Wikipedia

Ulica Rakowiecka w Warszawie

ulica w Warszawie

Ulica Rakowiecka w Warszawie – jedna z głównych ulic warszawskiego Starego Mokotowa, o długości 1560 m, biegnąca w kierunku wschód-zachód, od ul. Puławskiej, przecinając al. Niepodległości do ul. św. Andrzeja Boboli łączącej ul. Wołoską z ul. Batorego. Na odcinku między ul. Puławską i al. Niepodległości ulica jest dwukierunkowa, z 2 pasami ruchu w każdą stronę, natomiast na odcinku między al. Niepodległości a ul. Boboli jest jednokierunkowa (w kierunku wschodnim), dysponując 2 pasami. Na tym odcinku wzdłuż ulicy biegną również tory tramwajowe: jadąc ze Śródmieścia tramwaje skręcają tu z alei Niepodległości w kierunku ul. Wołoskiej. Od strony wschodniej ulicę zamyka wielki kompleks biurowy Europlex.

Ulica Rakowiecka w Warszawie
Stary Mokotów
Ilustracja
Ulica Rakowiecka przy ulicy Wiśniowej, widok w kierunku wschodnim (2023)
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Warszawa

Długość

1,56 km

Przebieg
światła 0 ul. Puławska
180 ul. Sandomierska
300 ul. Starościńska
światła 500 ul. Wiśniowa
światła 620 ul. Kazimierzowska
światła 930 al. Niepodległości
1020 ul. Asfaltowa
1110 ul. Opoczyńska
1200 ul. Kielecka
1290 ul. Łowicka
1360 ul. Fałata
1420 ul. Akacjowa
1470 ul. Giordana Bruna
światła 1560 ul. św. Andrzeja Boboli
↓ ul. Stanisława Żaryna
Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Ulica Rakowiecka w Warszawie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Ulica Rakowiecka w Warszawie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Ulica Rakowiecka w Warszawie”
Ziemia52°12′28,5″N 21°00′36,8″E/52,207917 21,010222
Multimedia w Wikimedia Commons
Ulica Rakowiecka po 1945, po lewej budynek SGH (nr 24)
Zachodni odcinek ulicy w latach 50., po lewej kompleks budynków Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego
Wschodni odcinek ulicy, widok ze skrzyżowania z al. Niepodległości
Ulica Rakowiecka przy ul. św. Andrzeja Boboli
Sztab Generalny Wojska Polskiego (nr 4a)
Budynek Ambasady Turcji (nr 19)
Centralny Zarząd Służby Więziennej (nr 37a)
Tablica na ścianie budynku przy ul. Rakowieckiej 15 w Warszawie, upamiętniająca mieszkańców okolicznych domów zamordowanych w tym miejscu przez Niemców w czasie powstania warszawskiego
Tablica upamiętniająca Krystynę Krahelską na ścianie budynku przy ul. Rakowieckiej 57
Tablica ufundowana przez żołnierzy AK w hołdzie torturowanym i zamęczonym w okresie terroru komunistycznego – miejsce pamięci na murze mokotowskiego więzienia

Historia

edytuj

Początki i pochodzenie nazwy

edytuj

Ulica Rakowiecka była dawną drogą wsi Mokotów, prowadzącą do wsi Rakowiec i Wyględów. W XVIII wieku biegła wśród pól i ogrodów, została uregulowana około 1850 roku. Później Rakowiec został oddzielony od Rakowieckiej ogródkami działkowymi, a obecnie osiedlem Ekopark.

Pierwsze większe budynki, jakie przy niej wybudowano przed wybuchem I wojny światowej, to:

W 1916 roku ulica została włączona w granice administracyjne Warszawy[2].

Dwudziestolecie międzywojenne

edytuj

Przy Rakowieckiej w 1924 roku rozpoczęto budowę (po obu stronach al. Niepodległości) gmachów Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego i Szkoły Głównej Handlowej (pierwszy jej pawilon oddano do użytku w 1925 roku). Okolica ta intensywnie rozbudowywała się w latach 20. XX wieku: powstały budynki mieszkalne, zarówno wille jak i kamienice.

2 października 1927 roku nastąpiło uruchomienie trakcji tramwajowej wzdłuż ulicy na odcinku pomiędzy ulicą Puławską a nową pętlą „Kielecka”, położoną po północnej stronie ulicy na zachód od skrzyżowania z ulicą Kielecką. Do obsługi trasy skierowano tramwaje linii „3”[3][4]. Pętlę „Kielecka” wybudowano na gruncie położonym przed gmachem głównym Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, ofiarowanym miastu przez szkołę w celu ułatwienia studentom dojazdu na zajęcia[5].

28 listopada 1930 roku przy ulicy Rakowieckiej 6 otworzono nowe pomieszczenia reaktywowanej dwa lata wcześniej Biblioteki Narodowej. Na zbiory przeznaczono część nowo wybudowanego gmachu Biblioteki Wyższej Szkoły Handlowej (w roku 1933 uczelnia zmieniła nazwę na Szkołę Główną Handlową)[6]. W tym czasie cała Rakowiecka została zabudowana: Państwowy Instytut Geologiczny wprowadził się do nowego budynku w 1930 roku.

Wiosną 1939 roku oddano do użytku budynek Sztabu Generalnego Wojska Polskiego[7].

II wojna światowa

edytuj

Kompleks gmachów Sztabu Głównego Wojska Polskiego przy ulicy Rakowieckiej 4 przekształcono w koszary SS – tzw. SS-Stauferkaserne. Więzienie też było wykorzystywane przez okupanta.

31 marca 1940 roku przywrócono kursowanie tramwajów na odcinku pomiędzy ulicą Puławską a pętlą „Kielecka”[8][9], zawieszone 8 września 1939 roku w związku z bombardowaniami miasta.

Powstanie warszawskie

edytuj

1 sierpnia 1944 roku o godzinie 17:00 żołnierze Armii Krajowej uderzyli na niemieckie obiekty również w rejonie ul. Rakowieckiej. M.in. 3 kompania szturmowa „Felka” należąca do I Zgrupowania 4 rejonu, wspólnie z kompanią O-2 należącą do Zgrupowania Pułku Baszta Obwodu V AK „Mokotów” zdobyły budynki SGGW (Rakowiecka 26/30). Zwycięstwo to zostało okupione śmiercią dowódcy 3 kompanii por. rez. art. Feliksa Dąbrowskiego „Bohusza” („Bochusza”). Oddziały Obwodu V AK „Mokotów” poniosły tego dnia ciężkie straty podczas nieudanych ataków na silnie umocnione niemieckie punkty oporu przy ulicach Rakowieckiej i Puławskiej[10]. Na skutek tej porażki znaczna część oddziałów Obwodu V wycofała się do Lasu Kabackiego. Pięć kompanii pułku „Baszta” pod dowództwem podpułkownika Stanisława Kamińskiego „Daniela” obsadziło natomiast bloki mieszkalne w czworoboku ulic: Odyńca – Goszczyńskiego – Puławskiej – al. Niepodległości[11]. W następnych dniach powstańcom udało się jednak rozszerzyć swój stan posiadania oraz zorganizować silny ośrodek oporu na Górnym Mokotowie, jednak nie udało im się opanować linii ul. Rakowieckiej.

Już w nocy z 1 na 2 sierpnia 1944 roku jednostki SS, policji i Wehrmachtu dopuściły się na Mokotowie szeregu zbrodni wojennych. Wzięci do niewoli powstańcy byli rozstrzeliwani, rannych dobijano. Niemcy nie zważali przy tym na fakt, że żołnierze AK prowadzili walkę w sposób otwarty i posiadali przewidziane prawem oznaki żołnierskie – a więc walczyli zgodnie z konwencją haską[12]. Zamordowano między innymi wszystkich polskich żołnierzy schwytanych podczas ataku na niemieckie punkty oporu przy ul. Rakowieckiej[10].

W momencie wybuchu powstania warszawskiego stacjonował tam 3 batalion zapasowy grenadierów pancernych SS[13], który liczył ok. 600 żołnierzy wspartych kompanią czołgów[14]. 1 sierpnia 1944 roku koszary zostały zaatakowane przez żołnierzy AK z batalionu szturmowego „Odwet II” i grupy artyleryjskiej „Granat”[a] jednak doskonale uzbrojeni i dobrze umocnieni SS-mani zdołali odeprzeć polskie natarcie.

W pierwszych dniach powstania w koszarach Stauferkaserne przy Rakowieckiej 4 Niemcy utworzyli prowizoryczne więzienie – przede wszystkim dla mężczyzn[15], a zarazem punkt zborny dla wypędzanych mieszkańców Warszawy. 2 sierpnia w godzinach porannych SS-mani z garnizonu Stauferkaserne przystąpili do pacyfikacji kwartałów Mokotowa położonych najbliżej koszar przy Rakowieckiej 4. Mieszkańców najbliższych ulic, m.in. ul. Rakowieckiej, wypędzano z domów, po czym wśród bicia i krzyku gnano do Stauferkaserne. Do godziny 20:00 kilkuset cywilów było zmuszonych czekać w deszczu na dziedzińcu koszar. SS-mani oddawali nad ich głowami serie strzałów z broni maszynowej, potęgując w ten sposób nastrój paniki[16][17]. Do uwięzionych Polaków przemówił następnie dowodzący garnizonem Stauferkaserne SS-Obersturmführer Martin Patz[b]. Oświadczył on zgromadzonym, że zostali zatrzymani w charakterze zakładników i jeżeli powstanie nie upadnie w ciągu trzech dni, wszyscy zostaną rozstrzelani. Ponadto zapowiedział, że za każdego Niemca zabitego przez powstańców dokonywane będą egzekucje Polaków[18][19]. Następnie mężczyzn odseparowano od kobiet i dzieci, po czym obie grupy ulokowano w różnych blokach koszarowych. Większość kobiet i dzieci zwolniono wieczorem następnego dnia[17].

Więzienie w Stauferkaserne funkcjonowało mniej więcej do połowy września 1944 roku[13], choć wielu Polaków przetrzymywano w koszarach aż do początków października. Po dłuższym lub krótszym pobycie w Stauferkaserne więźniowie byli zazwyczaj kierowani do obozu przejściowego w Pruszkowie lub innych punktów zbornych utworzonych przez Niemców dla wypędzanej ludności Warszawy[20].

Po 10 września 1944 roku radzieckie lotnictwo rozpoczęło bombardowanie koszar we wschodniej części ul. Rakowieckiej.

Po upadku powstania Niemcy 3 listopada 1944 roku spalili Archiwum Akt Nowych znajdujące się w gmachu Szkoły Głównej Handlowej. Zniszczeniu uległo 95% zasobów archiwum[21].

Po wojnie

edytuj

22 stycznia 1946 roku wznowiono kursowanie tramwajów wzdłuż ulicy na odcinku pomiędzy ulicą Puławską a pętlą „Kielecka”, po torowisku przebudowanym do rozstawu szyn 1435 mm[22][23].

Po II wojnie światowej ul. Rakowiecka okryła się ponurą sławą, przede wszystkim z powodu okrucieństw popełnianych przez komunistów w więzieniu mokotowskim przy ul. Rakowieckiej 37. Jednak również niesławny był budynek pod numerem 2A, czyli siedziba Ministerstwa Spraw Wewnętrznych PRL (wcześniej Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego), któremu podlegały takie służby jak: Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Urząd Bezpieczeństwa i Służba Bezpieczeństwa, Milicja Obywatelska i Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywatelskiej. Na przesłuchania do tego budynku byli czasem przewożeni więźniowie z więzienia mokotowskiego lub z aresztu w Pałacu Mostowskich. W części bloków ul. Rakowieckiej mieszkali ubecy, w innych, między Wiśniową a aleją Niepodległości – klawisze (strażnicy więzienni)[24].

W 1950 roku u wschodniego zwieńczenia ulicy Rakowieckiej wybudowano kino, które po krótkim czasie otrzymało nazwę „Moskwa” (przy ul. Puławskiej 19/21). Było to jedno z najbardziej znanych kin Warszawy – w nim w latach 70. organizowano Konfrontacje, w ramach których pokazywano filmy niedopuszczone przez cenzurę do szerokiej dystrybucji w PRL. Światową prasę obiegło zdjęcie transportera opancerzonego SKOT stojącego przed kinem Moskwa 13 grudnia 1981 roku na tle reklamy filmu Czas apokalipsy[25].

7 października 1956 roku linię tramwajową wzdłuż ulicy powiązano z nową trasą przebiegającą wzdłuż alei Niepodległości na północ od skrzyżowania z ulicą Rakowiecką, wybudowaną w ramach realizacji trasy N–S[26][27].

1 września 1967 roku zamknięto linię tramwajową pomiędzy ulicą Puławską a aleją Niepodległości, a równocześnie uruchomiono nową trasę biegnącą na zachód od istniejącej pętli „Kielecka” do ulicy Karola Chodkiewicza[c] i dalej do skrzyżowania ulic Władimira Komarowa[d] i Jana Pawła Woronicza[28][29]. Torowisko na zlikwidowanym odcinku trasy usunięto w 1969 roku[30], a jezdnię na tym odcinku poszerzono do dwóch pasów ruchu w każdym kierunku.

Kino „Moskwa” rozebrano w 1996 roku i rok później wzniesiono w tym miejscu kompleks kinowo-biurowy „Europlex”, który obecnie zamyka wschodnią perspektywę ulicy. W budynku tym mieściły się kina należące do sieci Silver Screen i później Multikino (do 2010 roku)[31]. Obecnie budynek zajmują biura i firmy usługowe[32].

W pierwszej dekadzie XXI wieku z ulicy Rakowieckiej na Ursynów przeniosła się Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, opuszczając kompleks budynków przy Rakowieckiej 26/30.

12 października 2023 roku podpisano umowę na odbudowę linii tramwajowej wzdłuż ulicy na odcinku pomiędzy ulicą Puławską a aleją Niepodległości[33]. W czerwcu 2024 roku rozpoczęto prace budowlane[34].

Ważniejsze obiekty

edytuj

Strona północna:

Strona południowa:

Tablice pamiątkowe przy ul. Rakowieckiej

edytuj
  • Na budynku stojącym na rogu ul. Puławskiej znajdują się dwie tablice pamiątkowe, związane z tym, że w jednym z mieszkań tej kamienicy mieszkał w latach 1958–1974 Melchior Wańkowicz, a po jego śmierci – jego wnuczka Anna Erdman i jej mąż Tadeusz Walendowski[24]:
    • tablica poświęcona Melchiorowi Wańkowiczowi
    • tablica poświęcona opozycyjnemu salonowi literackiemu prowadzonemu przez małżeństwo pp. Walendowskich. Napis brzmi: „W tym domu w latach 1976–1979 działał opozycyjny salon literacki prowadzony przez Annę Erdman i Tadeusza Walendowskiego, propagujący niezależną kulturę – bywalcy i przyjaciele.”
  • Rakowiecka 15/17 – tablica pamiątkowa Tchorka o treści: „Miejsce uświęcone krwią Polaków poległych za wolność ojczyzny. 3 sierpnia 1944 hitlerowcy rozstrzelali przy ul. Rakowieckiej w domu pod nr. 4 15 osób. 4 sierpnia 1944 w domu pod nr. 5 10 osób i pod nr. 15/17 15 osób”. Tablica upamiętnia ofiary zbrodni popełnionej przez Niemców w czasie powstania warszawskiego. W dniach 3–4 sierpnia 1944 roku żołnierze Waffen-SS z koszar Stauferkaserne, wsparci przez spieszonych żołnierzy Luftwaffe z koszar przy ul. Puławskiej, przystąpili do pacyfikacji domów przy ulicy Rakowieckiej i na sąsiednich ulicach. W domach przy ul. Rakowieckiej nr 5, 9 i 15 zamordowano wówczas co najmniej 30 Polaków
  • Rakowiecka 28 – tablica o treści: „W pierwszym dniu Powstania Warszawskiego 1944 r. 3 Kompania Szturmowa „Felka” 4 rej. Powstała w 39 r. z I Komp. „Jacka” i przemianowana na Komp. 0-2 „Withala” pułku A.K. „Baszta” zdobyła w śmiałym natarciu budynki S.G.G.W. obsadzone przez Niemców. Zwycięstwo to zostało okupione śmiercią dowódcy por. „Bohusza - Felka” F. Dąbrowskiego oraz kilkunastu powstańców.”[38]
  • na murze więzienia mokotowskiego znajdują się tablice:
    • tablica ufundowana przez żołnierzy AK w hołdzie torturowanym i zamęczonym w okresie terroru komunistycznego o treści rozpoczynającej się od słów: „W okresie PRL w więzieniu tym zostali zamordowani” i wymieniająca 283 więźniów politycznych zamordowanych w więzieniu mokotowskim
    • tablica poświęcona Kazimierzowi Pużakowi
    • tablica poświęcona Kazimierzowi Moczarskiemu
    • tablica poświęcona Augustowi Emilowi Fieldorfowi
    • tablica poświęcona Hieronimowi Dekutowskiemu i żołnierzom jego oddziału
    • tablica ku pamięci pomordowanych podczas pacyfikacji więzienia przez oddziały SS 2 sierpnia 1944 roku
  • Rakowiecka 57 – tablica o treści: „W tym domu mieszkała w latach 1936–1939 Krystyna Krahelska „Danuta” (1914–1944). Poetka, żołnierz AK, autorka pieśni «Hej chłopcy, bagnet na broń». Zginęła 2.VIII 1944 w Powstaniu Warszawskim”[38]
  • Rakowiecka 59A – tablica na ścianie tego budynku upamiętnia odznaczenie w mieszkaniu Danuty Chądzyńskiej 13 lutego 1943 roku przez gen. Stefana Roweckiego „Grota” – Jana Piwnika ps. Ponury i Jana Rogowskiego ps. Czarka Krzyżami Srebrnymi Orderu Wojennego Virtuti Militari
  • Rakowiecka 61 (od strony ul. Boboli) – tablica pamiątkowa Tchorka o treści: „Miejsce uświęcone krwią Polaków poległych za wolność ojczyzny. W tym miejscu 2 sierpnia 1944 hitlerowcy rozstrzelali i spalili 40 Polaków”. Tablica upamiętnia ofiary zbrodni popełnionej przez Niemców w czasie powstania warszawskiego. 2 sierpnia 1944 roku w podziemiach jezuickiego Domu Pisarzy żołnierze SS zamordowali blisko 40 osób – w tym 8 kapłanów i 8 braci Towarzystwa Jezusowego. Ofiary tej zbrodni upamiętnia także tablica innego typu, ustawiona przy ogrodzeniu od strony ul. Rakowieckiej.

Inne informacje

edytuj
  • Ulica Rakowiecka często przez warszawiaków była nazywana „z Moskwy do więzienia”, a niektórzy przedłużali ten bieg nazywając ją „z Moskwy przez więzienie do pętli” (tramwajowej). Inna nazwa to „najdłuższa ulica Warszawy” (ponieważ trafiwszy na nią, nie wychodziło się szybko).
  • Przed Muzeum Geologicznym przez wiele lat (do 2011 roku) stała wielka rzeźba mamuta[39].
  • Fasada budynku SGGW przy ul. Rakowieckiej 30 odchyla się od ulicy o 45°, gdyż w tym miejscu według przedwojennych urbanistów, pod tym kątem z ulicą Rakowiecką miała krzyżować się przecinająca Pole Mokotowskie ulica Uniwersytecka, która nigdy nie powstała.
  • Nieistniejącą już aptekę w budynku nr 41 można zobaczyć w jednej ze scen komedii Miś (1981) Stanisława Barei[40].

Zobacz też

edytuj

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Wchodzące w skład IV rejonu Obwodu V AK „Mokotów”.
  2. ↑ Martin Patz był przed wojną lektorem języka niemieckiego na uniwersytecie w Poznaniu. W trakcie powstania warszawskiego jego batalion dopuścił się szeregu zbrodni na ludności Mokotowa. Obok mordów na terenie Stauferkaserne Patza dokonał szeregu masakr (zobacz: masakra w więzieniu mokotowskim oraz mord w klasztorze oo. jezuitów przy ul. Rakowieckiej). Zwany jest czasem z tego powodu „rzeźnikiem Mokotowa”.
  3. ↑ Ulicy Karola Chodkiewicza w 2002 roku nadano nazwę ulica św. Andrzeja Boboli.
  4. ↑ Ulicy Władimira Komarowa w 1992 roku nadano nazwę ulica Wołoska.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Juliusz A. Chrościcki, Andrzej Rottermund: Atlas architektury Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1977, s. 187.
  2. ↑ Grzegorz Mika. Od przedmieścia do bram przedmieścia. „Skarpa Warszawska”, s. 10, czerwiec 2022. 
  3. ↑ PZ 1927, nr 270, 3 października 1927, str. 3; Sprawozdanie Tramwajów Miejskich 1927/1928, str. 4.
  4. ↑ Linia tramwajowa zwykła 3. Trasbus.com – Historia warszawskiej komunikacji miejskiej. [dostęp 2024-06-18]. (pol.).
  5. ↑ Michał Szymański: Tajemnicze miasto. Spacery po Warszawie. Część VIII: Stary Mokotów. Warszawa: Wydawnictwo CM, 2018, s. 90. ISBN 978-83-66022-18-8.
  6. ↑ Tomasz Makowski, 90. rocznica reaktywowania Biblioteki Narodowej [online], www.bn.org.pl, 24 lutego 2018 [dostęp 2019-09-29].
  7. ↑ Grzegorz Mika. Od przedmieścia do bram przedmieścia. „Skarpa Warszawska”, s. 14, czerwiec 2022. 
  8. ↑ Dariusz Walczak: Tramwajem przez Stadt Warschau. Rybnik: Wydawnictwo Eurosprinter, 2016, s. 39. ISBN 978-83-63652-19-7.
  9. ↑ Linia tramwajowa zwykła 9. Trasbus.com – Historia warszawskiej komunikacji miejskiej. [dostęp 2024-06-18]. (pol.).
  10. ↑ a b Adam Borkiewicz: Powstanie warszawskie. Zarys działań natury wojskowej. Warszawa: Instytut wydawniczy PAX, 1969, s. 70-71.
  11. ↑ Adam Borkiewicz: Powstanie warszawskie... op.cit., s. 82.
  12. ↑ Antoni Przygoński: Powstanie warszawskie w sierpniu 1944 r.. T. I. Warszawa: PWN, 1980, s. 239. ISBN 83-01-00293-X.
  13. ↑ a b Maja Motyl, Stanisław Rutkowski: Powstanie Warszawskie – rejestr miejsc i faktów zbrodni. Warszawa: GKBZpNP-IPN, 1994, s. 133.
  14. ↑ Lesław M. Bartelski: Mokotów 1944. Warszawa: wydawnictwo MON, 1986, s. 182-183. ISBN 83-11-07078-4.
  15. ↑ Szymon Datner, Kazimierz Leszczyński (red.): Zbrodnie okupanta w czasie powstania warszawskiego... op.cit., s. 116-117.
  16. ↑ Szymon Datner, Kazimierz Leszczyński (red.): Zbrodnie okupanta w czasie powstania warszawskiego w 1944 roku (w dokumentach). Warszawa: wydawnictwo MON, 1962, s. 109.
  17. ↑ a b Ludność cywilna w powstaniu warszawskim. T. I. Cz. 2: Pamiętniki, relacje, zeznania. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1974, s. 103-104.
  18. ↑ Lesław M. Bartelski: Mokotów 1944. op.cit., s. 276-277.
  19. ↑ Ludność cywilna w powstaniu warszawskim. T. I. Cz. 2: Pamiętniki, relacje, zeznania. op.cit., s. 110.
  20. ↑ Szymon Datner, Kazimierz Leszczyński (red.): Zbrodnie okupanta w czasie powstania warszawskiego... op.cit., s. 112 i 119.
  21. ↑ Marek Getter. Straty ludzkie i materialne w Powstaniu Warszawskim. „Biuletyn IPN”. 8-9 (43-44), s. 73, sierpień – wrzesień 2004. 
  22. ↑ Dariusz Walczak: Tramwaje powojennej Warszawy 1945-1975. Rybnik: Wydawnictwo Eurosprinter, 2018, s. 46. ISBN 978-83-63652-30-2.
  23. ↑ Linia tramwajowa zwykła 14. Trasbus.com – Historia warszawskiej komunikacji miejskiej. [dostęp 2023-11-06]. (pol.).
  24. ↑ a b c d Jerzy S. Majewski. Historia na Rakowieckiej. „Gazeta.pl”, 2008-06-02. [dostęp 2014-08-03]. 
  25. ↑ Niedenthal – Piotrowski. [dostęp 2014-08-03].
  26. ↑ Dariusz Walczak: Tramwaje powojennej Warszawy 1945-1975. Rybnik: Wydawnictwo Eurosprinter, 2018, s. 71. ISBN 978-83-63652-30-2.
  27. ↑ Linia tramwajowa zwykła 33. Trasbus.com – Historia warszawskiej komunikacji miejskiej. [dostęp 2023-11-06]. (pol.).
  28. ↑ Dariusz Walczak: Tramwaje powojennej Warszawy 1945-1975. Rybnik: Wydawnictwo Eurosprinter, 2018, s. 84. ISBN 978-83-63652-30-2.
  29. ↑ Linia tramwajowa zwykła 10. Trasbus.com – Historia warszawskiej komunikacji miejskiej. [dostęp 2023-11-06]. (pol.).
  30. ↑ Warszawskie tramwaje elektryczne 1908−2008. Tom IV. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2008, s. 51. ISBN 978-83-923702-08.
  31. ↑ Michał Wojtczuk. Kino nie wróci na Puławską. Będzie fitness club. „Gazeta.pl”, 2010-12-13. [dostęp 2014-08-03]. 
  32. ↑ Strona Europleksu. [dostęp 2014-08-03].
  33. ↑ Witold Urbanowicz: Warszawa: Jest umowa na tory na Rakowieckiej. Budowa ruszy za 5 miesięcy. 2023-10-12. [dostęp 2024-06-18].
  34. ↑ Warszawa: Rusza budowa torowiska na Rakowieckiej. Pierwsze utrudnienia. 2024-06-12. [dostęp 2024-06-18].
  35. ↑ Joanna Koszewska, Grzegorz Mika: MOK. Ilustrowany atlas architektury północnego Mokotowa. Warszawa: Centrum Architektury, 2015, s. 54. ISBN 978-83-937716-9-1.
  36. ↑ Spis telefonów Warszawskiego Okręgu Poczty i Telekomunikacji na rok 1951/52
  37. ↑ Jerzy S. Majewski, Tomasz Urzykowski: Przewodnik po powstańczej Warszawie. Muzeum Powstania Warszawskiego i Świat Książki, 2012, s. 2142218. ISBN 978-83-273-0091-1.
  38. ↑ a b Grupa I. [dostęp 2014-08-03].
  39. ↑ Gdzie się podział mamut? Promuje epokę lodowcową. „Gazeta.pl”, 2011-05-09. [dostęp 2014-08-03]. 
  40. ↑ Jerzy S. Majewski. Czterdziestka stuknęła temu Misiu. „Gazeta Stołeczna”, s. 10, 30 kwietnia–3 maja 2021. 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ulica_Rakowiecka_w_Warszawie&oldid=74951961”