańców wysiedlono do Niemiec. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. wrocławskiego.
W roku 1997 została uruchomiona nowoczesna oczyszczalnia ścieków zrealizowana na podstawie najnowocześniejszych opracowań Politechniki Wrocławskiej.
Według danych GUS z 31 grudnia 2013 r. miasto liczyło 2327 mieszkańców[13]. Według danych GUS z 1 stycznia 2023 r. miasto liczyło 2280 mieszkańców[2].
Położenie
edytujGłówną rzeką miasta jest Oława. Inne, mniejsze cieki wodne to Babica, Łękawka i Młynówka – wszystkie uchodzące do Oławy na terenie miasta.
.jpg)
Zabytki
edytuj.jpg)
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[14]:
- miasto
- Kościół pw. św. Mikołaja, z XIII w., przebudowany w XV w., XVIII w., i w l. 1914–1917
- wieża ratusza, z lat 1574–1585
- budynki prepozytury dóbr biskupich, ul. Biskupicka 3 i 3a, z pierwszej połowy XVIII w.:
- dom zarządcy
- budynek mieszkalno-gospodarczy.
inne zabytki:
- ratusz z 1840 r.
- kościół ewangelicki z lat 1845–1847, po 1945 r. zrujnowany i wyburzony.
Demografia
edytujDane z 31 grudnia 2013[13]
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| populacja | 2327 | 100 | 1 216 | 52,2 | 1 111 | 47,8 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
254 | 133 | 121 | |||
Piramida wieku mieszkańców Wiązowa w 2014 roku[15].
Ludzie związani z Wiązowem
edytujTransport
edytuj.jpg)
Główną drogą kołową jest przebiegająca przez miasto droga krajowa nr 39. Przebiega tędy również nieczynna obecnie linia kolejowa nr 304 ze stacją kolejową Wiązów.
Wiązów w kulturze
edytujNiektóre sceny seriali Warto kochać (2005–2006) oraz Rajskie klimaty (2009) były realizowane w Wiązowie.
Religia
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08].
- ↑ a b c d GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku [online], stat.gov.pl [dostęp 2023-08-15] (pol.).
- ↑ a b Heinrich Adamy, Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 9, OCLC 456751858 (niem.).
- ↑ a b c Konstanty Damrot: Die älteren Ortsnamen Schlesiens, ihre Entstehung und Bedeutung: mit einem Anhange über die schlesisch-polnischen Personennamen: Beiträge zur schlesischen Geschichte und Volkskunde. Beuthen: Verlag von Felix Kasprzyk, 1896, s. 180.
- ↑ Grünhagen 1870 ↓, s. 219.
- ↑ Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 182. ISBN 978-83-910595-2-4.
- ↑ Knie 1830 ↓, s. 1056.
- ↑ Przemysław Dulęba, Groby kultury lateńskiej z Wiązowa na Dolnym Śląsku, „Archeologia Polski”, 2021 (6), s. 93-117, ISSN 0003-8180.
- ↑ a b c Józef Pilch: Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2005, s. 389. ISBN 83-213-4366-X.
- ↑ Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas: Dolny Śląsk - przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1977 s. 98
- ↑ Historia społeczności – Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2017-11-22].
- ↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 803
- ↑ a b Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2013 r. Stan w dniu 31 XII
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 150. [dostęp 2012-10-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
- ↑ Wiązów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-06], liczba ludności na podstawie danych GUS.
Bibliografia
edytuj- Colmar Grünhagen: Codex Diplomaticus Silesiae T.9 Urkunden der Stadt Brieg. Breslau: Josef Max & COMP., 1870.
- Johann Georg Knie, Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865 (niem.).
- Józef Pilch, Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2005, ISBN 83-213-4366-X, OCLC 69480077.
Linki zewnętrzne
edytuj- Więzów 2 (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 441.