Stanisław Wasylewski
Stanisław Wasylewski (ur. 18 grudnia 1885 w Stanisławowie, zm. 26 lipca 1953 w Opolu) – polski dziennikarz, eseista, krytyk literacki, tłumacz, autor opracowań pamiętników, starszy brat dziennikarza Bolesława Wasylewskiego.
.jpg) Stanisław Wasylewski (1933) | |
| Data i miejsce urodzenia |
18 grudnia 1885 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
26 lipca 1953 |
| Miejsce spoczynku | |
| Zawód, zajęcie | |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys
edytujSyn Bolesława i Jadwigi ze Starklów. Uczył się w gimnazjach w Stryju i Lwowie wraz z Kornelem Makuszyńskim, Juliuszem Kleinerem i Rudolfem Weiglem. W 1904 roku zdał maturę i podjął studia historyczne i polonistyczne na Uniwersytecie Lwowskim. W latach 1905–1910 był kolejno: wolontariuszem, stypendystą i asystentem Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. We Lwowie mieszkał do roku 1927, redagując „Gazetę Poranną”, tygodnik satyryczno-polityczny „Szczutek” i „Słowo Polskie”. W 1927 przeniósł się do Poznania, gdzie w Wydawnictwie Polskim R. Wegnera redagował serię Biblioteka Laureatów Nobla. Współpracował także z czasopismami poznańskimi m.in. Tęczą oraz z redakcjami rozgłośni radiowych Poznania i Warszawy. W 1932 roku obronił pracę doktorską z filozofii na Uniwersytecie Poznańskim. Był laureatem nagrody literackiej Poznania (1937)[1][2].
Po wybuchu II wojny światowej, kampanii wrześniowej i agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939 wszedł w skład konspiracyjnej Rady Narodowej we Lwowie, podległej rządowi RP na uchodźstwie (innymi członkami byli Artur Hausner, ks. Józef Panaś, Adam Bogdanowicz, płk dr Aleksander Domaszewicz, Jan Szczyrek)[3]. Okupację przeżył we Lwowie. Na polecenie wywiadu Armii Krajowej współpracował z proniemiecką „Gazetą Lwowską” pisząc felietony o polskich zabytkach w Małopolsce Wschodniej[4]. W 1945 został za to potępiony przez Związek Zawodowy Literatów Polskich, jednak rok później został zrehabilitowany przez sąd[5] (ponadto rola Wasylewskiego była pozytywnie oceniona przez lwowskie środowisko emigracyjne po wojnie[6]). Po przymusowym wysiedleniu ze Lwowa w 1944 roku przez trzy lata mieszkał w Krakowie, po czym przeniósł się do Opola.
Zmarł w Opolu. Pochowany z żoną Stanisławą (1898–1965) na cmentarzu komunalnym w Opolu-Półwsi (sektor 2 zasłużonych, rząd 2, nr 9)[7].
Twórczość
edytujJest autorem wielu książek dotyczących Lwowa. Pisał – z wdziękiem, erudycją i humorem – poczytne eseje i szkice historyczne poświęcone głównie polskiej kulturze obyczajowej i literackiej okresu oświecenia i romantyzmu, m.in. (podano dane pierwszego wydania)[8][9]:
- U księżnej pani, Wydawnictwo Polskie, Lwów oraz E. Wende i S-ka, Warszawa 1917
- Na dworze króla Stasia, Wydawnictwo Polskie, Lwów – Kraków 1919
- W srebrnym dworku z modrzewia, Wydawnictwo Polskie, Lwów oraz E. Wende i S-ka, Warszawa 1919
- Romans prababki, Wydawnictwo Polskie, Lwów 1920
- Przypadki Króla Jegomości, Wydawnictwo Polskie, Lwów – Poznań 1920
- Opowieści dziewczęce. Ustępy z pamiętników młodych panien (1776–1866), Wydawnictwo Polskie, Lwów – Poznań 1920
- O miłości romantycznej, Księgarnia Wydawnicza H. Altenberga, Lwów oraz Wydawnictwo Polskie, Poznań 1921
- Sprawy ponure. Obrazy z kronik sądowych wieku Oświecenia, Wydawnictwo Polskie, Lwów – Poznań 1922
- Pod urokiem zaświatów, Wydawnictwo Polskie, Lwów – Poznań 1923
- Klasztor i kobieta. Studium z dziejów kultury polskiej w średniowieczu, Wydawnictwo Polskie, Poznań 1923
- Ducissa Cunegundis. Powieść z wieku trzynastego, Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Lwów 1923
- Portrety pań wytwornych, Księgarnia Wydawnicza H. Altenberga, Lwów oraz Gebethner i Wolff, Warszawa 1924
- Zerwana kokarda, Wydawnictwo Polskie, Poznań 1927
- Twarz i kobieta, Wydawnictwo Polskie (R. Wegner), Poznań 1930
- Na śląsku opolskim, Wydawnictwa Instytutu Śląskiego, Katowice oraz Nasza Księgarnia, Warszawa 1937
- Niezapisany stan służby, Wydawnictwo J. Przeworskiego, Warszawa 1937
- Karolina Sobańska. Występne życie i złoczyny tajnej ajentki wywiadu carskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1959
- Życie polskie w XIX wieku, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1962
oraz wspomnienia:
- Pod kopułą lwowskiego Ossolineum. Pamiętnik stypendysty i asystenta Zakładu Narodowego im. Ossolińskich w latach 1905–1910, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1959
- Czterdzieści lat powodzenia. Przebieg mojego życia, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1959
i książki o Lwowie, m.in.:
- Historje lwowskie, Wydawnictwo Polskie, Lwów – Poznań 1921
- Bardzo przyjemne miasto, Wydawnictwo Polskie, Poznań 1929
- Lwów, Wydawnictwo Polskie (R. Wegner), Poznań 1931
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1937)[10][11]
- Złoty Wawrzyn Akademicki (7 listopada 1936)[12]
Upamiętnienie
edytujW Opolu i Nysie znajdują się ulice Stanisława Wasylewskiego[13].
Przypisy
edytuj- ↑ St. Wasylewski laureatem nagrody m. Poznania. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 275 z 3 grudnia 1937.
- ↑ Wręczenie Nagrody miasta Poznania St. Wasylewskiemu. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 294 z 29 grudnia 1937.
- ↑ Wojciech Hausner: Artur Hausner i rodzina z Kończyc. [dostęp 2015-05-02].
- ↑ Grzegorz Hryciuk: Gazeta Lwowska w latach 1941–1944. lwow.home.pl. [dostęp 2009-07-07]. (pol.).
- ↑ Sąd zrehabilitował Wasylewskiego. „Biuletyn”. Nr 37, s. 64–65, Grudzień 1979. Koło Lwowian w Londynie.
- ↑ Rola S. Wasylewskiego w czasie wojny we Lwowie. „Biuletyn”. Nr 37, s. 63, grudzień 1979. Koło Lwowian w Londynie.
- ↑ Cmentarze komunalne w Opolu – wyszukiwarka osób pochowanych [online], opolepolwies.artlookgallery.com [dostęp 2020-06-02].
- ↑ Wyszukiwanie: Wasylewski, Stanisław (1885–1953) [online], NUKAT [dostęp 2021-11-22].
- ↑ Wyszukiwanie: Wasylewski, Stanisław (1885–1953) [online], Biblioteka Narodowa [dostęp 2021-11-22].
- ↑ Zarządzenie o nadaniu Wielkiej Wstęgi Orderu Odrodzenia Polski, Krzyża Komandorskiego z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, Krzyża Komandorskiego Orderu Odrodzenia Polski, Krzyża Oficerskiego Orderu Odrodzenia Polski oraz Krzyża Kawalerskiego Orderu Odrodzenia Polski – „za zasługi na polu literatury” (M.P. z 1937 r. nr 260, poz. 410).
- ↑ Odznaczenia w dniu Święta Niepodległości. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 258 z 13 listopada 1937.
- ↑ Zarządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dnia 7 listopada 1936 r. o nadaniu odznaczenia „Wawrzyn Akademicki” – „za wybitną twórczość literacką” (M.P. z 1936 r. nr 261, poz. 460).
- ↑ Mapa kodów pocztowych – Polska. [dostęp 2014-12-18].