Towarzystwo Płaskiej Ziemi
Towarzystwo Płaskiej Ziemi[1] (ang. Flat Earth Society, także International Flat Earth Research Society) – organizacja głosząca pseudonaukowy pogląd, jakoby Ziemia była dyskiem z centrum w biegunie północnym, otoczonym ścianą lodu, nad którą zawieszony jest Kosmos, w tym Słońce i Księżyc.
Kontekst historyczny
edytuj
Podwaliny współczesnej koncepcji płaskiej Ziemi stworzył angielski wynalazca, Samuel Birley Rowbotham, który twierdził, iż Biblię należy rozumieć dosłownie. Wydał on broszurę zatytułowaną Zetetic Astronomy. Później wydał także książkę pt. Earth Not a Globe, w której przedstawił wizję Ziemi jako dysku z biegunem północnym na środku[2]. Według jego wizji Słońce oraz Księżyc były „zawieszone” 3000 mil (4800 km) nad Ziemią, a kosmos – 3100 mil (5000 km). Rowbotham opublikował także broszurę The Inconsistency of Modern Astronomy and its Opposition to the Scriptures (ang. Niespójność współczesnej astronomii i jej sprzeciw wobec Pisma Świętego). Argumentował w niej, że[3]:
Biblia, zgodnie z naszymi obserwacjami, głosiła ideę, że Ziemia jest płaska i nieruchoma, a ta podstawowa prawda nie powinna być odrzucana wyłącznie na podstawie ludzkich przypuszczeń
Rowbotham oraz jego naśladowcy, na przykład William Carpenter, zyskali dużą popularność, wykorzystując pseudonaukowe argumenty w debatach ze znanymi uczonymi, w tym Alfredem Russelem Wallace’em. Rowbotham założył w Anglii oraz w Nowym Jorku stowarzyszenie Zetetic Society, które w krótkim czasie rozpropagowało tysiące kopii broszury Zetetic Astronomy[3][4][5].
Po śmierci Rowbothama w 1884 Elizabeth Blount utworzyła Universal Zetetic Society, którego celem było „propagowanie naturalnej kosmogonii wg Pisma Świętego, popartej naukowymi badaniami”. Towarzystwo wydało publikację pt. The Earth Not a Globe Review i było bardzo aktywne na początku XX wieku[6]. W latach 1901–1904 było wydawane oficjalne czasopismo płaskoziemców „Earth: a Monthly Magazine of Sense and Science” pod redakcją Elizabeth Blount[3].
International Flat Earth Research Society
edytujW 1956 Samuel Shenton reaktywował organizację zwolenników Rowbothama pod nazwą International Flat Earth Research Society (ang. Międzynarodowe Towarzystwo Badań nad Płaską Ziemią) z siedzibą w prywatnym domu w Dover[6][7]. W tym przypadku głównym motywem działania płaskoziemców nie były względy religijne, a sam Shenton znany był z zamiłowania do różnego rodzaju pseudonauk i teorii pseudonaukowych[3]. Shenton sceptycznie podchodził do zdjęć satelitarnych Ziemi, mówiąc, że jest to efekt złudzenia optycznego, na które „nabiera się” jedynie niewytrenowane oko. Widoczną krzywiznę Ziemi przypisywał zniekształceniu obrazu przez obiektyw szerokokątny[8][7].
Po śmierci Shentona w 1971 prezesem towarzystwa został Charles Kenneth Johnson. W ciągu trzech dekad, w których przewodził organizacji, osiągnęła ona liczebność 3500 członków[9]. Najbardziej znaną publikacją z tego okresu jest kwartalnik „Flat Earth News”[8]. Magazyn był darmowy, a finansowanie zapewniały opłaty członkowskie wynoszące 6–10 dolarów rocznie. Johnson w swojej argumentacji powoływał się na Biblię, a naukowców nazywał „fałszerzami, którzy nauką chcą zastąpić religię”. International Flat Earth Research Society wypowiadało się także przeciwko amerykańskim agencjom rządowym, zwłaszcza NASA[9].
Zgodnie z wizjami świata płaskoziemców z tamtego okresu Ziemia jest dyskiem o środku na biegunie północnym otoczonym 48-metrowym murem z lodu na Antarktydzie[10]. Powstała w ten sposób mapa przypomina flagę ONZ, którą Johnson przedstawił jako kolejny argument dla słuszności swojej hipotezy[11]. W tym modelu Słońce i Księżyc mają średnicę 32 mil (52 km)[12].
Po śmierci Johnsona, w 2001, w organizacji nastąpiła stagnacja, jednak trzy lata później działanie stowarzyszenia wznowił nowy prezes, Daniel Shenton (niespokrewniony z dawnym prezesem Samuelem Shentonem)[13]. Przeniósł on dyskusję na temat płaskiej Ziemi na internetowe forum dyskusyjne[14]. W 2009 nastąpiło szczególne zainteresowanie poglądami płaskoziemców. Powstała nowa strona internetowa z hipotezami i bibliografią na temat płaskiej Ziemi oraz serwis typu wiki. W lipcu 2017 stowarzyszenie liczyło ponad 5000 członków[15].
Członkowie organizacji nie mają jednej ustalonej wizji „rzeczywistego” kształtu Ziemi. Według jednego z poglądów jest ona dyskiem otoczonym Antarktydą, która posiada 50-metrowej wysokości krawędź, aby nie spaść w przestrzeń kosmiczną. Według tej wizji grawitacja nie istnieje, a iluzja przyciągania ziemskiego powodowana jest przez jednostajnie przyspieszony ruch Ziemi w górę. Inny pogląd głosi, że Ziemia jest dyskiem o nieskończonej powierzchni[16].
Krytyka
edytujTowarzystwo Płaskiej Ziemi jest od lat szeroko krytykowane za pseudonaukowe hipotezy, od dawna wykluczone przez naukę, i nieuznawanie racjonalnych dowodów podważających możliwość istnienia płaskiej Ziemi, w tym zdjęć satelitarnych kuli ziemskiej. Eugenie Scott nazwała płaskoziemców grupą wyznawców ekstremalnej teologii biblijno-literackiej: Ziemia jest płaska, ponieważ Biblia mówi, że Ziemia jest płaska, więc jest płaska – niezależnie od tego, co mówi nam nauka[17].
W 2018 Steven Novella przeanalizował wierzenia współczesnych płaskoziemców i wygłosił następującą opinię[18]:
Jest to całkowite populistyczne odrzucenie wszelkich przesłanek naukowych. Teorie płaskoziemców przedstawiają przerażająco uproszczony obraz świata, który (częściowo z ignorancji, a częściowo z rozmysłu) ignoruje złożoność naszej rzeczywistości. Obraz ten jest tak leniwy, dziecinny i pobłażliwy, że powoduje zakorzenienie się ignorancji w ludzkich umysłach.
Odniesienia w świecie współczesnym
edytujTemat płaskiej Ziemi pojawia się też na szeroką skalę w mediach społecznościowych, między innymi na Facebooku i YouTube[19]. Zaćmienie Słońca z 21 sierpnia 2017 wywołało na portalach społecznościowych lawinę pseudonaukowych hipotez prezentujących szczegóły zaćmienia, mające rzekomo stanowić dowód na prawdziwość wizji płaskiej Ziemi[20][21]. Także w 2017 tunezyjski doktorant wywołał duże poruszenie w kręgach płaskoziemców, dowodząc w swojej pracy doktorskiej, że Ziemia jest „płaska, nieruchoma, młoda (ok. 13 500 lat) i leży w centrum wszechświata”[22].
Płaskoziemcy w kulturze masowej
edytuj- Powieść Richarda A. Lupoffa pt. „Circumpolar!” opisuje płaską Ziemię z centrum na biegunie północnym. W utworze znalazły się także kontynenty Lemuria i Atlantyda[23].
- Amerykański punkrockowy zespół Bad Religion w swoim albumie „Against the Grain” z 1990 stworzyła piosenkę „Flat Earth Society”, w której działania stowarzyszenia nazywa kłamstwem[24].
- W 1984 angielski muzyk Thomas Dolby wydał album zatytułowany „The Flat Earth”. Daniel Shenton odniósł się do tego albumu i stał się on wprowadzeniem do jego wizji świata[25].
- Raper B.o.B w swojej piosence pt. „Flatline” głosi, że Ziemia jest płaska[26]. Po jej publikacji otrzymał zaproszenie do wstąpienia do Towarzystwa Płaskiej Ziemi, które zaakceptował[27].
- Wydawnictwo Steve Jackson Games w grze karcianej Illuminati przedstawiło Towarzystwo Płaskiej Ziemi.
Przypisy
edytuj- ↑ Kazimierz Jodkowski. Klasyfikacja stanowisk kreacjonistycznych. „Filozoficzne Aspekty Genezy”. 2–3, s. 241–269, 2005 – 2006. Instytut Filozofii Uniwersytetu Zielonogórskiego.
- ↑ Theodore Schick, Lewis Vaughn, How to think about weird things: critical thinking for a new age, Houghton Mifflin, 1995, s. 197, ISBN 978-1-55934-254-4.
- ↑ a b c d Christine Garwood, Flat Earth: the History of an infamous idea, Macmillan, 2007.
- ↑ The Form of the Earth – A Shock of Opinions, „New York Times”, 10 sierpnia 1987 [zarchiwizowane z adresu 2019-07-11].
- ↑ John Hampden, The Bedford Canal swindle detected & exposed, Londyn: A. Bull, 1870.
- ↑ a b Patric Moore, Better and Flatter Earths, 1972, ISBN 0-352-39776-4 [zarchiwizowane z adresu 2014-05-21].
- ↑ a b Eddy Gilmore, So now we know: The Earth is not only flat – it’s motionless, too, „The Cincinnati Enquirer”, 26 marca 1967.
- ↑ a b Robert J. Schadewald, Six „flood” arguments creationists can’t answer [online], National Center for Science Education, [b.r.].
- ↑ a b Douglas Martin, Charles Johnson, 76, Proponent of Flat Earth, „New York Times”, 25 marca 2001.
- ↑ Is the Earth a Whirling Globe?, „Flat Earth News”, Lancaster, CA, marzec 1979 [zarchiwizowane z adresu 2014-08-12].
- ↑ Johnson, K. Charles, Flat Earth News: News of the World’s Children, Lancaster, CA, grudzień 1978.
- ↑ Johnson, K. Charles, Sun is a light 32 miles across, „Flat Earth News”, Lancaster, CA, grudzień 1978 [zarchiwizowane z adresu 2014-08-12].
- ↑ Miedo a un planeta esférico [online], elpais.com, 19 marca 2010.
- ↑ The Flat Earth Society forum [online], The Flat Earth Society.
- ↑ The Flat Earth Society – Membership Register [online], The Flat Earth Society, [b.r.] [zarchiwizowane z adresu 2014-05-11].
- ↑ David Adam, The Earth is flat? What planet is he on? [online], the Guardian, 23 lutego 2010 [dostęp 2018-08-09] (ang.).
- ↑ Eugenie Scott, Antievolution and Creationism in the United States [online], Annual Review of Anthropology, 1997 [zarchiwizowane z adresu 2012-06-05].
- ↑ Steven Novella, What the Flat-Earth Movement Tells Us [online], TheNess.com, 3 maja 2018 [zarchiwizowane z adresu 2018-05-05].
- ↑ Dure Beau, Flat-Earthers are back: ‘It’s almost like the beginning of a new religion’, „The Guardian”, 2016.
- ↑ Sean Martine, 'The sun hologram needs updating’ This is how flat earthers explain the solar eclipse, „Daily Express”.
- ↑ Brian Hickey, What do flat Earthers think about Monday’s solar eclipse? [online], Phillyvoice.com.
- ↑ Nidhal Guessoum, PhD thesis: The earth is flat, „Gulf News”.
- ↑ Circumpolar! (Twin Planets, book 1) by Richard A Lupoff [online], www.fantasticfiction.co.uk [dostęp 2018-08-11] (ang.).
- ↑ Bad Religion – Flat Earth Society Lyrics | Genius Lyrics [online], genius.com [dostęp 2018-08-11] (ang.).
- ↑ The Earth is flat? What planet is he on? | Science | The Guardian [online], www.theguardian.com [dostęp 2018-08-11] (ang.).
- ↑ Flat Earthers: Dumb, Crazy or Just Free Thinking? | Open Mic Rochester [online], www.openmicroc.com [dostęp 2018-08-11] [zarchiwizowane z adresu 2018-11-07] (ang.).
- ↑ The Flat Earth Society Welcomes B.o.B :: The Flat Earth Society [online], www.theflatearthsociety.org [dostęp 2018-08-11] [zarchiwizowane z adresu 2020-08-06] (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Witryna internetowa Towarzystwa Płaskiej Ziemi (ang.)
- Encyklopedia Towarzystwa Płaskiej Ziemi (ang.)
- Sabine Hossenfelder, Flat Earth “Science” – Wrong, but not Stupid, YouTube, 22 sierpnia 2020 [dostęp 2021-03-13] („Nauka” o płaskiej Ziemi – błędna, ale nie głupia).