Tadeusz Chojko
Tadeusz Chojko ps. „Bolec” (ur. 16 maja 1920 we wsi Głowaczów, zm. 8 października 2007 w Warszawie[1]) – żołnierz Szarych Szeregów, porucznik Armii Krajowej, dowódca III plutonu 2. kompanii batalionu Parasol, powstaniec warszawski.
 porucznik
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
8 października 2007 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Stanowiska |
d-ca III plutonu 2. kompanii batalionu Parasol |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
   
| |
Lata młodzieńcze
edytujWcześnie osierocony przez rodziców, Feliksa i Honoratę z Pawęskich. Od czternastego roku życia był zdany sam na siebie i imał się różnych zajęć. Był m.in. sprzedawcą lodów, pomocnikiem zduna i piekarza. Po przyjeździe do Warszawy dostał się do Junackich Hufców Pracy. Dzięki Hufcom zdobył wykształcenie hotelarskie w Zawodowej Szkole Hotelarskiej oraz odbył przysposobienie wojskowe. W szkole nauczył się trzech języków obcych: francuskiego, angielskiego oraz niemieckiego. Do września 1939 r. pracował w Hotelu Bristol. Marzył o pracy w dyplomacji. Wiosną 1939 r. otrzymał wiadomość z Ministerstwa Spraw Zagranicznych o posadzie w polskiej ambasadzie w Paryżu[2]. Plany wyjazdu pokrzyżował jednak wybuch II wojny światowej.
II wojna światowa
edytujKonspiracja
edytujW 1941 roku dostał się do Szarych Szeregów. Należał do Hufca Południe SAD Grup Szturmowych, dowodzonego przez Jana Bytnara Rudego. Działał w dywersji i Małym Sabotażu. Pierwszego sierpnia 1943 r. został przekazany z Hufca Południe do nowo utworzonego oddziału Agat. Był absolwentem tajnej Szkoły Podchorążych Wiarus. W jego mieszkaniu na ul. Żelaznej mieścił się magazyn broni oddziału, a także miały miejsce szkolenia innej tajnej podchorążówki – Agrikoli.
Brał udział w licznych akcjach:
- akcja pod Arsenałem (członek sekcji Butelki, jako jedyny celnym rzutem butelki zapalającej ostatecznie zatrzymał samochód-więźniarkę)
- akcja Wilanów (grupa streifa; akcja likwidująca żandarmerię niemiecką oraz policję granatową)
- akcja Kretschmann (ubezpieczał akcję od ulic Szarej i Śniegockiej oraz informował Żelisława Olecha ps. Rawicz o opuszczeniu domu przez Kretschmanna)
- akcja Płochocin (grupa ataku na nieprzyjaciela i ubezpieczenie; była to akcja bojowa typu minerskiego – wykolejenie pociągu na trasie Poznań-Warszawa z niemieckimi żołnierzami wracającymi z frontu wschodniego)
- akcja Rodewald (ubezpieczenie; podczas akcji omyłkowo zabito Oberstleutnanta policji Erwina Gressera zamiast komendanta Schutzpolizei, Wilhelma Rodewalda)
- akcja Stamm (zespół wykonawczy)
- akcja Hahn (ubezpieczenie; akcja na dowódcę policji bezpieczeństwa, Ludwiga Hahna, który odpowiadał za zbrodnie na Polakach popełnione przez Gestapo; nie doszła do skutku)
Na początku 1944 r. cudem uniknął śmierci, gdy do lokalu Kazimierza Kardasia ps. Orkan, w którym przebywał, wkroczyło Gestapo w poszukiwaniu ukrywającej się tam żydowskiej rodziny. Rodzinę i gospodynię wymordowano. Bolec uderzył i odepchnął funkcjonariusza, po czym uciekł[3].
Powstanie warszawskie
edytujJako dowódca III plutonu 2. kompanii batalionu Parasol brał udział w walkach na Woli, w okolicy placu Kercelego, w obronie cmentarza kalwińskiego oraz w ruinach getta. Czternastego dnia powstania został ciężko raniony odłamkami granatnika w nogę oraz ramię (groziła mu amputacja ręki). 31 sierpnia przedostał się kanałami do Śródmieścia wraz z innymi rannymi. Trafił do szpitala polowego, skąd zabrał go dawny kolega. Przed końcem powstania warszawskiego znów znalazł się w szpitalu, z którego trafił do niemieckiej niewoli, do Stalagu IVB Zeithain.
Lata powojenne
edytujPo odzyskaniu wolności powrócił do Warszawy, z której musiał wyjechać, gdyż poszukiwało go MBP. W 1945 r. przez Czechosłowację i Austrię dotarł do Włoch. Tam dołączył do 2 Korpusu Polskiego gen. Andersa, do 2 Batalionu Komandosów. Po ponad roku spędzonym na Półwyspie Apenińskim wrócił do Polski, w poszukiwaniu poślubionej w 1942 r. żony Jadwigi. Wraz z nią ponownie wyruszył przez zieloną granicę do Włoch. Po rozformowaniu 2 Korpusu dostał się do Wielkiej Brytanii, a stamtąd do Kanady, gdzie prowadził własną farmę. W Kanadzie działał w organizacjach polonijnych.
Do Polski przyjechał za sprawą artykułu w czasopiśmie „Stolica” o Zdzisławie Bytnar. Dowiedział się z niego, że matka Rudego żyje i pragnął się z nią spotkać. W 1989 r. razem ze Stanisławem Sieradzkim – Świstem z batalionu Zośka, wręczył Matuli Polskich Harcerzy Krzyż Powstania Warszawskiego. Pod koniec lat 90. przeniósł się do Polski i zamieszkał w Warszawie. Pochowany na Powązkach Wojskowych[4].
Odznaczenia
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Nekrologi warszawskie – Baza nekrologów. Nekrologi warszawskie. [dostęp 2011-03-06].
- ↑ Barbara Wachowicz: Wierna rzeka harcerstwa. Tom III. Rudy, Alek, Zośka. Gawęda o bohaterach „Kamieni na szaniec”. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2003, s. 427. ISBN 83-88794-95-7.
- ↑ Tomasz Strzembosz: Akcje zbrojne podziemnej Warszawy 1939–1944. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1983, s. 505. ISBN 83-06-00717-4.
- ↑ Okrutny mord na weselu. Zabito 19 osób. Groby weteranów Powstania Warszawskiego cz. 2 [online], se.pl [dostęp 2022-08-31].
Bibliografia
edytuj- Piotr Stachiewicz: „Parasol”. Dzieje oddziału do zadań specjalnych Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1991. ISBN 83-211-0273-5.
- Anna Borkiewicz-Celińska: Batalion „Zośka”. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1990. ISBN 83-06-01851-6.
- Barbara Wachowicz: Wierna rzeka harcerstwa. Tom III. Rudy, Alek, Zośka. Gawęda o bohaterach „Kamieni na szaniec”. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2003, s. 434-436. ISBN 83-88794-95-7.
- Powstańcze biogramy. Tadeusz Chojko. Muzeum Powstania Warszawskiego. [dostęp 2011-03-06].