Stopa (metryka)

Stopa (od łac. pes) – najmniejsza jednostka miary wierszowej. W antycznej wersyfikacji iloczasowej (w literaturze greckiej i łacińskiej) stopami były powtarzające się układy sylab długich i krótkich. W nowożytnej wersyfikacji – dla potrzeb literatury tworzonej w językach pozbawionych zjawiska iloczasu – pojęcie stopy zmodyfikowano, określając nim powtarzające się układy sylab akcentowanych i nieakcentowanych. We współczesnej wersologii stopę definiuje się jako element metrum, który nie istnieje samodzielnie^[1]. Podstawową jednostką budowy utworu wierszowanego w tym ujęciu jest wers, natomiast stopa to dająca się wydzielić część abstrakcyjnego wzorca, a nie realny byt językowy. Adam Kulawik pisze, że stopa to "powtarzalny w swym kształcie sylabiczno-akcentowym segment metru"^[2]. Niektórzy badacze – zwłaszcza Kazimierz Budzyk – w ogóle odrzucają teorię stopową, motywując swoją decyzję tym, że obiektem badań powinny być rzeczywiste zjawiska prozodyczne, a nie konstrukty myślowe^[3].

Lista stóp

Legenda: duże S oznacza sylabę długą lub akcentowaną; małe s oznacza sylabę krótką lub nieakcentowaną.

Według liczby mor

Dwumorowa:
- pirychej (pirrychej, dybrach): ss
Trzymorowe:
- jamb: sS
- trochej (chorej): Ss
- trybrach: sss
Czteromorowe:
- amfibrach: sSs
- anapest: ssS
- daktyl: Sss
- dypirychej (tetrabrach, proceleusmatyk): ssss
- spondej: SS
Pięciomorowe:
- amfimakr (amfimacer, kretyk): SsS
- antybakch (antybakchej, palimbakchej): SSs
- bakch (bakchej): sSS
- peon pierwszy: Ssss
- peon drugi: sSss
- peon trzeci: ssSs
- peon czwarty: sssS
Sześciomorowe:
- antyspast: sSSs
- chorijamb: SssS
- jonik a maiore: SSss
- jonik a minore: ssSS
- dyjamb: sSsS
- dytrochej (dychorej): SsSs
- molos (trymakr): SSS
Siedmiomorowe:
- epitryt pierwszy: sSSS
- epitryt drugi: SsSS
- epitryt trzeci: SSsS
- epitryt czwarty: SSSs
Ośmiomorowa:
- dyspondej: SSSS

Według liczby sylab

Dwusylabowe:
- jamb: sS
- pirychej (pirrychej, dybrach): ss
- spondej: SS
- trochej (chorej): Ss
Trzysylabowe:
- amfibrach: sSs
- amfimakr (amfimacer, kretyk): SsS
- anapest: ssS
- antybakch (antybakchej, palimbakchej): SSs
- bakch (bakchej): sSS
- daktyl: Sss
- molos (trymakr): SSS
- trybrach: sss
Czterosylabowe:
- antyspast: sSSs
- chorijamb: SssS
- jonik a maiore: SSss
- jonik a minore: ssSS
- dyjamb: sSsS
- dypirychej (tetrabrach, proceleusmatyk): ssss
- dyspondej: SSSS
- dytrochej (dychorej): SsSs
- epitryt pierwszy: sSSS
- epitryt drugi: SsSS
- epitryt trzeci: SSsS
- epitryt czwarty: SSSs
- peon pierwszy: Ssss
- peon drugi: sSss
- peon trzeci: ssSs
- peon czwarty: sssS

Najczęstsze stopy w poezji polskiej (na podstawie "Poetyki" Kulawika)

trochej: Ss
jamb: sS
daktyl: Sss
amfibrach: sSs
anapest: ssS
peon3: ssSs

Przypisy

↑ Wiktor Jarosław Darasz, Mały przewodnik po wierszu polskim, Kraków 2003, s. 88-89.
↑ Adam Kulawik, Wersologia. Studium wiersza, metru i kompozycji wersyfikacyjnej, Kraków 1999, s. 113.
↑ Taka jest teza monografii Budzyka Spór o polski sylabotonizm, Warszawa 1957.

Zobacz też

[1] Wiktor Jarosław Darasz, Mały przewodnik po wierszu polskim, Kraków 2003, s. 88-89.

[2] Adam Kulawik, Wersologia. Studium wiersza, metru i kompozycji wersyfikacyjnej, Kraków 1999, s. 113.

[3] Taka jest teza monografii Budzyka Spór o polski sylabotonizm, Warszawa 1957.

[1]

[2]

[3]