Twardoskórzak lepki
Twardoskórzak lepki, twardziak lepki (Neolentinus adhaerens (Alb. & Schwein.) Redhead & Ginns) – gatunek grzybów z rodziny niszczycowatych (Gloeophyllaceae)[1].
.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
twardoskórzak lepki |
| Nazwa systematyczna | |
| Neolentinus adhaerens (Alb. & Schwein.) Redhead & Ginns Trans. Mycol. Soc. Japan 26(3): 357 (1985) | |
.jpg)
_Redhead_%26_Ginns_319890.jpg)
_Redhead_%26_Ginns_332626.jpg)
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Neolentinus, Gloeophyllaceae, Gloeophyllales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozowali w 1805 r. Johannes Baptista von Albertini i Lewis Schweinitz, nadając mu nazwę Agaricus adhaerens. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę, nadali mu w 1985 r. Redhead i Ginns, przenosząc go do rodzaju Neolentinus[1].
Synonimów naukowych ma ponad 20. Niektóre z nich[2]:
- Clitocybe adhaerens (Alb. & Schwein.) P. Kumm. 1871
- Lentinus adhaerens (Alb. & Schwein.) Fr. 1836
- Neolentinus adhaerens (Alb. & Schwein.) Redhead & Ginns 1985 var. adhaerens
- Neolentinus adhaerens var. inadhaerens (Malençon & Bertault) C. Bouvet & Sugny 1998
- Panus adhaerens (Alb. & Schwein.) Corner 1981
- Pocillaria adhaerens (Alb. & Schwein.) Kuntze 1891
W 1983 r. Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1983 r. podali polską nazwę twardziak lepki. Wówczas gatunek ten klasyfikowany był do rodzaju Lentinus (twardziak). Wcześniej (w 1936 r.) Teodorowicz opisywał ten gatunek pod nazwą łyczak przylgnięty[3]. Po przeniesieniu go do rodzaju Neolentinus obydwie polskie nazwy stały się niespójne z nazwą naukową. W 2021 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów zarekomendowała nazwę twardoskórzak lepki[4].
Morfologia
edytujŚrednica do 6 cm, kształt początkowo wypukły, potem lekko wklęsły, na koniec lejkowaty. Brzeg ostry, u wyrośniętych okazów pofalowany. Skórkę trudno zedrzeć. Powierzchnia początkowo o barwie szarobeżowej, potem płowo orzechowej i brązowej, z ciemniejszymi, promienistymi przebarwieniami. Charakterystyczną cechą jest wydzielanie przez skórkę żywiczno-oleistej substancji, która zasychając pozostawia błyszczące, jak gdyby lakierowane plamy[5].
Rzadkie, grube i zbiegające na trzon, o barwie od kremowej przez żółtawobrązową do pomarańczowobrązowej. Występują międzyblaszki. Krawędzie różnorodne; gładkie, piłkowane lub ząbkowane, o tej samej barwie co blaszki[5]. Wydzielają taką samą żywiczno-oleistą substancję, jak skórka kapelusza[6].
Wysokość do 7 cm, grubość do 1,5 cm. Jest centralny lub ekscentryczny, walcowaty, przy podstawie grubszy, twardy. Powierzchnia pokryta odstającymi włókienkami, w górnej części żółtawobeżowa, w dolnej czerwonobrązowa[5].
Bardzo twardy, jasnobeżowy, tylko w warstwie bezpośrednio pod skórką ciemniejszy, brązowawy. Ma przyjemny, grzybowy zapach, ale w smaku jest gorzkawy[5].
- Cechy mikroskopowe
System strzępkowy dimityczny. Strzępki szkieletowe o długości do 700 μm, rzadko rozgałęziające się, o grubości 3–4,5 μm i końcach nitkowato zwężających się. Strzępki łącznikowe o szerokości 2,5–9 μm, ze sprzążkami. Występują dobrze widoczne pleurocystydy. Charakterystycznymi cechami odróżniającymi ten gatunek od gatunków z rodzaju Panus są: wąskie strzępki w warstwie skórki, na trzonie i krawędziach blaszek, oraz wystające ponad hymenium końce pleurocystyd wydzielające żywiczno-oleistą substancję łatwo rozpuszczalną w KOH[7].
Zarodniki według Pilata mają rozmiar 6–8 (rzadko 10) × 2,5–3 (rzadko 4) μm, są nieamyloidalne, z drobnoziarnistą zawartością. Podstawki o rozmiarach 30–45 × 5–8 μm. Pleurocystydy rozwidlające się na wierzchołkach, cienkościenne, o długości 40–12 μm i szerokości 6–10 μm, wystające na 36–50 μm ponad hymenium i zawierające amyloidalne, drobne ziarnistości. Cheilocystydy o długości 160 μm i szerokości 1,7–2 μm, na końcach rozwidlające się[7].
Występowanie
edytujZnany jest tylko w Ameryce Północnej i Europie[8]. W polskiej literaturze naukowej podano liczne jego stanowiska[3].
Występuje w lasach iglastych i mieszanych, szczególnie w lasach sosnowych. Rozwija się na martwym drewnie sosen, jodeł i świerków, również na drewnie konstrukcyjnym (belki, słupy). Owocniki wytwarza od lutego do listopada[3].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2020-11-19] (ang.).
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2017-10-03]. (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1
- ↑ Rekomendacja nr 2/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online] [dostęp 2021-07-19].
- ↑ a b c d Atlas flory. Lentinus adhaerens. Twardziak lepki. [dostęp 2017-10-05].
- ↑ Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ a b Mycobank. Panus adhaerens. [dostęp 2017-10-05].
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2017-10-05].