Street food
Street food (z ang. „żywność z ulicy”) – rodzaj pożywienia gotowego do spożycia, sprzedawanego na ulicy lub w innych miejscach publicznych (targ, bazar), często z zaimprowizowanego stanowiska, na którym potrawa jest przyrządzana. Większość street food zalicza się do kategorii fast food lub finger food, jest też z reguły tańsza niż posiłki kupowane w obiektach żywienia zbiorowego (restauracje, bary, jadłodajnie). Oprócz niskiej ceny wybór jedzenia typu street food może wynikać z jej specyficznego smaku, nostalgii, a także ciekawości i próby poznania smaku lokalnych specjalności.
Historia
edytujPrzykłady sprzedawania żywności gotowej do spożycia na ulicach miast spotykamy już w czasach starożytnych. W starożytnej Grecji były to zazwyczaj suszone ryby. Znacznie bogatszy repertuar potraw oferowano na ulicach starożytnego Rzymu, w tym zupę z ciecierzycy, podawaną z pieczywem i makaronem. Kupowali je zazwyczaj ubodzy mieszkańcy miasta, którzy nie mieli możliwości przyrządzenia w domu ciepłego posiłku[1].
W miastach Turcji osmańskiej powszechnie spotykano sprzedawców kebabów i pilawu, a także różnych przekąsek z opiekanego na rożnie mięsa[2]. Walter Thornbury, który w 1859 odwiedził Stambuł, pisał o tureckiej street food jako wyjątkowo schludnej i dobrze przyrządzonej[3].
Bogaty repertuar dań sprzedawanych na ulicy spotykano w miastach azteckich przed pojawieniem się Europejczyków. Były wśród nich atolli (przygotowywane z mąki kukurydzianej), kilkadziesiąt odmian tamal, a także pieczone insekty[4] Hiszpańska kolonizacja Peru spowodowała zanik tradycyjnych potraw, a ich miejsce na ulicznych stoiskach zajęła pieczona wołowina[5].
W Ameryce czasów kolonialnych na ulicach miast sprzedawano kukurydzę, ostrygi, a także słodycze. W 1707 po raz pierwszy w Nowym Jorku zabroniono ulicznej sprzedaży potraw gotowych do spożycia[6]. Większość street food sprzedawanych w Stanach Zjednoczonych w XIX w. stanowiły ciastka i słodkie przekąski, a ich sprzedażą trudniły się głównie czarnoskóre kobiety. Oferta street food w XIX-wiecznym Londynie obejmowała kilka zup (grochówka, flaki, potem także przywieziony z Azji ramen), smażony groch, ślimaki, owoce morza i przyrządzaną z węgorza tzw. jellied eels. 19 stycznia 1869, w czasie obrad Izby Gmin jeden z deputowanych zarzucał politykom, że kupują głosy wyborcze oferując ubogim street food[7].
W połowie XIX w. na ulicznych stoiskach we Francji pojawiły się frytki, które do dziś stanowią jeden z najpopularniejszych w Europie posiłków, sprzedawanych na ulicy. W tym czasie na ziemiach polskich najczęściej spotykaną formą street food oprócz ciastek były sprzedawane w zaborze rosyjskim ciepłe placki nadziewane serem lub mięsem oraz owoce kandyzowane.
Współczesny street food
edytujW skali świata street food wykazuje współcześnie znaczące zróżnicowanie nie tylko pod względem zestawu dań, ale kulturowych uwarunkowań. W Nigerii i Tajlandii sprzedażą street food zajmują się zwyczajowo kobiety, w Bangladeszu wśród sprzedawców dominują mężczyźni. Na Półwyspie Bałkańskim wśród sprzedawców potraw sprzedawanych na ulicy dominują mężczyźni. Zazwyczaj street food jest traktowana jako gorsza forma posiłku, jednak w przypadku Filipin stanowi tylko odmienną formę jedzenia posiłku od tego, który spożywany jest w domu.
W wielu kulturach jedzenie posiłku na ulicy jest zachowaniem dyskredytującym dobrze wychowanego człowieka (Japonia)[8]. W Polsce jedzenie posiłku na ulicy traktowane jeszcze w połowie XX w. jako typowe dla nizin społecznych stało się współcześnie znacznie bardziej akceptowane i tolerowane.
Gwałtowny wzrost sprzedaży produktów typu street food widoczny jest szczególnie tam, gdzie następuje masowy napływ ludności ze wsi do miast. Sprzedaż żywności na ulicy staje się często podstawowym zajęciem dla mieszkańców wsi, nieprzygotowanych do podjęcia innej pracy (Meksyk), ale także w sposób widoczny rośnie liczba konsumentów street food (Indie, Nigeria).
Jednym z najszybciej rosnących segmentów rynku jest sprzedaż jedzenia w food truckach[9].
Kontrola sanitarna
edytujPodstawowym problemem zdrowotnym, w przypadku gwałtownego rozwoju punktów sprzedaży street food pozostaje kontrola sanitarna tego typu produktów. Pierwsze próby kontroli sanitarnej punktów sprzedaży gotowej do spożycia żywności pojawiły się już w XIV wieku, we Florencji[2]. W 1987 problemem higieny sprzedaży street food w krajach Trzeciego Świata zajął się na 33 sesji plenarnej Komitet Wykonawczy Codex Alimentarius[10]. Współcześnie, w krajach wysoko rozwiniętych realizowane są programy edukacyjne skierowane do sprzedawców, ale także sprawuje się stały nadzór nad czystością i jakością produktów. Brak odpowiedniego nadzoru sprawia, że street food, dostępna w Indiach czy krajach afrykańskich zazwyczaj stwarza poważne zagrożenie zdrowotne dla konsumentów. W 2002 przeprowadzone w Ghanie badania Światowej Organizacji Zdrowia wykazały, że większość spośród 511 zbadanych punktów sprzedaży żywności nie spełnia podstawowych wymogów sanitarnych[11]. Przykłady ulicznej sprzedaży potraw, która w niewielkim stopniu podlega urzędowym regulacjom i zasadom higieny można współcześnie spotkać na Filipinach[12].
Przypisy
edytuj- ↑ Andrew Dalby, Food in the Ancient World from A to Z, Routledge 2003
- ↑ a b Mary Ellen Snodgrass, Encyclopedia of Kitchen History, Taylor & Francis 2004, s.966
- ↑ Walter Thornbury, Turkish life and character, tom 2, Londyn 1860, s.74
- ↑ Long Towell Long, Luis Alberto Vargas, Food Culture in Mexico, Greenwood Publishing Group 2005, s. 124
- ↑ Food Cultures of the World Encyclopedia, ed. Ken Albala, ABC-CLIO 2011, s. 269
- ↑ Denise Taylor et al., Street Foods in America - A True Melting Pot, [w:] Street Foods, ed. Artemis P. Simopoulos, Ramesh Venkataramana Bhat, Karger Medical and Scientific Publishers 2000 s. 26.
- ↑ Accounts and Papers of the House of Commons, London 1869, s.321.
- ↑ Wyjątkiem są festiwale, w czasie których spożywanie jedzenia w miejscach publicznych jest tolerowane - zob. Richard Hosking, Pavement Food, Packed Meals and Picnicks in Japan, [w:] Oxford Symposium on Food and Cookery 1991: Public Eating : Proceedings, red. Harlan Walker, Oxford Symposium 1991, s.29
- ↑ Rules of the world. „Economist”, s. 54, 6 May 2017.
- ↑ Esther Balogh, Eating Out in Nigeria: From Food Vendors to the Sheraton, [w:] Oxford Symposium on Food and Cookery 1991: Public Eating : Proceedings, red. Harlan Walker, Oxford Symposium 1991, s.29
- ↑ Globalization of Food Systems in Developing Countries: Impact on Food Security and Nutrition, Wyd. 83, Food & Agriculture Organization, s.11
- ↑ Michael Symons, A History of Cooks and Cooking, University of Illinois Press 2003, s.309.
Bibliografia
edytuj- Anthony Myint, Mission Street Food: Recipes and Ideas from an Improbable Restaurant, Karen Diane Leibowitz, [San Francisco]: McSweeney's Publishing, 2011, ISBN 978-1-936365-15-9, OCLC 670481661.
- Irene Tinker, Street Foods: Urban Food and Employment in Developing Countries, New York: Oxford University Press, 1997, ISBN 978-0-19-510435-6, OCLC 228117787.
- David Thompson, Thai Street Food, Octopus Publishing Group 2013, ISBN 978-1-84091-628-7
- Eastern European Street Food. www.about.com. [dostęp 2013-10-27]. (ang.).