Teofil Ciesielski
Teofil Ludwik Józef Ciesielski (ur. 13 listopada 1847[1] w Grabowie nad Prosną, zm. 8 maja 1916 we Lwowie) – polski botanik, pszczelarz, wydawca i redaktor „Bartnika Postępowego”, encyklopedysta.
.jpg) Teofil Ciesielski (przed 1906) | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data śmierci | |
| Narodowość |
polska |
Życiorys
edytujSyn Józefa Ciesielskiego i Anny z domu Strybel. Uczeń Królewskiego Katolickiego Gimnazjum w Ostrowie Wielkopolskim i absolwent gimnazjum w Śremie[2]. Brał udział w powstaniu styczniowym 1863 walcząc w oddziale Kazimierza Unruga[3]. Tuż po przekroczeniu granicy, został zaatakowany przez kozaków na wedecie i zraniony, po czym powrócił w rodzinne strony[3]. Następnie odbył studia na uniwersytetach w Berlinie i Wrocławiu, gdzie w 1871 uzyskał stopień doktora filozofii na podstawie rozprawy pt. Untersuchungen iiber die Abwiirtskriimmung der Wurzel[2]. Po studiach pracował jako asystent w katedrze fizyki a następnie kustosz Muzeum Botanicznego przy Uniwersytecie Wrocławskim[2]. Od 1872 profesor nadzwyczajny botaniki Uniwersytetu Lwowskiego. Objął także po Adolfie Weisie dyrekcję ogrodu botanicznego we Lwowie i funkcję tę sprawował do śmierci. Placówka ta wyposażona była ówcześnie w cztery szklarnie (w tym jedną wysoką) oraz w laboratorium i bibliotekę podręczną[4]. Założył w nim pole doświadczalne dla różnych nawozów, tak naturalnych, jak i sztucznych, na których uprawiano przez szereg lat różne rośliny ogrodowe i polne. Dzięki niemu założono basen o 3 kręgach dla roślin łąkowych, błotnych i wodnych oraz wzmocniono konstrukcję szklarni. Ciesielski założył także na terenie ogrodu specjalny sektor dla przeszło 1000 roślin rosnących w okolicy Lwowa[4].
Rozpoczął pracę naukową od badań nad geotropizmem korzeni roślin. Przyczyny tego zjawiska wyjaśnił w rozprawie doktorskiej pt. „Badania nad zakrzywianiem się korzenia ku dołowi”[5]. Na jego doświadczeniach nad odcinaniem korzeni roślin oparł się Karol Darwin. Pracując na uniwersytecie lwowskim w swej działalności naukowej i praktycznej zasadniczą uwagę poświęcił ogrodnictwu i pszczelnictwu. Skonstruował doskonały na owe czasy ul (tzw. ul słowiański, ul Ciesielskiego) oraz wyjaśnił wiele zagadnień z biologii pszczół. Na podstawie żmudnych badań stwierdził, że pszczoły umieją utrzymywać w ulu temperaturę niezależną od otoczenia. Określił rodzaj i masę spożywanego przez czerw pokarmu oraz pierwszy na świecie stwierdził, że zgnilec jest wywoływany przez bakterie. Zbadał przeobrażenie poszczególnych osobników rodziny pszczelej. Wyniki swych badań opublikował w dwutomowej książce Bartnictwo czyli hodowla pszczół dla zysku oparta na nauce i wielostronnym doświadczeniu. Wydał też inne książki poświęcone tematyce pszczelarskiej (zob. niżej).
Założyciel (w 1875), wydawca oraz przez 40 lat redaktor „Bartnika Postępowego”[2]. Na jego łamach publikował liczne artykuły poświęcone chorobom pszczół (zob. niżej). Z jego inicjatywy w 1875 powstało we Lwowie Towarzystwo Ogrodniczo-Pszczelniczego, w którym pełnił najpierw funkcję wiceprezesa, a następnie przez szesnaście lat prezesa[6]. Celem rozpowszechnienia znajomości ogrodnictwa i pszczelnictwa wśród ludu wydawał „Kalendarz pszczelniczo-ogrodniczy”[2].
Był również encyklopedystą oraz edytorem Encyklopedii zbiór wiadomości z wszystkich gałęzi wiedzy – polskiej encyklopedii wydanej w latach 1898–1907 przez Macierz Polska, Opisał w niej zagadnienia z zakresu pszczelnictwa[7]. Na łamach „Bartnika Postępowego” opublikował liczne artykuły, m.in. o powstawaniu, rozwoju i leczeniu gnilca (1875), o najnowszych doświadczeniach nad gnilcem u pszczół (1878) lub o zasadach dobrej zimowli pszczół (1896)[2].
Był wieloletnim radnym miasta Lwowa i członkiem C. K. Rady Szkolnej Krajowej[2]. Członek i działacz Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego, członek jego Komitetu (18 czerwca 1875 – 12 czerwca 1880)[8]. Był jednym z inicjatorów i założycieli Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika[9][10]. Był także członkiem Zarządu Towarzystwa Pedagogicznego we Lwowie. Wydawca ilustrowanego „Ogniska Domowego” (1886–1888) a także przez pewien czas współredagował „Miesięcznik Galicyjskiego Towarzystwa Ochrony Zwierząt”[2].
W 1881 ożenił się w Ostrowie Wielkopolskim z Kazimierą z Zawrowskich. Mieli syna, znanego chemika i nauczyciela lwowskiego Kazimierza (1882–1935)[11][12]. Został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.
Niektóre prace
edytuj- Ober die Einwirkung der Schwerkratt im positiven und negativen Sinne aut Ptlanzente ile w: „Botanische Zeitung” 1875, T. 33, s. 71–73,
- Miodostytnictwo, Sztuka przerabiania miodu i owoców na napoje, Lwów 1890
- Bartnictwo czyli hodowla pszczół dla zysku oparta na nauce i wielostronnym doświadczeniu, t. 1–2, Lwów 1888
- [wraz z Tadeuszem Czajkowskim] Wiadomości z zakresu nauk przyrodniczych dla dopełniających kursów rolniczych, Lwów 1898
- Zarys botaniki, Lwów 1899
- Gospodarstwo w pasiece Lwów 1899,
- [wraz z Antonim Hergetem] Warzywnictwo, 1901
- Od czego zależy tworzenie się osobników tak męskich jak żeńskich u roślin, zwierząt i ludzi, Lwów 1911
Przypisy
edytuj- ↑ W starszych opracowaniach a także niektórych nowszych podawana jest błędna data urodzin Teofila Ciesielskiego – 17 listopada 1846 - Jak wynika jednak z ustaleń Jerzego Gnerowicza na podstawie Księgi Chrztów kościoła parafialnego w Grabowie właściwą datą jest 13 listopada 1847 - zob. Jerzy Gnerowicz, Teofil Ciesielski (1847-1916) dokładna data urodzin, „Kurier Pszczelarski” 05-04-2018 - online [27.04.2020]
- ↑ a b c d e f g h Seweryn Krzemieniewski, Ciesielski Teofil (1846-1916), Polski Słownik Biograficzny, t. 4, Kraków 1938, s. 60-61
- ↑ a b Nieco szczegółów biograficznych dotyczących uczestników organizacyi i partyzantki r. 1863/64. W: Józef Białynia Chołodecki: Księga pamiątkowa opracowana staraniem Komitetu Obywatelskiego w czterdziestą rocznicę powstania r. 1863/1864. Lwów: 1904, s. 189.
- ↑ a b Józef Wiczkowski, Lwów jego rozwój i stan kulturalny oraz przewodnik po mieście, Lwów 1907, s. 246
- ↑ Magdalena Mularczyk. Botanik pszczelarzem. „Ogród wita”, s. 3, czerwiec 2008. [zarchiwizowane z adresu].
- ↑ Jubileusz Tow. ogrodniczo-pszczelniczego. „Nowości Ilustrowane”. Nr 40, s. 7, 6 października 1906.
- ↑ Finkel 1898 ↓.
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1875, s. 564; 1876, s. 574; 1877, s. 549; 1878, s. 537; 1879, s. 533; 1880, s. 541.
- ↑ Gnerowicz J., Skoczylas M.M., Profesor Teofil Ciesielski – współzałożyciel Galicyjskiego Towarzystwa dla Ogrodnictwa i Pszczelnictwa oraz Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika we Lwowie, „Wrzechświat” 2017, nr 10-12 (118), s. 311-320
- ↑ Eugeniusz Romer, 1875–1899. Dwudziestopięciolecie Polskiego Towarzystwa imienia Kopernika, „Kosmos” 1900, R. 25, s. 268
- ↑ Teofil Ludwik Józef Ciesielski - M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego - online [27.04.2020]
- ↑ Jerzy Gnerowicz, Profesor Teofil Ciesielski. Pszczelarz, działacz i uczony.Kalisz 2016. s. 33-34. ISBN 978-83-62689-43-9.
Bibliografia
edytuj- Seweryn Krzemieniewski, Ciesielski Teofil (1846–1916), Polski Słownik Biograficzny, t. 4, Kraków 1938, s. 60-61
- Ludwik Finkel: Encyklopedya zbiór wiadomości z wszystkich gałęzi wiedzy, t. I. Lwów: Macierz Polska, Nakładem Wydawnictwa Macierzy Polskiej, druk. E. Winiarza, 1898, s. III–IX.
- Stanisław Nicieja: Cmentarz Łyczakowski we Lwowie w latach 1786-1986. Ossolineum, 1988. ISBN 83-04-02817-4.
- Jerzy Gnerowicz, Profesor Teofil Ciesielski. Pszczelarz, działacz i uczony, Kalisz 2016. ss. 220. ISBN 978-83-62689-43-9
Linki zewnętrzne
edytuj- Publikacje Teofila Ciesielskiego w bibliotece Polona