Sothi
Sothi – starożytna osada protomiejska należąca do cywilizacji doliny Indusu, obecnie stanowisko archeologiczne w północnych Indiach, w stanie Radżastan, w odległości 10 kilometrów od Noharu[1].
Od nazwy miejscowości pochodzi nazwa kultury archeologicznej Sothi-Siswal[2].
Najstarsze ślady osadnictwa w Sothi datowane są na 4600 rok p.n.e.[1]
Położenie
edytujSothi znajduje się na rozległej, aluwialnej równinie rzek Ghaggar i Chautang, które płyną w tym regionie równolegle do siebie ze wschodu na zachód. Około 60 kilometrów na zachód, u zbiegu obydowu rzek, położona jest jedna z największych znanych osad induskich – Kalibangan[3].
70 kilometrów na wschód, w stanie Hariana, położone jest Siswal, z którym razem daję nazwę kulturze Sothi-Siswal, ze względu na bardzo podobne artefakty archeologiczne znalezione w obu lokalizacjach. 140 kilometrów na wschód położone jest Rakhigarhi, inne duże miasto harappańskie, w którym również znajdują się pozostałości kultury Sothi-Siswal. W bezpośredniej okolicy zaś położone jest stanowisko archeologiczne Karanpura. Według archeologów dzisiejszy Ghaggar to pozostałość starożytnej rzeki Saraswati znanej z wielu mitów i legend, a Chautang, dopływ Ghaggaru, był rzeką Drishadwati[4].
Stanowisko
edytujStanowisko archeologiczne w Sothi obejmuje obszar o wymiarach 200 na 200 metrów i powierzchni około czterech hektarów. W jego skład wchodzi niewielkie wzgórze, na którym mieściła się osada wraz z przyległymi terenami. W bezpośrednim sąsiedztwie znajduje się wyschnięte starorzecze starożytnej rzeki Drishadwati, obecnego Chautangu[2].
Wykopaliska
edytujMiejsce to zostało odkryte przez Luigiego Pio Tessitoriego. W późniejszych latach wykopaliska w Sothi prowadził Aurel Stein (1942), Amalananda Ghosh (1950–53) i Kshetrams Dalal (1980)[1].
Kultura Sothi-Siswal
edytujKulturę Sothi-Siswal wyodrębnia się na podstawie szczególnych cech ceramiki znalezionej w obu lokalizacjach. Jest ona klasyfikowana jako odrębna kultura archeologiczna bądź subkultura wczesnej epoki harappańskiej[5]. Była szeroko rozpowszechniona w Radżastanie, Harianie i w indyjskim Pendżabie. Jak dotąd odkryto 165 stanowisk tej kultury. Istnieją również duże podobieństwa między ceramiką Sothi-Siswal i Kot Diji. Obszar kultury Kot Diji znajduje się na północny zachód od obszaru Sothi-Siswal[6].
Kultura Sothi-Siswal w dzisiejszym południowo-wschodnim Radżastanie graniczyła z kulturą Ahar-Banas, a ceramiki obu obszarów kulturowych posiadają pewne cechy wspólne [7].
Według Tejasa Garge kultura Sothi jest znacząco starsza od kultury Siswal i należy ją traktować jako wcześniejszą i pierwotną względem Siswal[1].
Ceramika kultury Sothi-Siswal
edytujCeramika kultury Sothi jest obecna na prawie wszystkich stanowiskach harappańskich w dolinie Ghaggaru, a także na południe od niej. W Sothi znaleziono ją na dolnych poziomach odkrywki archeologicznej, na górnych poziomach występuje rzadziej, równolegle z ceramiką dojrzałej kultury harappańskiej[1].
Najstarsza ceramika harappańska zaliczana przez Ghosha do kultury Sothi została odkryta podczas wykopalisk w Kalibanganie. Została ona szczegółowo zbadana przez B.K. Thapara i podzielona na sześć typów - A, B, C, D, E i F[1]. Według Thapara Typ A to matowa, czerwona ceramika o barwie gliny od czerwieni do różu i czarnych malowidłach na powierzchni; ceramika wykonana na wolnym kole garncarskim o nieregularnych prążkach. Typ B to czerwona ceramika angobowana, prążkowana do rantu, pokryta roztworem gliny (angobą) zmieszaną z piaskiem zdobiona czarnymi, poziomymi pasami na angobowanej powierzchni. Typ C to czerwona ceramika angobowana o gładkiej powierzchni z angobą w odcieniach czerwieni i fioletu ze starannie wykonanymi malowidłami w kolorze czarnym. Typ D to ceramika z grubej, twardej i wytrzymałej gliny, angobowana na czerwono. Główną cechą wyróżniającą typ D są ryte wzory zarówno na wewnętrznej, jak i zewnętrznej powierzchni. Kształty zaliczane do typu D są inne od pozostałych – są to głównie ciężkie dzbany, misy i słoje. Typ E składała się z naczyń z płowym lub czerwonawo-płowym szkliwem malowanym czarnym, a czasem białym pigmentem. Typ F składała się z ceramiki szarej malowanej zarówno na czarno, jak i na biało[1].
J.S. Nigam dzieli ceramikę kultury Sothi w zależności od barwy na czerwoną, płową oraz szarą[1].
Katy Frenchman używa terminologii „kultura Sothi” dla wczesnej kultury harappańskiej, której ceramikę znajdziemy między innymi w Sothi, Siswalu, Kalibanganie czy Binjor itd. Dzieli ceramikę Sothi na następujące grupy: prążkowana czerwona ceramika, gładka czerwona ceramika, gładka i malowana na czarno rytowana czerwona ceramika, czarna i czerwona rytowana czerwona ceramika, ceramika prążkowana, czerwona ceramika z czarno-białą malaturą, płowa rytowana ceramika z czerwoną malaturą, rytowana czerwona ceramika z czarną angobą i płaska czerwona ceramika z czarną angobą[1][8].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i Tejas Garge. Sothi-Siswal Ceramic Assemblage: A Reappraisal. „Ancient Asia”. 2 (15), s. 1-26, czerwiec 2010. DOI: 10.5334/aa.10203.
- ↑ a b K.N. Dikshit. THE RISE OF INDIAN CIVILIZATION: RECENT ARCHAEOLOGICAL EVIDENCE FROM THE PLAINS OF 'LOST' RIVER SARASWATI AND RADIO-METRIC DATES. „Bulletin of the Deccan College Post-Graduate and Research Institute”. 72-73, s. 42, 2012-2013. Pune: Deccan College.>
- ↑ Hideaki Maemoku. "Geomorphological Constraints on the Ghaggar River Regime During the Mature Harappan Period". „Climates, Landscapes, and Civilizations”, s. 97-106. Geophysical Monograph Series. DOI: 10.1029/2012GM001218. ISSN 2328-8779.
- ↑ Jane McIntosh: The Ancient Indus Valley: New Perspectives. ABC-CLIO, 2008, s. 76. ISBN 1-57607-907-4.
- ↑ Roshen Dalal: The Harappan Civilisation: Its Sub-cultures. Daily Pioneer, 10 maja 2018. [dostęp 2024-12-15].
- ↑ Asko Parpola: The Roots of Hinduism: The Early Aryans and the Indus Civilization.. Oxford University Press, 2015, s. 18. ISBN 0-19-022691-9.
- ↑ Amrita Sarkar. Chalcolithic_Rajasthan. „Protohistoric Foundations”, s. 16, styczeń 2014. Deccan College.
- ↑ Katy Nariman Frenchman: Prehistoric pottery industries along the Lost Sarasvati river of the great Indian desert. Pune: Deccan College Post-Graduate & Research Institute, 1972, s. 345.